Un printemps meurt, en vient un autre
Et tout change, et tout est pareil.
Le bonheur n’est pas le nôtre,
Pas plus que le soleil.
Пані Галіна паказала мне,
Што Парыж сапраўды існуе,
Што Сена гэта таксама рака,
Там Эдыт Пяф спявае вясной,
«Вясна адыходзіць, прыходзіць іншая,
І ўсё мяняецца,
І ўсё падобнае…»
Наша вясна прыходзіла як заўсёды,
Ледзяшы звісалі з ганка Матэйчукоў,
І можна было пакаштаваць іх смак,
Зусім, як калісь з даху,
Капалі кропелькі вады,
На нашу зямлю,
На якой усё ўжо змянілася.
Хаця было ўжо лета і нават вельмі спякотнае, калі я быў з сям’ёй у Парыжы. Сонца моцна свяціла! Тэмпература паветра ў канцы ліпеня дасягнула 42 градусаў. Было нават горача ў Луўрскім музеі, у парках ці над Сенай. Толькі гандлёвыя цэнтры далі яшчэ крыху асвяжэння. Даўно ўпершыню пра Францыю і Парыж я пачуў ад маёй суседкі з вуліцы Крывой у Гарадку – Галіны Матэйчук. Тады яна працавала ў Міністэрстве замежных спраў польскім консулам у Ліль. Яна правяла некалькі гадоў у Францыі. Але калі спадарыня Галіна прыязджала да маці, яны размаўлялі паміж сабой па-беларуску. Яна таксама прывозіла французскія газеты, кружэлкі і г.д. У 1970-я для мяне гэта быў кантакт з іншым светам. Цяпер я зноў быў у Парыжы. Вядома, я наведваў помнікі і паглынаў атмасферу звычайнай парыжскай вуліцы. Раніцай на сняданак я купіў свежыя багеткі ў boulangerie…
Спецыяльна аднойчы я апрануў белую футболку з літарай «Ў». «У кароткае», дваццаць другая літара беларускага алфавіта. Гэта тыповая беларуская літара – у нескладовае. Я хацеў праверыць і даведацца, ці ў Парыжы хтосьці распазнае гэтую літару. Я хадзіў па вуліцах, ехаў у метро, таксама быў каля вядомых помнікаў ці іншых вядомых месцаў (гл. здымкі).
Я ўбачыў яшчэ раз Трыумфальную арку (Arc de triomphe de l’Étoil), якая ўшаноўвае вялікія перамогі напалеонаўскай арміі. На ўнутраных сценах гэтага будынка было названа 128 месцаў, дзе вяліся бітвы французскай рэвалюцыі і Вялікага кесарства. Ёсць там таксама мясцовасці з раёнаў сучаснай Польшчы і Беларусі. Ёсць пералічаныя м.інш. Астралэнка, Пултуск, Полацк, Магілёў.
Я будучы ў гэтай футболцы быў, гадаў, ці нехта прыйдзе да мяне і пагаворыць са мной? Ці спытаецца, адкуль я? Ніхто не падышоў, хаця людзі з усяго свету жывуць у Парыжы. Ну, і перыяд канікул таксама спрыяе наведванню гэтага горада. Але ж не. Хіба ў Парыжы няма беларусаў? Можа ёсць, але яны вельмі сарамлівыя? А можа ніхто не чытае ўжо па-беларуску, таму ён не ведае гэтай адмысловай літары? А можа мне проста не пашанцавала? Усё мяняецца. Хоць песня Пяф засталася ранейшай і сонца свеціць так, як калісь.
Дар’юш Жукоўскі
