– Памятаю свой першы дзень на Бельскім рынку з нашымі сырамі. Было шмат эмоцый, пытанняў, бо рэдка калі духоўны чалавек гандлюе на рынку, – смяецца а. Паісій з манастыра св. Дзмітрыя Салунскага ў Саках (Кляшчэлеўская гміна), дзе браты вырабляюць сыр з казінага і каровінага малака.

Сёння айца Паісія на рыначку ў Бельску-Падляшскім няма. Затое ёсць у краме з манастырскімі вырабамі, зусім побач з бельскім магістратам.

– Але таксама ў некаторыя нядзелі нас можна сустрэць у парафіях у Беластоку, Варшаве, Чаромсе, Засцянках ці Сямятычах. Пасля літургіі прадаем нашы вырабы, – заахвочвае а. Паісій.

Тварог з радыятара?

Адкуль узяліся сыры ў манастыры? Меркавалася, што месца ў Саках будзе ў значнай ступені самадастатковым і заснаваным на працы ўласных рук братоў. Адсюль некалькі гадоў таму ўзнікла ідэя завезці жывёл у Саках.

– З каровамі было б значна больш працы і патрэбна было б значна больш месца, таму ўзнікла ідэя з козамі, – успамінае а. Паісій. – Мне з жывёламі заўсёды было па дарозе, бо хоць я з горада, з Бельска-Падляшскага, але ў вёсцы ў бабулі і дзядулі заўсёды бегаў а то да каня, а то да цялят. Таму я параіў настаяцелю гэтых козак, а калі яны з’явіліся ў манастыры, заняўся імі, – тлумачыць ён.

Першымі былі Гіська і Зузька – ахвяраваныя вернікамі. Потым далучыліся іншыя і з цягам часу статак вырас да некалькіх дзясяткаў галоў.

Памятаю, як мы цешыліся першай гладышкай малака, потым былі дзве гладышкі, потым 20 літраў, 50 і 100… – успамінае ён. –  І мы пачалі думаць, што з гэтым рабіць, як гэтае малако перапрацоўваць.

Вырашылі рабіць сыры. Першыя спробы былі нейкія дзіўныя: мацарэла з мікрахвалеўкі, тварог зроблены на радыятары. Сёння айцец Паісій, успамінаючы гэта, шчыра смяецца.

– У нас не было ніякіх ведаў, акрамя таго, што з Інтэрнэту, – тлумачыць ён і дадае: – Таму мы нарэшце паехалі на навучанне ў Тусінэк, да спадара Сільвестра Ваньчыка, сырароба з вялікімі ведамі і велізарным вопытам.

Там упершыню ўбачылі прафесійнае сыраробнае абсталяванне, набылі шмат ведаў, неабходных для вытворчасці тварагу, ёгуртаў, кісла-сычужных сыроў. Вытворчасць у Саках рушыла поўнай парай.

Праект з дапаможніка

– Мы зарэгістравалі сельскагаспадарчы рознічны гандаль, але неўзабаве пайшлі далей па MLO [мясцовая вытворчасць і продаж, гранічныя і абмежаваныя], – кажа а. Паісій.– Нам не хапала рук для работы, а з жывёлай яе заўсёды шмат, і тут да нас прыехаў сябар з Саколкі, у якога быў вялікі статак коз і вырабляў ён малако.

Манахі вырашылі, што сакоўскія павандруюць пад Саколку, а яны будуць пастаяннымі атрымальнікамі казінага малака ад іхняга новага апекуна. Затым яны звярнуліся ў ветэрынарыю, каб выканаць усе фармальнасці, звязаныя з MLO. Неабходна было падумаць і аб пашырэнні вытворчай пляцоўкі.

– Захацелі мы пабудаваць сапраўдны сыраробны завод. Таму мы замовілі для яго тэхналагічны праект. Карысталіся таксама дапаможнікам, выдадзеным Маршалкоўскай управай, – рассакрэчвае а. Паісій [дапаможнік «Прынцыпы вытворчага працэсу і гігіены ў афіцыйна зацверджанай фермерскай і рамеснай сыраварні», 2018 год; зацверджаны галоўным ветэрынарным урачом, даступны ў Дэпартаменце сельскай гаспадаркі і рыбалоўства Маршалкоўскай управы ў папяровым выглядзе і ў файле PDF на сайце: pcpl.wrotapodlasia.pl]. – У 2021 годзе з’явілася магчымасць выкарыстання сродкаў ЕС у рамках ПРР. І такім чынам мы стварылі кансорцыум вытворцаў, якія супрацоўнічаюць адзін з адным.

Вытворчасць з малітвай

Сакоўскія браты за кошт сродкаў і ўласных зберажэнняў пашыраюць сыраробны цэх у сутарэннях манастыра. Асобнае памяшканне для паспявання, лядоўня, вытворчае памяшканне, усё з электронным кіраваннем і вымярэннем тэмпературы.

– Гэта не традыцыйная форма вытворчасці, бо ў Саках такой традыцыі не было. Мы вучыліся гэтаму з нуля. Але, нягледзячы на тое, што ў нас ужо ёсць сучаснае абсталяванне і лепшыя і больш прафесійныя ўмовы, гэта ўсё ж вытворчасць, ручная, а не прамысловая вытворчасць, да таго ж акрапленая малітвай, што таксама вельмі важна для нас і многіх нашых кліентаў, – падкрэслівае а. Паісій.

Сыры ў Саках вырабляюць з казінага і каровінага малака. Апошняе дастаўляе ў манастыр прыхаджанін, у якога па суседстве ёсць невялікі статак кароў, якія ўтрымліваюцца ў традыцыйнай гаспадарцы, на лугах, пашы і на гаспадаровых кармах.

– Мы малако для нашых прадуктаў пастэрызуем пры нізкай тэмпературы. Яно высокай якасці, але мы выкарыстоўваем пастэрызацыю з-за меркаванняў бяспекі, каб пазбегнуць непажаданых бактэрый, – тлумачыць а. Паісій. – Гігіена вельмі важная для якасці нашай прадукцыі не толькі падчас самой вытворчасці, але і з моманту даення. Важны і корм, якім кормяць жывёл. Давяраем сваім пастаўшчыкам, наведваем адзін да аднаго і падтрымліваем сувязь.

Тавар ад кансорцыума

Сырныя вырабы з манастыра ў Саках можна купіць у краме ў Бельску-Падляшскім. Называецца ён «Niezapomniane smaki», так як брэнд прадуктаў, створаны манахамі. Ёсць ёгурты і тварог з садавінай і без, цэльнае малако, кісла-сычужныя сыры са спецыямі. Таксама ёсць – праўда, па запыце – ялавічына і вяндліны члена кансорцыума, створанага браццю з Сакоў, які дзякуючы ўдзелу ў праекце ЕС пачаў вытворчасць вяндлін на аснове мяса сваіх  кароў. Кансорцыум таксама супрацоўнічае з гадоўцамі курэй і вытворцамі яек перапёлак. Ёсць і селянін, які вырошчвае сланечнік і мае намер адціскаць алей.

– Гэта было амаль цудам, што ўдалося хутка сабраць групу людзей, напісаць зусім няпросты праект і падпісаць дамову на фінансаванне. Усе мы тут добра ладзім і кожнаму з нас гэта прыносіць карысць, – кажа а. Паісій. – А прадукцыю членаў нашага кансорцыума ўжо можна купіць у нашай краме ў Бельску, – запрашае. (лук)