Пазаўчора пабываў я на вандроўцы ў Крынках, у якой прыняло ўдзел паўсотні асоб. Мясцовых, прыезджых і турыстаў. Гэта была ўжо трэцяя такая сустрэча, што на вакацыях ладзіць Гурток вясковых гаспадынь „Łapiczanki” з падкрынскіх Лапічаў, на што атрымаў дафінансаванне ад маршалка Падляшскага ваяводства. Мэтай вандровак па мястэчку ёсць расказаць удзельнікам пра яго багатую гісторыю, бо гэтае паселішча ў пісаных крыніцах згадваецца ўжо на пачатку XV стагоддзя. 

Пра мінулае Крынак на такіх шпацырах распавядае мясцовая даследчыца Цэцылія Бах-Шчавінская. На гэты раз правяла яна ўдзельнікаў па сядзібе былога маёнтку Вірыёнаў. Пра яго мала хто цяпер ведае. Маляўнічае месца на ўскраіне канца Касцельнай вуліцы і павятовай дарогі да майго Паўднёвага Вострава зарасло кустамі і густым самасейным маладняком.

Акрамя рэштак векавых дрэў пры былых алеях, колішніх брукаваных сцежак і руін каменна-цаглянага гаспадарчага будынка, сёння практычна не засталося і слядоў дворскага комплексу, апланаванага ў 1760-х гадах рэфарматарам Антонам Тызенгаўзам.

Даследчыца Цэцылія Бах-Шчавінская паказала нам даўнія планы, карты, архіўныя дакументы і толькі некалькі фотаздымкаў, бо больш іх або не захавалася, або яшчэ яны не знойдзены.

Тады я ўспомніў пра фотаздымкі, зробленыя на ўскраіне гэтага месца ў 1938 г. Былі яны надрукаваныя ў 2003 г. у  „Часопісе” і паралельна ў штомесячніку „Tutaj”, які я тады адначасова рэдагаваў і выдаваў у Крынках. Гэтыя невядомыя нікому фатаграфіі даслала мне Лена Глагоўская, якая ў сваю чаргу атрымала іх ад жонкі Віктара Ярмалковіча – міжваеннага беларускага дзеяча, які памёр у 1987 г. у Варшаве. У 1938 г. скончыў ён Віленскую беларускую гімназію і паступіў на юрыдычны факультэт Універсітэта Стэфана Баторыя ў Вільні. У верасні-кастрычніку 1938 г. праходзіў ён студэнцкую практыку ў Крынках.

На фотаздымках ён разам з мясцовай моладдзю. Дзяўчаты і юнакі склалі свае подпісы на адваротным баку фота, м. інш. Зіна Яновіч, Жэня Кандратовіч, Таня Лаўрынцеў, Ганна Ганацкая, Юлек Хаецкі. Моладзь зняў фатограф з майстэрні Ластоўскага з Гродзенскай вуліцы ў Саколцы. Месцам той фотасесіі была тэрыторыя вакол цяперашняга вадасховішча ля парку-сядзібы маёнтка Вірыёнаў. Вадасховішча пабудавана ў 1980-я гады шляхам пашырэння велізарнай сажалкі, выкапанай яшчэ ў часы Антона Тызенгаўза, якая была часткай гэтага інавацыйнага сельскагаспадарчага комплексу. 

З аповедаў і ўспамінаў колішніх жыхароў Крынак ведаю, што ў міжваенны час людзі сюды – у бок маёнтку – любілі прыходзіць, асабліва ў нядзелю і святам. Другім такім месцам для адпачынку – перад усім для яўрэяў – былі лугі і лясы на супрацьлеглым баку, ля дарогі ў Парэчча, якое пасля вайны засталося ў савецкай Беларусі. Пра гэта гаворыцца ў адным з раздзелаў кнігі „Pinkas Krinki”.

А куды можна прайсціся ў нядзельку ў Крынках цяпер? Парк унутры славутай кальцавой развязкі ў цэнтры асабліва нікога не прыцягвае. Гэта проста нязручнае месца для адпачынку, калі кругом ездзяць аўтамашыны. І наогул няма ўжо звычкі такіх прагулак. Але, каб было тут штосьці накшталт бульвараў, тады хто ведае…

Пра гэта ўсё я напісаў таксама па-польску на старонцы Вострава-Крынак у Фейсбуку. Паставіў, вядома, і тыя перадваенныя фотаздымкі, якія былі ўспрыняты проста як сенсацыя. Многія імі вельмі захапляліся.

Юрка Хмялеўскі, Галоўны рэдактар