У Пачатковую школу ў Старым Ляўкове Гайнаўскага павета я пайшоў 1 верасня 1951 года. Пайшлі з бацькам. Я не ведаў, што яна знаходзіцца ў суседняй вёсцы.

Раней не прыйшлося мне бачыць столькі дзяцей, як зараз убачыў, і я спалохаўся. Бацька запісаў мяне ў канцылярыі і пакінуў мяне. – Як жа я цяпер вярнуся? –  мільганула мне ў галаве. Выбег я са школы і ўбачыў старэйшую ад мяне суседаву дачку Веру Трусевіч ды яе сяброўку Любу Пучынскую з Новага Ляўкова. Яны паказалі мне, як вярнуцца дадому.

Калі быў ужо дома, я адразу заявіў бацькам, што ў школу больш не пайду. Лепш буду дапамагаць ім на гаспадарцы. Буду вельмі паслухмяны. Зраблю вазок і дровы буду ім вазіць. Але мама і слухаць мяне не хацела. Прыгразіла, што пра мой намер скажа бацьку. І было па справе. Яна пашыла мне палатняную зелянкавага колеру торбачку з двума чорнымі гузічкамі на буквар, сшыткі адзін у дзве лінейкі і другі ў кратку ды алавік. На другі дзень раніцай я пайшоў у школу. Тады ўсе хадзілі па пясчанай дарозе з глыбокімі каляінамі ад жалезных абручоў колаў драўляных вазоў.

Школа займала два прыгожыя вялікія драўляныя будынкі з вялікімі ганкамі, пакрытымі аранжавай чарапіцай (дахоўкай). Яны знаходзіліся паабапал адзінай тут вуліцы ды над даволі глыбокім ровам (ім сцякала вада з палёў). У школе ўсе вокны былі вялікія. У класных залах стаялі белыя высокія кафлёвыя печкі-сцяноўкі. З двух бакоў школьнага будынка высіліся два высокія белыя коміны. Пры школе раслі прыгожыя вялікія дрэвы – ліпы, ясені і высокая груша. Перад будынкамі былі клумбы з кветкамі, абгароджаныя малымі плоцікамі. За адным школьным будынкам быў вялікі агарод. У ім вучні садзілі сланечнікі, капусту, моркву і буракі.

Паабапал вуліцы былі школьныя высокія драўляныя агароджы ды брамы. Над адной брамай быў прыгожы прыстрэшак на чатырох слупах, накрыты гонтай. У куце на школьным панадворку была доўгія гады студня, якую падчас вайны выкапалі немцы (зараз яе няма). Непадалёк ад школы як плыла, так і плыве прыгожая ціхая рэчка Нараўка. Тады – у пяцідзесятыя гады мінулага стагоддзя – па ёй у веснавую паводку арэлі гналі глені.

У стараляўкоўскую сямігадовую школу хадзілі дзеці са Старога Ляўкова, Новага Ляўкова, Лазовага, Плянты (пасля заканчэння навукі ў тамашняй чатырохкласнай школе), Сушчага Барка, Ахрымоў (там таксама была чатырохгодка), Падляўкова, Капітаншчыны, Кас’яноў, Бярнацкага Моста. Хадзілі 150 вучняў. Працавала ў ёй восем настаўнікаў і настаўніц.

У пяты клас прыйшлі новыя вучні – найбольш з Ахрымоў і з Плянты. За парту побач са мной сеў Юрка Бельскі з Ахрымоў. Ён быў адным з найлепшых вучняў у школе ў сваёй роднай вёсцы і ў Ляўкове. Я на працягу чатырох гадоў не вылучаўся ў навуцы. Вучыўся не найгорш і пераходзіў з класа ў клас. А тут я задумаўся, як мне быць. Пастанавіў раўняцца ў ацэнках да Юркі. І ўзяўся я лепш чымсьці дагэтуль рыхтавацца да ўрокаў. Мой новы калега першым падымаў руку ўгору, каб адказваць на пададзеную тэму, падымаў і я. Настаўнікі былі задаволены, што я стаў больш актыўным на ўроках і заўважылі, што пачаў адказваць на пяцёркі найперш з гісторыі, а пасля з геаграфіі і затым з іншых прадметаў. У сёмым класе я меў такія самыя ацэнкі як мой сябра Юрка. Як памятаю, мелі мы па восем пяцёрак і па дзве чацвёркі. Прызнаюся, што нялёгка было мне раўняцца да перадавіка ў вучобе. Я быў найстарэйшы з дзяцей у сям’і і трэба было дапамагаць бацькам. Бывала, толькі прыйду са школы, і бацька кажа: „Пакуль сцямнее, паедзем у лес дроў загатовіць”. Едзем, а я выцягваю з-за пазухі схаваную кніжку або сшытак. Юрка меў старэйшага ад сябе брата, які мог яго заступіць. Калі я быў вучнем сёмага класа, пачаў высылаць допісы ў „Зорку”. Яны былі надрукаваны. Тады напісаў першае апавяданне „Па грыбы”. Высылаў рашэнні адгаданак і атрымліваў узнагароды.

