Герой працы з Макаўлянаў
![](http://czasopis.pl/wp-content/uploads/2018/11/s1-str41.jpg)
Не кожнаму ў савецкі час давалі званне Героя Сацыялістычнай Працы. Антону Гічану са Шчучыншчыны такое званне прысвоілі ў 1966 годзе.
Антон Гічан быў простым вясковым чалавекам, працаваў з ранку да вечара ў калгасе „1 Мая” Шчучынскага раёна. Спачатку яго прызначылі брыгадзірам, потым – загадчыкам вытворчага ўчастка, а затым – загадчыкам жывёлагадоўчай фермы.
Родам Антон Гічан быў з вёскі Макаўляны, што на Беласточчыне. Але пасля вайны разам з бацькамі пераехаў на Гродзеншчыну. Тут працаваў, меў нават за працу ордэн Працоўнага Чырвога Сцяга і бронзавы медаль ВДНГ СССР.
У пошуках звестках пра Антона Гічана, усё ж удалося мне знайсці на Шчучыншчыне яго сваякоў. Найперш я трапіў на сына Анатоля. Сын жыве з сям’ёй у вёсцы Тур’я недалёка ад Шчучына. Ён з вялікай ахвотай расказваў мне пра бацьку і яго лёс. Дарэчы, Анатоль вельмі добра размаўляе па-беларуску, чалавек дэмакратычных поглядаў. З ім можна размаўляць доўга на самыя розныя тэмы. Але сёння мы гутарылі толькі пра ягонага бацьку Героя Сацыялістычнай Працы Антона Уладзіміравіча Гічана.
– Спадар Анатоль, ці жыве Ваш бацька?
– Не, яго не стала ў 1987 годзе. Ён пражыў усяго 58 гадоў. Пахаваны на шчучынскіх могілках. А мама яшчэ жыве.
– А ці быў пасля Другой сусветнай вайны Ваш тата ў родных Макаўлянах?
– Калі пачалася Другая сусветная вайна, мой тата са сваімі бацькамі быў вывезены ў Нямеччыну. Там яны працавалі ў аднаго баўэра. Пасля вайны дамоў у Макаўляны яны не вярнуліся. Не ведаю толькі чаму. А прыехалі на Шчучыншчыну да сваякоў. Так там і засталіся. На Шчучыншчыне ён ажаніўся. У мяне яшчэ ёсць брат і дзве сястры. Здаецца, на Беласточчыне тата пасля вайны быў толькі адзін раз. Я ў Польшчы ніколі не быў, але вельмі хочацца пабываць на радзіме таты. Гічаноў там жыве шмат.
– Дык у чым справа?
– Магчыма я і сам вінаваты, бо вельмі шмат спраў. Але гэтыя справы ніколі не скончацца. А цяпер у вёсцы Тур’я пабудаваў для сям’і вялікі дом. Таксама часу не стае. Так і бягуць гады. І ўсё ж, я абавязкова пабываю на радзіме таты.
– А ці захаваліся ў Вас старыя фотаздымкі з Макаўлянаў?
– На вялікі жаль, не. Упершыню тата сфатаграфаваўся ў 1950-х гадах.
– Якой веры быў Ваш тата?
– Ён быў праваслаўны, а мама — каталічка. Тата заўсёды святкаў усе святы: і праваслаўныя, і каталіцкія. Але ў царкву тады, у савецкі час, хадзіў рэдка.
– Як ушаноўваецца памяць пра Героя Сацыялістычнай Працы сёння? Усё ж, не кожнаму тады давалі такое званне.
– Трохі памятаюць пра яго. У мясцовым райвыканкаме на стэндзе „Знакамітыя людзі Шчынскага раёна” ёсць і яго імя. У раённай кнізе „Памяць” таксама тата згадваецца. Маме на вялікае свята адзін раз у год даюць за бацьку нейкую невялікую фінансавую дапамогу, але і яна гэтаму задаволена. Вось і ўсе згадкі.
Доктар медыцынскіх навук
![](http://czasopis.pl/wp-content/uploads/2018/11/s1-str42.jpg)
У архіве асабістых спраў Гродзенскага медыцынскага ўніверсітэта за 1971 год ёсць звесткі пра Пятра Іванавіча Шыманскага – кандыдата медыцынскіх навук. Гэта пазней ён стане доктарам медыцынскіх навук, прафесарам. Аказалася, што Пётр Шыманскі нарадзіўся 7 лютага 1928 года ў Беластоку. У 1953 годзе ён скончыў Брэсцкую фельчарска-акушэрскую школу, а ў 1959 годзе – Мінскі медыцынскі інстытут.
