Pa prostu / Па-просту

  • Szucman z Nowaj Wioski

    Z cyklu "Płacz zvanoŭ" (Cz. 25)

    – Trzeba, żeby wszyscy Polacy chwycili się za prawo, bo jeśli Białorusy wezmą władzę w swoje ręce, to wszystkim będzie źle… Usim wiadomo, szto kali wosieniaj 1939 roku sawiety zajmali Zachodniuju Biełaruś, z wielkaj radaściu prywitali ich asobienno prawasłaŭnyja. Heto mieło swaje pryczyny, bo pad…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Hapčyna vnučka

    Siête stałosie v marciovi.

    Porankami šče trochi moroziło, ale dniom sonečko dobre hrêło, sniêh davno rozstav napreč. Posliêdnich para dion pohoda była vže vesnianaja.Agata šparko išła z dočkoju na prystanok, vony vybralisie do Biłostoku do dochtora. Marjola raz-po-raz pudbihała, starajučysie pospiêti za materoju, a siête ne było takoje proste…. ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Kraj „prostaj movy”

Za Savieta

Vosieniu 1939 roku balšynstvo narodu, jaki havaryŭ pa prostu, a tedy było heta dobrych paru miljonaŭ ludziej, apynułaso ŭkance ŭ adnym państvi. Ali paradki, jakija stali zavodzić saviety ŭ Zachodniaj Biełarusi, dabra tut nie pryniaśli. Najbolš zaciarpieli Palakie, što za sanacji byli tut panami. Saviety vyvieźli jich na Sibir. Ali i zvyčajnyja mužykie tady zažyli nimało biady.

Kałchoz na Haradzienščynie. Adzin z pieršych u Zachodniaj Biełarusi Фота: Беларускі архіў вуснай гісторыі (Мінск)
Kałchoz na Haradzienščynie. Adzin z pieršych u Zachodniaj Biełarusi
Фота: Беларускі архіў вуснай гісторыі (Мінск)

U majom Vostravie jak usiudy na hetych ziemlach pierad vajnoju było trochi kamunistaŭ. Zbałamucili ich roznaj maści agitatary. Ali ŭ kamunu naš narod pieradusim papchnuŭ sanacyjny žond. Na štoraz vuziejšych pałoskach ciažko było žyć. Navat jak chtości nazapasiŭ trochi hrošaj (niekatoryja trymali załatyja rubloŭki pryviezienyja z biežanstva), dakupić ziamli nie moh, bo pravaslaŭnym tedy hetaho zabaraniali. A kamunistyčnyja agitatary zaklikali – „ustupajcie u kamunu, a ŭsie pala, łuhie buduć vašy!”. Nu i nimało maładych chlopcaŭ i dziaŭčat ustupało.

Majmu pakalenniu narodžanamu pa vajnie ciažko ŭjavić, jak raniej žyłosa našym baćkam i dziadam. A moładšyja to i navat nie pavierać. Ja dobra viedaju jak u nas žyłosa ŭ pakutny davajenny čas, a potym za Savieta, za Niemca i zaraz pa vajnie, bo raskazali mnie pra heta dziade i baćkie. A taksamo načytaŭso ja šmat uspaminaŭ z tamtych let, mnoho z jich było nadrukavanych i ŭ Czasopisie.

Nidaŭno adviedaŭ ja ŭ Biełastoku svajho dalokaho dziadźku z Vostrava, Jozika Chmielavaho (brata Michasia z Nivy). Jamu ŭže 98 let, ale dumaje dažyć choć da sotni. Jon cipier najstarejšy vastraŭlanin. Tamu vybraŭso ja da jaho, kab jašče bolš daviedacca pra minułaje svajoj vioski. I dziadźko Jozik šmat cikavaho i novaho mnie raskazaŭ. Toža pra saviecki čas.

– Jak u Vostravie pačuli, što jduć saviety – raskazaŭ mnie dziadźko – mnohija pabiehli ŭ Krynki, kab zabačyć jich.

6 viorst pabieh i Jozik. Ali toje, što ŭbačyŭ, usich paraziło. Paru dzion savieckaje vojsko jechało šasoju z Grodna praz Krynki na Sakołku. Tyja sałdaty byli brydka paadzievanyja, a na nahach mieli nie skuranyja, a parcianyja boty. „Aj-ja-jaj, heta nie tyja saviety, jakich my čakali” – mnohija narakali.

Ali čyrvonaarmiejcaŭ usio-taki vitali tut uračysta, z kvietkami, stavili pavitalnyja bramy. Zajmalisa hetym pieravažna byłyja kapezetboŭcy.