У школе ладзілі акадэміі з дэкламацыямі вершаў, скетчамі ды са спевамі і музыкай, навагоднюю ёлку з мастацкай часткай. Кожны год ездзілі на краязнаўчыя экскурсіі. Час у школе пралятаў хутка. На г. зв. доўгім перапынку між урокамі зімой дзеці ляпілі балвана або каталіся на санках з горкі ўніз на бераг ракі, вясной пускалі папяровыя лодачкі на ваду ў раўчуку побач школы, а яшчэ хто іншы займаўся футболам. Дзяўчаты з малодшых класаў восенню і вясною ахвотна гулялі „у клясы” ды з вяровачкамі-скакалкамі.

Пасля заканчэння навукі ў пачатковай школе я пайшоў вучыцца ў Агульнаадукацыйны ліцэй у Гайнаўцы і пасля ў Настаўніцкую студыю ў Беластоку. Здабыў прафесію і вярнуўся працаваць настаўнікам… у Стараляўкоўскую пачатковую школу. Тут амаль нічога не змянілася. Настаўніцкі пакой (усе называлі яго канцылярыяй) быў нязменна ў тым самым месцы – у канцы прасторнага школьнага калідора.

Я пачаў працаваць з некаторымі настаўнікамі, якія раней тут мяне вучылі. Адзін з настаўнікаў Мікалай Барташук вучыў мяне ў першым класе, а іншыя, між іншым, Надзея Пяткевіч – ад пятага да сёмага. Дырэктарам школы быў мой стрыечны брат Васіль Целушэцкі. Прыйшлі маладыя настаўнікі Міраслава Андрушкевіч, Ніна Кірылюк, Марыя Харкевіч, Яўген Валкавыцкі і Мікалай Варанецкі. Школу час ад часу наведваў вясёлы жыццярадасны, з гумарам настаўнік-пенсіянер Міхал Івацік з Ахрымоў (па адукацыі русіст). Ён усіх развесяляў, іграў на скрыпцы і прыгожа спяваў перш-наперш рускія песні. У школе панавала прыемная атмасфера. У школе вялі мы вечаровыя курсы па запатрабаванні для дарослых, якія не мелі закончанай пачатковай школы. Кіраўніком назначылі мяне. Тады ўжо ў Старым Ляўкове пачала працаваць вялікая керамічная фабрыка і прынятым на працу спатрэбіліся пасведчанні аб заканчэнні пачатковай школы. Нашы курсанты паспяхова здавалі экзамены і атрымлівалі павышэнне на працы.

…Ішлі гады. У школу ў Старым Ляўкове прыходзіла ўсё менш і менш дзяцей, і яе закрылі. Калі было развітанне са школай, я зрабіў вучням, настаўніцам Галене Рэент і Крыстыне Паскробка, а таксама настаяцелю Стараляўкоўскай парафіі а. Леаніду Янкоўскаму (ён многа гадоў у школе вёў урокі рэлігіі) здымак на памяць. Быў тады пагодлівы сонечны, але для нас сумны дзень. Ужо не ў школе, а на ўсходах. На самым адыходзе… Апошні. Быў ён надрукаваны ў „Ніве”. На тварах дзяцей не было радасных усмешак.

Шмат гадоў галоўны будынак школы быў без нагляду, меў забітыя вокны, пуставаў ды разбураўся і гміна яго прадала, калі знайшоўся купец. Новы яго ўласнік разабраў драўляную частку ды высокія ўсходы з парэнчамі і ў перабудаванай на свой лад мураванай частцы робіць класныя спіртныя наліўкі. Раскінуў ён і арыгінальны прыгожы драўляны прыстрэшак з брамай, плот. Цяпер тут фабрыка без шыльды. Сакрэтная. Што так будзе са школьным будынкам – нікому ў галаву не прыйшло.

Янка Целушэцкі