Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    23. Zabytaja tragedia kala Krynak (3)

    Na UB u Sakołcy i pośle ŭ sudzie ŭ Biełastoku abvinavaczanych i śviedkaŭ asablivo szczacielno raspytvali pra sąd doraźny, jaki Niemcy pierad rasstrełam zrabili ŭ vadzianym mlinie ŭ Nietupie. Hety dzieravianny budynak staić i dziś nad reczkaj pry szasie da Kruszynianaŭ nidaloko vioski Biełahorcy. Daŭno…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • „Ja choču byti bliźka ludiam”

    Rozhovôr Jana i Haliny Maksimjukov z poetkoju Zojoj Sačko

    Jan: Čy pomniš, koli v tebe zjavivsie impuls, kob napisati peršy viêrš? I na jakôj movi tobiê napisałosie? Zoja: O, ja dumała, što ty tak i načneš… Ja učyłaś u školi v Parcievi, de była prykładnoju učenicieju. Pan od pôlśkoji movy skazav prynesti viêršyki pud… ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Kraj „prostaj movy”

Za Savieta

Vosieniu 1939 roku balšynstvo narodu, jaki havaryŭ pa prostu, a tedy było heta dobrych paru miljonaŭ ludziej, apynułaso ŭkance ŭ adnym państvi. Ali paradki, jakija stali zavodzić saviety ŭ Zachodniaj Biełarusi, dabra tut nie pryniaśli. Najbolš zaciarpieli Palakie, što za sanacji byli tut panami. Saviety vyvieźli jich na Sibir. Ali i zvyčajnyja mužykie tady zažyli nimało biady.

Kałchoz na Haradzienščynie. Adzin z pieršych u Zachodniaj Biełarusi Фота: Беларускі архіў вуснай гісторыі (Мінск)
Kałchoz na Haradzienščynie. Adzin z pieršych u Zachodniaj Biełarusi
Фота: Беларускі архіў вуснай гісторыі (Мінск)

U majom Vostravie jak usiudy na hetych ziemlach pierad vajnoju było trochi kamunistaŭ. Zbałamucili ich roznaj maści agitatary. Ali ŭ kamunu naš narod pieradusim papchnuŭ sanacyjny žond. Na štoraz vuziejšych pałoskach ciažko było žyć. Navat jak chtości nazapasiŭ trochi hrošaj (niekatoryja trymali załatyja rubloŭki pryviezienyja z biežanstva), dakupić ziamli nie moh, bo pravaslaŭnym tedy hetaho zabaraniali. A kamunistyčnyja agitatary zaklikali – „ustupajcie u kamunu, a ŭsie pala, łuhie buduć vašy!”. Nu i nimało maładych chlopcaŭ i dziaŭčat ustupało.

Majmu pakalenniu narodžanamu pa vajnie ciažko ŭjavić, jak raniej žyłosa našym baćkam i dziadam. A moładšyja to i navat nie pavierać. Ja dobra viedaju jak u nas žyłosa ŭ pakutny davajenny čas, a potym za Savieta, za Niemca i zaraz pa vajnie, bo raskazali mnie pra heta dziade i baćkie. A taksamo načytaŭso ja šmat uspaminaŭ z tamtych let, mnoho z jich było nadrukavanych i ŭ Czasopisie.

Nidaŭno adviedaŭ ja ŭ Biełastoku svajho dalokaho dziadźku z Vostrava, Jozika Chmielavaho (brata Michasia z Nivy). Jamu ŭže 98 let, ale dumaje dažyć choć da sotni. Jon cipier najstarejšy vastraŭlanin. Tamu vybraŭso ja da jaho, kab jašče bolš daviedacca pra minułaje svajoj vioski. I dziadźko Jozik šmat cikavaho i novaho mnie raskazaŭ. Toža pra saviecki čas.

– Jak u Vostravie pačuli, što jduć saviety – raskazaŭ mnie dziadźko – mnohija pabiehli ŭ Krynki, kab zabačyć jich.

6 viorst pabieh i Jozik. Ali toje, što ŭbačyŭ, usich paraziło. Paru dzion savieckaje vojsko jechało šasoju z Grodna praz Krynki na Sakołku. Tyja sałdaty byli brydka paadzievanyja, a na nahach mieli nie skuranyja, a parcianyja boty. „Aj-ja-jaj, heta nie tyja saviety, jakich my čakali” – mnohija narakali.

Ali čyrvonaarmiejcaŭ usio-taki vitali tut uračysta, z kvietkami, stavili pavitalnyja bramy. Zajmalisa hetym pieravažna byłyja kapezetboŭcy.

U majom Vostravie toža pasiaredzinie vioski pastavili takuju bramu. Viadomo było, što ad Krynak jedzie kavaleryja z arkiestraj. I pryjechała, ali ludziej zyšłoso nimnoho. Savietaŭ pryvitaŭ… carkoŭny starasta.

A potym chutka stali jak usiudy stvarać u nas savieckuju administracju, milicju, adkryli ŭ vioscy spułdzielniu – „kapiaraciŭ”, dzie prodali cukiar, sol, naftu…  Sarhanizavali i viadomo škołu – i to biełaruskuju. Vučycielam i zaadno kiroŭnikam byŭ Vasil Łukašyk (pra jaho pojdzie ŭ svoj čas u Czasopisie asobnaja hutarka).