U majom Vostravie toža pasiaredzinie vioski pastavili takuju bramu. Viadomo było, što ad Krynak jedzie kavaleryja z arkiestraj. I pryjechała, ali ludziej zyšłoso nimnoho. Savietaŭ pryvitaŭ… carkoŭny starasta.

A potym chutka stali jak usiudy stvarać u nas savieckuju administracju, milicju, adkryli ŭ vioscy spułdzielniu – „kapiaraciŭ”, dzie prodali cukiar, sol, naftu…  Sarhanizavali i viadomo škołu – i to biełaruskuju. Vučycielam i zaadno kiroŭnikam byŭ Vasil Łukašyk (pra jaho pojdzie ŭ svoj čas u Czasopisie asobnaja hutarka).

Ali kałchozu ŭ Vostravi čamuści nie sarhanizavali. Zatoje niepadalok u Słoji ŭže naviesnu 1940 roku pravia ŭsia vioska zdała svajo pole ŭ kałchoz (nazvali jaho imiem Stalina). Moj dzied Ivan pajšoŭ pieršy. U kałchozie ŭsie abrablali pole jak svajo. Da taho ŭ 1940 roku byŭ dobry ŭražaj. Słajanie napoŭnili stadoły sienam i zbožam tak, što dziavać nie było kudy. Ali chutka ŭ viosku padjechali hruzavikie i hetaje bahactvo vyvieźli, mała što pakidajučy. Zimoju pad słajańskija strechi pačaŭ zahaldać hoład. Ludzi ledź dačakali viasny. Ali ŭ pole ŭže nikomu nie chaciełaso navat vychodzić. Rabili z musu. Kab ni Niemiac, jaki napaŭ na Saviecki Sajuz, słajanaŭ napeŭna paviaźli b na „biełyja niadźviedzi”.

Z taho času moj ziamlak Jozik Chmielaŭ zapamiataŭ taki vieršyk:

Jechaŭ Stalin na śvinie,

Trocki na sabakie.

Spałochalisa kamunisty,

Dumali, što palaki!

Tak było za Savieta 78-80 let tamu ŭ nas i ŭ cełym Kraju „prostaj movy”, pa Vilenščynu i Mińsk.

Jurak Chmialeŭski

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны. Неабходныя палі пазначаны як *

Календарыюм

Гадоў таму

  • у ліпені-жніўні

    – у ліпені 1000 г. памерла князёўна полацкая, вялікая княгіня кіеўская Рагнеда. Разам з сынам Ізяславам адрадзіла беларускую, крывіцкую дзяржаву – Полацкае Княства. Першая ігуменьня ў Беларусі, у манастве – Анастасія. – 13 ліпеня 1260 г. войскі старабеларускай дзяржавы – …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (456) – у 1569 г. была распаўсюджвана выдадзеная ў сакавіку г.г. у Заблудаве першая друкаваная кніжка Беласточчыны “Евангельле вучыцельнае”.
  • (149) – 3.07.1876 г. у фальварку Пясчына на Лідчыне нар. Цётка (сапраўднае прозьвішча Алаіза Пашкевіч, пам. 5.02.1916 г. у Старым Двары на Лідчыне, дзе і пахавана), паэтка, празаік, нацыянальна-асьветніцкая дзеячка. Склала „Лемантар”, „Першае чытаньне для дзетак-Беларусаў”, была рэдактарам першага дзіцячага часопісу на беларускай мове „Лучынка”.
  • (146) – 3 ліпеня 1879 г. у в. Ачукевічы на Наваградчыне нар. Васіль Рагуля, грамадзка-палітычны дзеяч. Між іншым быў беларускім паслом ды сэнатарам у міжваеннай Польшчы. Пасьля вайны на эміграцыі. Памёр 16.06.1955 г. у Нью-Ёрку.
  • (115) – 3.07.1910 г. у вёсцы Міхнаўка каля Ляўкова Старога на Беласточчыне нарадзіўся Аляксей Грыцук, грамадзкі дзеяч, гісторык, літаратуразнавец, настаўнік. З 1948 г. жыў у Канадзе, з'яўляўся шматгадовым старшынёй Згуртаваньня Беларусаў Канады. Памёр 30.05.1976 г. у Кінгстон.
  • (81) – 3 ліпеня 1944 г. Савецкая Армія пасьля цяжкіх баёў вымусіла нямецкія войскі пакінуць Мінск. Беларуская сталіца ў выніку баёў была ўшчэнт зьнішчана, а пасьля вайны ўвесь горад пабудаваны наноў, у зьмененым соцрэалістычным выглядзе. 3 ліпеня штогод сьвяткуецца як „Дзень

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2025 Czasopis
Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com