19 траўня люблінскі ваявода Пшэмыслаў Чарнэк быў уганараваны Саборам епіскапаў Польскай праваслаўнай царквы, які прызнаў яму найвышэйшую ўзнагароду – ордэн Марыі Магдалены. Такое рашэнне выклікала абурэнне і пратэст вернікаў, паколькі ўзнагароджаны год таму ў ліпені праявіў сваю варожасць для ўшанавання тады Царквою памяці праваслаўных ахвяр, загінуўшых у сакавіку 1944 года ў Сахрыні каля Грубешова з рук польскага ўзброенага падполля. Паводле ІПН памардаваных было ад 150 да 300 украінцаў. Украінскія гісторыкі даказваюць, што ахвяр было ад 600 да 800 чалавек, сярод якіх звыш палова гэта жанчыны і дзеці. Тымчасам памінальныя ўрачыстасці ў Сахрыні люблінскі ваявода назваў „hucp” i„prowokacj”. Як тады аўтара гэтых ганебных слоў нашы правыслаўныя епіскапы маглі ўзнагародзіць найвышэйшым царкоўным ордэнам? – пытаюць аўтары ліста-пратэсту. Яго галоўнай ініцыятаркай з’яўляецца Анэта Прымака-Онішк, аўтарка вядомай кнігі пра Бежанства 1915 г. Ніжэй друкуем поўнсцю гэты ліст, пад якім падпісалася звыш 400 асоб. Ліст быў перададзены ў канцылярыю мітрапаліта Савы. Мае быць разгледжаны Саборам епіскапаў у верасні.
Wasza Eminencjo, Wasze Ekscelencje,
Jako wierni Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z głębokim niezrozumieniem i żalem przyjęliśmy fakt uhonorowania w dniu 19 maja 2019 r. wojewody lubelskiego Przemysława Czarnka najwyższym odznaczeniem naszej Cerkwi – Orderem św. Równej Apostołom Marii Magdaleny.
Wojewoda Przemysław Czarnek stał się znany prawosławnym w całej Polsce, gdy w lipcu 2018 roku nazwał „prowokacją” i „hucpą” uroczystości upamiętniające prawosławne ofiary zbrodni w Sahryniu, których centralną częścią była prawosławna panichida. Złożył też doniesienie do prokuratury na zasłużonego dla odbudowywania pamięci historycznej naszej Cerkwi historyka dr. Grzegorza Kuprianowicza, który podczas uroczystości mówił o zamordowaniu prawosławnych cywilów w Sahryniu przez oddziały polskiego podziemia.
Choć dr Kuprianowicz przytaczał tylko fakty ustalone przez historyków, wojewoda Przemysław Czarnek dopatrzył się w jego słowach znieważenia narodu polskiego. Wojewoda Czarnek wielokrotnie wygłaszał poglądy sprzeczne z ustaleniami naukowców w tej sprawie, znieważając przy tym pamięć prawosławnych ofiar Sahrynia. Znany jest także ze wspierania skrajnych środowisk nacjonalistycznych oraz udziału w organizowanych przez nich wydarzeniach.
Wyróżnienie to jest tym bardziej niepokojące, że działania wojewody lubelskiego wpisują się w nasilający się w ostatnich latach nurt odbierania nam – społeczności prawosławnej – głosu w sprawach naszej przeszłości. Kwestionowane są zbrodnie polskiego podziemia wobec prawosławnych mieszkańców wschodnich ziem Rzeczypospolitej w latach 40. XX wieku. Ich ofiary – cywilnych obywateli RP – stawia się w szeregu sprawców i pomawia o czyny, których nie popełnili. Przekłada się to na nastroje społeczne, zwłaszcza we wschodnich województwach, skąd wywodzi się i gdzie do dziś mieszka zdecydowana większość prawosławnych w Polsce. Najgłośniejszym tego przykładem są marsze ku czci „Burego” w Hajnówce, gdy rozbrzmiewają okrzyki sławiące mordercę przodków mieszkańców tego regionu.
My, prawosławni, przeżywamy to nie tylko jako szarganie naszej przeszłości i tradycji. Rośnie w nas też niepokój dotyczący naszej przyszłości. Pytanie o nią jest tym bardziej dramatyczne, że coraz częściej zdarza się, że wśród maszerujących ku czci „Burego” idą też młodzi prawosławni. Pozbawieni edukacji dotyczącej własnej historii, przejmują coraz silniejszą w dzisiejszej Polsce nacjonalistyczną retorykę i zwracają się przeciwko własnym przodkom, a także przeciwko swojej prawosławnej społeczności.
W te wszystkie zjawiska wpisują się działania wojewody lubelskiego Przemysława Czarnka. Uhonorowanie go przez naszą Cerkiew budzi nasz sprzeciw. Smutnym paradoksem jest to, iż odznaczenie go odbyło się na kilkanaście dni przed świętem św. św. Męczenników Chełmskich i Podlaskich, kanonizowanych 16 lat temu decyzją Soboru Biskupów naszej Cerkwi.
Liczmy, że głos nas – wiernych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – zostanie usłyszany przez Święty Sobór Biskupów.
