Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    21. Samaabarona i śmierć Żyda Berszki (2)

    Savieckaje vojsko i pahraniczniki spaczatku ŭsich ludziej z hetych troch viosak vyvieźli za Śvisłacz na zborny punkt u Nieparożnicach. Zahadali im usio z saboju zabrać, szto tolko mahli ŭziać na furmanku. Pośle saviety mieli ich parassyłać dalej u Biełaruś. Raptam pryjszoŭ zahad, szto kali chto…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Kinoman

    8. Kuneć sielanki

    Nocami z pod ramion krzyżów na rozdrogach sypie się gwiazd błękitne próchno chmurki siedzą przed progiem w murawie to kule białego puchu dmuchawiec Księżyc idzie srebrne chusty prać świerszczyki świergocą w stogach czegóż się bać (Józef Czechowicz, „Na wsi”, 1927) Jak mniê diś dumajetsie, dekada… ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Развітанне

„Наша Ірэнка”

Ты адышла так ціха, без слоў развітаньня.

Як быццам ты не хацела сваім адыходам нас засмучаць…

Так як быццам ты верыла ў гадзіну расстаньня,

Што маеш неўзабаве з добрай навінай вяртацца.

                                                                  (кс. Я. Твардоўскі)

31 студзеня г.г. не стала „нашай Ірэнкі” – як мы ўсе называлі Ірыну Гэрэлюк з Гаданьчукоў. Для беларусаў Трыгарада была гэта настолькі нечаканая вестка, што амаль месяц пасьля яе сьмерці цяжка ў тое паверыць. 20 студзеня скончыла 58 гадоў. Заўсёды ганарылася тым, што нарадзілася ў той сам дзень, што Браніслаў Тарашкевіч. Таму калі сьвяткавалі мы дзень народзінаў Ірыны, заадно ўспаміналі і аўтара беларускай граматыкі і яго трагічны лёс. Заўсёды з каментарам: „добра, Ірэнка, што ты нарадзілася ў 1965 г. і ніякія рэпрэсіі нам не пагражаюць”. Апошні раз сустракаліся 20 студзеня 2020 г., перад пандэміяй. Калі дамаўляліся ў мінулым годзе, Ірэна была хворая на ковід. У гэтым годзе адведала яе з кветкамі 20 студзеня ў госпісе Унівэрсытэцкага Клінічнага Цэнтра ў Гданьску. Апошнія словы, якія ад яе пачула гэта: „Тарашкевіч, Тарашкевіч, Тарашкевіч…”

Ірэна была феноменам сярод пакаленьня дзяцей пасьляваенных беларускіх выхадцаў з Беласточчыны, якія прыехалі на Узбярэжжа ў пошуках працы. Яе бацькі – Надзея з Кірылюкоў з Курашава пад Гайнаўкай і Ян Гаданьчук з Дубна пад Сямятычамі пазнаёміліся ў Гданьску. У 1962 г. нарадзілася ў іх дачка Анна, а ў 1965 г. – у Гдыні – Ірэна. Толькі таму, што  там  быў шпіталь з радзільным аддзяленьнем. Сям’я Гаданьчукоў жыла ў Гданьску на Стогах. Ірэна закончыла там пачатковую школу, а пасьля вядомы тэхнікум сувязі (Technikum cznoci). Мела яна шмат талентаў: прыгожа сьпявала, малявала, шыла. Яе мастацкія зацікаўленьні, нажаль, не рэалізаваліся да канца – не ўдалося дастацца на рэстаўрацыю у Торуньскі ўнівэрсытэт. Малявала для сябе і для іншых, напісала напр. ікону Ефрасіньні Полацкай. Сьпявала ў царкоўным хоры і ў калектыве „Жаваранкі”, які некалі (у 90-ыя гг.) пры Беларускім Грамадзка-Культурным Таварыстве ў Гданьску вёў Ірыней Лаўрэшук. З беларускім таварыствам у Гданьску Ірына звязалася яшчэ як вучаніца тэхнікума, у пачатку 80-ых гг. У Таварыстве пад уплывам Ані Іванюк навучылася беларускай мовы. Не дастаўшыся ў Торуньскі ўнівэрсытэт, вырашыла студыяваць славістыку ў Гданьскім унівэрсытэце. Там абараніла на выдатна магістэрскую працу пра мэдычнае слоўніцтва ў расейска-беларускіх слоўніках, якую напісала пад кіраўніцтвам праф. Лешка Машыньскага. Каб яе напісаць езьдзіла ў бібліятэкі Беларусі, дзе карысталася слоўнікамі Максіма Гарэцкага, Сьцяпана Некрашэвіча, Вацлава Ластоўскага, Зоські Верас. Шкада, што гэтыя салідныя дасьледаваньні не працягваліся, а Ірэна пасьля Гданьскага унівэрсытэта не магла знайсьці сабе працы згоднай з вывучанай прафесіяй. Дзе яна толькі не працавала – нават у краме, як прадаўшчыца! Хацела паехаць вучыць польскай мовы ў Савецкі Саюз, але яе туды не схацелі ўзяць – відаць таму, што ўсюды пісала беларускую, а не польскую нацыянальнасьць. Стабільную працу атрымала ўрэшце 1 лютага 1999 г. у Гданьскай палітэхніцы ў Труймейскай Акадэмічнай Камп’ютэрнай Сетцы (Trjmiejska Akademicka Sie Komputerowa), калі зышла адтуль Аліна Крутэль. З 2015 г. перайшла на адміністрацыйную пасаду ў Бібліятэку Гданьскай палітэхнікі і закончыла бібліятэказнаўства ў Варшаўскім унівэрсытэце на пасьлядыпломных студыях.