Пасля заканчэння інстытута Пятра Шыманскага накіравалі на працу ў Гродзенскі медінстытут. Спачатку ён працаваў аспірантам, а потым асістэнтам кафедры нармальнай фізіялогіі гэтага інстытута. У 1967 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму „Аб асаблівасцях самарэгуляцыі сардэчна-сасудзістай сістэмы у здаровых сабак і пры эксперыментальнай пітуітрынавай гіпертэнзіі”.
У 1971 годзе Пятра Шыманскага запрасілі ў Другі Маскоўскі медыцынскі інстытут (цяпер Расійскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт) і ён пагадзіўся. Там наш зямляк абараніў доктарскую дысертацыю, стаў прафесарам. Апублікаваў дзесяткі матэрыялаў на розныя медыцынскія тэмы, напісаў некалькі кніг, манаграфій. Калі пералічваць назвы гэтых публікацый і кніг, то простаму чалавеку і далёкаму ад медыцыны, яны нічога не скажуць. Ну, напрыклад, „Ангіатэнзіатанаграфія ў эксперыменце і клініцы”, „Хранатропны і інатропны кампаненты кардыяльных рэфлексаў у ката” і іншыя.
У Расійскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт мне ўдалося датэлефанавацца і запытаць у рэктараце ўніверсітэта пра Пятра Іванавіча Шыманскага. На жаль, яго хатні тэлефон і адрас мне там не далі, але сказалі, што прафесар, нягледзячы на свой паважны ўзрост, яшчэ жыве.
Прафесар мінералогіі
![](http://czasopis.pl/wp-content/uploads/2018/11/s2-str42.jpg)
Радзіма расійскага геолага, горнага інжынера, прафесара мінералогіі Екацярынаслаўскага вышэйшага горнага вучылішча Леанарда (Леаніда) Антонавіча Ячэўскага (1858-1916) – Беласточчына (канкрэтнае месца нараджэння пакуль даведацца не ўдалося). Тут прайшлі яго дзіцячыя і юнацкія гады.
У 1883 годзе наш зямляк скончыў Пецярбургскі горны інстытут. Пасля заканчэння інстытута, Леанард Ячэўскі праводзіў геалагічныя даследаванні ў Забайкальскай вобласці Расіі. Затым шукаў залатыя промыслы па прытоках ракі Анота і Урыка ў Іркуцкай вобласці. Актыўна займаўся пошукамі каменнавугольных месцазнаходжанняў у стэпах Кіргізіі.
Калі пачалося будаўніцтва Сібірскай чыгункі, Леанард Ячэўскі ўваходзіў у склад геалагічнай партыі, якая праводзіла даследчыя работы вакол сярэднесібірскага і байкальскага ўчасткаў Сібірскай магістралі.
У 1896 і ў 1897 гадах наш зямляк адкрыў вялікія мясцовыя месцазнаходжанні нефрыту ў басейне рэк Анота і Урыка Іркуцкай вобласці.
У канцы 1890-х гадоў у сувязі з жаданнем вырабіць саркафаг для рускага цара Аляксандра III, Леанард Ячэўскі паехаў у камандзіроўку на Саяны і шукаў спецыяльны камень для саркафага. Ён знайшоў такі камень, але ён не задаволіў царскіх чыноўнікаў і быў забракаваны. Засмучаны такім вынікам, спадар Янчэўскі пакінуў пошукі і стаў працаваць у Екацярынаслаўскім вышэйшым горным вучылішчы. Там стаў прафесарам мінералогіі, апублікаваў некалькі сваіх прац. Сярод іх – „Геалагічны нарыс залатых промыслаў каля зліцця рэк Аноты і Інгоды”, „Алібераўскае месцазнаходжанне графіту”, „Геатэрмічныя назіранні ў Сібіры” і іншыя.
В. Вярнадскі, сучаснік Ячэўскага, пісаў, што для Леанарда Ячэўскага „не было мяжы паміж практыкай і тэорыяй. Ён да пытанняў практыкі падыходзіў з навуковым метадам і браў адтуль пытанні, якія цікавілі жыццё, але ў той жа час і для навукі ставіў новыя задачы. Ён шмат зрабіў для пошукаў і вывучэння карысных выкапняў Сібіры, у прыватнасці золата”.
Сяргей Чыгрын