Wajnoju nimiecki pastarunak byŭ toża ŭ Nowaj Wioscy ŭ Szudziałaŭskaj hminie. Zrabili jaho ŭ szkole, jakuju pry sawietach pastawili z matarjału pierawiezienych budynkaŭ z Hryboŭszczyny – Wierszalina Ilji Klimowicza. Pad kaniec wajny hety pastarunak spalili partyzanty. Potym, jak zamacawałasa nowaja Polska, z boku, zaraz ujazdżajuczy ŭ wiosku, zbudawali nowy budynak szkoły, u jakim dzieci wuczylisa jaszcze da kanca szajśiatych let. Cipier ni pa adnym, ni pa druhim budynku nima nawat śledu.

Na pastarunku ŭ Nowaj Wioscy służyŭ u 1943 r. miż inszym katolik z Biełastoku, Wałodźko Biełaboki nar. u 1918 r. Potym, u 1948 r., jaho za heto sudzili (że idąc na rękę władzy niemieckiej…). Biełaboki nie pryznawaŭso da winy. Tłumaczyŭ, szto na pastarunku ŭ dzień byŭ stolaram, a ŭ noczy stajaŭ na warcie. Raniej u Biełastoku toża rabiŭ jon u stalarni na kalei, za sawietami i za niemcami. U listapadzie 1943 r. kinuŭ hetu pracu i ŭciok u Krynki. Tam chutko papaŭ u ruki nimieckich żandarmaŭ. Kab ratawacca, paklikaŭso na znakomstwo z szucmanam z Szudziaława, Adolfam Galiczam. Tedy Niemcy skazali jamu, szto moża pracawać dla ich. Zhadziŭso, bo jak hawaryŭ u śledztwie, nie mieŭ wychadu.

Na nimieckm pastarunku ŭ Nowaj Wioscy służyło paru szucmanaŭ, piraważno katolikaŭ z wakolicy. Ich zadaczaj było nawodzić „nowy paradak”, karać życielej, jakija nie padparadkoŭwajucca hitleraŭskamu reżimu, pamahajuć partyzantam, ci żanuć samahonku. Hetyja „palicjanty” pamahali toża Niemcam ławić partyzantaŭ i kamunistaŭ.

Biełaboki ŭ Nowaj Wioscy służyŭ tolko try miesiacy, potym hety pastarunak spalili partyzanty. Tedy Biełabokaha pieraniaśli ŭ Krynki. Pry sabie mieŭ karotki karabin z nabojami. Na służbie chadziŭ u nimieckim mundziry.

Kali ŭ paławinie 1944 r. czuwać było, jak z uschodu nadychodzić front, u kancy czerwca pastarunak u Krynkach ewakuirawali na zachad. Żandarmy z szucmanami cieraz Prostki pierajechali ŭ nimieckaje miesto Arys (Orzysz). Biełaboki ŭziaŭ z saboju żonku. Tam szucmanam zahadali iści na front. Biełaboki nie zhadziŭso. Za toje pasadzili jaho z żonkaj u łagier pad Lipskam. Kali hitleraŭcy zdalisa, wyjechali ŭ amierykanskuju akupacyjnuju zonu. Da Polski wiarnulisa aż u apreli 1947 r.

26 grudnia 1947 r. Biełabokaha zaŭdaŭ mużczyna z Biełastoku. Pryszoŭ na kamisariat milicji i padaŭ adras, dzie żywie. Skazaŭ, szto pra pracu Biełabokaha na służbie Niemcam wiedaje ad swaje szwagierki. Try dni paźniej byłoho szucmana arysztawali.

U śledztwie i na sudowaj sprawie prasłuchali szmat świedkaŭ – z Nowaj Wioski, Krynak i Szudziaława. Pieraważno nichto niczoho kiepskaho pra Biełabokaha nie skazaŭ. Adzin świedak, jaki służyŭ razam z Biełabokim, kazaŭ, szto heta palicja na abławy prociŭ partyzantaŭ nie jeździła, a tolko da sałtysoŭ, u jakich popili, pojedli i odjeżdżali. Pierakonwaŭ, szto na abławy jeździli tolko własaŭcy i Gestapo.

Ale adzin świedak, sapożnik z Krynak, raskazwaŭ, jak razam z własaŭcami jeździŭ na abławy partyzantaŭ za Nowaj Wioskaj i kala Sakołki toża Biełaboki. Hawaryŭ jaszcze pra łapanki maładych chłopcaŭ i dziaŭczat na prymusowyja raboty na Prusy, u czym hety szucman mieŭso być aktyŭny. Sapożnik iranizawaŭ z jaho. Kazaŭ, szto Biełaboki da ludziej adnosiŭso „nieźle”, bo asabliwo jak padpiŭ, lubiŭ kahości ŭderyć. Piraważno ŭ czaćwier wiaskoŭcaŭ, jakija pośle rynku zachodzili ŭ gaspodu.

Choć druhija świedki dakazwanniaŭ sapożnika nie paćwierdzili, prakuror nakirawaŭ u sud akt abwinawaczannia. Zakidaŭ Biełabokamu, szto jak szucman na nimieckich pastarunkach u Nowaj Wioscy i ŭ Krynkach z rużjom u ruce paru razoŭ prymaŭ udzieł u abławach na partyzantaŭ. Druhi zakid – pamoh Niemcam arysztawać paru dzisiatkaŭ życielej, szto chawalisa ad prymusowych rabotaŭ.

Sud adbyŭso wosieniu 1948 r. 24 akciabra byŭ zaczytany wyrak, jaki Biełabokaho poŭnaściu uniawinniŭ. Sud nie znajszoŭ wierahodnych dokazaŭ winy. Na karyść abwinawaczanaha napeŭna paŭpływała i toje, szto nie zhadziŭso jon wajawać razam z Niemcami na froncie.

Na asnowi: Akta w sprawie karnej Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, 1947-1948, sygn. IPN Bi 404/258.

 (pradaŭżeńnie budzia)

Jurak Chmialeŭski