Ірына Гаданьчук на Замкавай Гары ў Гародні на фоне Каложскай царквы, 23 сакавіка 1990 г. Фота Лены Глагоўскай
Ірына Гаданьчук на Замкавай Гары ў Гародні на фоне Каложскай царквы, 23 сакавіка 1990 г.
Фота Лены Глагоўскай

Ірэна вельмі актыўна ўключылася ў беларускі рух на хвалі пераменаў у Польшчы на пераломе 80. і 90. г.г. Езьдзіла на БАСаўскія рэйды па Беласточчыне, а калі БАС быў зарэгістраваны, узначаліла яго Гданьскі гурток. У гэты час таксама заангажавалася ў ствараньне Беларускага Культурнага Таварыства «Хатка» ў Гданьску. Памятаю, як мы шукалі ў тэлефоннай кніжцы беларускіх прозвішчаў. Так знайшлі м. інш. братанкаў Казіміра Сваяка – Вітаўта Юрыя і Эдмунда Стэповічаў. Куды мы толькі разам не езьдзілі, апрача вандровак па Памор’і! І ў Кракаў на адкрыцьцё помніка Алесю Гаруну ў 1988 г., і ў Гародню ды ў Вільню на 25 сакавіка 1990 г., і на адкрыцьцё помніка Альбіну Стэповічу ў Вільні ў 1994 г., і на сьвяткаваньне 80. угодкаў БНР у Прагу ў 1998 г., і ў Калінінград, і ў Беларусь! З кожнай паездкай звязаныя розныя ўспаміны.

Ірэна выйшла замуж у свае 45 гадоў за Адама Гэрэлюка. Была з ім шчасьлівая за 13 гадоў супольнага жыцьця. Урэшце магла арганізаваць сваё прыватнае жыцьцё, што прычынілася да абмежаваньня яе актыўнасьці  на беларускай ніве. Раней займалася хворымі бацькамі, якіх даглядала да сьмерці, а яшчэ раней дапамагала гадаваць дочкі сястры – Ксеню і Вольгу. Наогул Ірэна шмат каму дапамагала бескарысна. Жыла праблемамі іншых людзей. Пра свае асабліва не распавядала, хаця іх ёй не бракавала. Мала хто ведаў пра яе праблемы са здароўем, якія пачаліся недзе пяць гадоў таму назад. Марыла, каб дачакаць пенсіі і выехаць на Беласточчыну ў Курашава. На жаль, нечаканая сьмерць памянала яе планы.

Ірына Гаданьчук з аўтаркай у цягніку Кузьніца – Гародня, 18 жніўня 2004 г. Фота Анны Сабэцкай
Ірына Гаданьчук з аўтаркай у цягніку Кузьніца – Гародня, 18 жніўня 2004 г. Фота Анны Сабэцкай

Пахавалі Ірэну 7 лютага побач з бацькамі і бабуляй Саламеяй на Гарнізонных могілках у Гданьску. Там яна знайшла магілу беларускага мастака Козьмы Чурылы і яе аднавіла. Была ініцыятаркай збору подпісаў за вяртаньне праваслаўнага квартала на гэтых могілках Гданьскай царкве. Планавала паставіць крыжы на разбураных магілах праваслаўнага духавенства. Не хапіла ёй, на жаль, часу, каб усё гэта здзейсьніць. Яшчэ ў чэрвені разам вандравалі па ваколіцы Прушча-Гданьскага, а ў сьнежні размаўлялі па тэлефоне пра планы, пра «Czasopis”, які Ірэна пастаянна чытала.

Усім нам не хапае зараз сьпеваў Ірэны і яе ўсьмешкі, якая, здаецца, была на яе твары заўсёды. І вельмі цяжка праходзіць праз галаву думка, што Ірэны ўжо няма з намі. Так хутка, так нечакана пакінула гэты сьвет.

Лена Глагоўская

1 каментар да “„Наша Ірэнка”

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны.

Календарыюм

Гадоў таму

  • ў сакавіку

    455 – 12.03.1569 г. Падляшскае ваяводзтва, якoе знаходзілася ў межах Вялікага Княства Літоўскага, на моцы каралеўскага універсала было інкарпаравана (уключана) у межы Каралеўства Польскага. 455 – 17.03.1569 г. у Заблудаве быў закончаны друк „Евангельля вучыцельнага”. 230 – 24.03.1794 г. пачалося …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2024 Czasopis