Ali kałchozu ŭ Vostravi čamuści nie sarhanizavali. Zatoje niepadalok u Słoji ŭže naviesnu 1940 roku pravia ŭsia vioska zdała svajo pole ŭ kałchoz (nazvali jaho imiem Stalina). Moj dzied Ivan pajšoŭ pieršy. U kałchozie ŭsie abrablali pole jak svajo. Da taho ŭ 1940 roku byŭ dobry ŭražaj. Słajanie napoŭnili stadoły sienam i zbožam tak, što dziavać nie było kudy. Ali chutka ŭ viosku padjechali hruzavikie i hetaje bahactvo vyvieźli, mała što pakidajučy. Zimoju pad słajańskija strechi pačaŭ zahaldać hoład. Ludzi ledź dačakali viasny. Ali ŭ pole ŭže nikomu nie chaciełaso navat vychodzić. Rabili z musu. Kab ni Niemiac, jaki napaŭ na Saviecki Sajuz, słajanaŭ napeŭna paviaźli b na „biełyja niadźviedzi”.

Z taho času moj ziamlak Jozik Chmielaŭ zapamiataŭ taki vieršyk:

Jechaŭ Stalin na śvinie,

Trocki na sabakie.

Spałochalisa kamunisty,

Dumali, što palaki!

Tak było za Savieta 78-80 let tamu ŭ nas i ŭ cełym Kraju „prostaj movy”, pa Vilenščynu i Mińsk.

Jurak Chmialeŭski

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны.

Календарыюм

Гадоў таму

  • ў кастрычніку

    1005 – 1019 г. першая згадка ў летапісах пра Бярэсьце. 710 – 1314 г. князь Давыд Гарадзенскі разбіў вялікі паход крыжакоў на Наваградак. 625 – 1399 г. паражэньне ад татараў арміі Вялікага Княства Літоўскага на чале зь князём Вітаўтам на …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (592) – 15.10.1432 г. князь Вялікага Княства Літоўскага Жыгімонт (малодшы брат Вітаўта) аднавіў унію з Польшчай, але пасьля перамогі над Сьвідрыгайлам зноў вырашыў вызваліцца ад саюза з Польшчай.
  • (307) – У 1717 г. нар. Кароль Вырвіч (пам. у 1793 г.), пэдагог, філёзаф. Паходзіў зь сям’і незаможнага беларускага шляхціца з Браслаўшчыны. Выкладчык Collegium Nobilium. Аўтар падручнікаў „Паходжаньне сучасных дзяржаў і народаў”, „Кароткае сыстэматычнае выкладаньне ўсеагульнай гісторыі”, „Сучасная геаграфія”, „Усеагульная геаграфія”.
  • (207) – 15.10.1817 г. у Золотурне ў Швайцарыі пам. Андрэй Тадэвуш Банавэнтура Касьцюшка (нар. 30.11.1745 г. у фальварку Сяхновічы на Берасьцейшчыне ў сям’і  беларускага шляхціца) – вядомы палітычны дзеяч Рэчы Паспалітай.
  • (191) – 15.10.1833 г. у Флярэнцыі пам. Міхал Клеофас Агінскі (нар. 25.09.1765 г. у Гузаве пад Варшавай), дзяржаўны дзеяч, кампазітар, аўтар слыннага паланэза „Развітаньне з радзімай”.
  • (146) – 15.10.1878 г. памёр Ігнацы Касовіч (нар. у 1808 г. на Віцебшчыне), філолаг. Закончыў Галоўную духоўную сэмінарыю Віленскага унівэрсытэта. З 1833 г. прафэсар грэцкай мовы і царкоўнага красамоўства ў грэка-каталіцкай сэмінарыі ў Жыровічах. З 1835 г. выкладаў у Кромскай, Смаленскай, Маскоўскай гімназыях. З 1870 г. працаваў прафэсарам грэцкай мовы ў Варшаўскім унівэрсытэце. Разам з братам Каятанам склаў „Грэчэска-рускі слоўнік” (1847). 
  • (79) – 15.10.1945 г. пачала свой першы год працы Беларуская гімназія ў ДП-лягеры ў Ватэнштаце (Нямеччына). Дырэктарам школы быў Вацлаў Пануцэвіч (Папуцэвіч).
  • (74) – 15.10.1950 г. у Саўт-Рывэры (ЗША) а. Мікалаем Лапіцкім і Сьвятаславам Коўшам было заснавана Аб’яднаньне праваслаўных беларусаў.
  • (35) – 15.10.1989 г. у Менску памерла Вера Пола, актрыса. Нар. у Менску 7.02.1901 г., у 1922-1977 гг. працавала ў тэатры імя Янкі Купалы. Найбольш значныя ролі: Агата ў „Паўлінцы” Я. Купалы, Маланьня ў „Кар’еры таварыша Брызгаліна” Е. Міровіча, Карміліца ў „Рамэо і Джульета” Уільяма Шэкспіра.

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2024 Czasopis