Fot. Jerzy Chmielewski
Udzielenie dotacji z budżetu państwa na działalność mniejszości narodowych w 2024 r. było procedowane jeszcze za poprzednich rządów. Zanim ukonstytuowały się nowe władze, kilka dni po październikowych wyborach stowarzyszenia otrzymały z MSWiA powiadomienia, by skorygowały swe wnioski z uwagi na „ograniczenia związane z wysokością zaplanowanych środków”. Proponowana wysokość dotacji pozostawała na niezmienionym poziomie lub oznaczała jedynie symboliczny wzrost, nieuwzględniający nawet wskaźnika inflacji.
Wykaz przygotowany przez Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych został przekazany do zatwierdzenia już przez nowe kierownictwo resortu, które w połowie grudnia przesunęło termin opublikowania rozstrzygnięcia bez określenia daty (przedtem miało to nastąpić najpóźniej 22 grudnia 2023 r.). Najpierw 27 grudnia na stronie MSWiA ukazał się wykaz zatwierdzonych dotacji podmiotowych, czyli przeznaczonych na obsługę finansowo-biurową i utrzymanie lokali. Ta pula została nieco zrewaloryzowana na początku listopada przez poprzedni rząd poprzez jej zwiększenie ze środków pochodzących z ogólnej rezerwy budżetowej.
Inaczej sprawa ma się z dotacjami celowymi, które stanowią 90 proc. budżetów wszystkich stowarzyszeń, przeznaczając je na swą zasadniczą działalność na rzecz mniejszości. Są to pieniądze na wydawanie prasy i publikacji książkowych, audycji radiowych w stacjach niepublicznych, projekty internetowe, festiwale, koncerty, festyny, przeglądy i konkursy literackie, piosenkarskie, funkcjonowanie amatorskich zespołów artystycznych. Tu waloryzacji nie było, dotacji nie zwiększył także nowy minister, zatwierdzając 11 stycznia ich wykaz. Być może było na to za mało czasu w obliczu wielu innych decyzji finansowych zastanych po poprzednikach.
To jednak oznacza poważny problem dla naszych organizacji, a nie jest on przecież nowy. Rok temu przed budynkiem redakcji „Niwy” odbyła się nawet pikieta protestacyjna przeciwko malejącemu realnie z roku na rok ministerialnemu wsparciu dla tygodnika, również naszego miesięcznika, a także na organizację imprez kulturalnych. Jak się okazało bez skutku. Cała nadzieja w tym, że zajmie się tym nowy rząd. Dramatyczną sytuację stowarzyszeń białoruskich obrazuje poniższe zestawienie.
Ze względu na uchybienia formalne dotacji na 2024 r. nie przyznano Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach. Jeśli nic się nie zmieni lub nie zostaną pozyskane fundusze z innych źródeł, na kulturalnej mapie Bielska Podlaskiego zabraknie w tym roku cyklicznych dotąd imprez i przedsięwzięć na rzecz upamiętniania i kultywowania lokalnego dziedzictwa białoruskiego.
Dotacji nie przyznano też na pojedyncze wnioski innych stowarzyszeń, dotyczące najczęściej nowych zadań. W tym przypadku przyczyną odmowy przeważnie było to, iż proponowane inicjatywy nie miały wyraźnego charakteru białoruskiego. Przykładem może być odrzucona oferta Fundacji Muzyka Cerkiewna z Hajnówki, dotycząca organizacji spotkań w ramach „Wszechnicy puszczańskiej”.
Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego, która wydaje „Przegląd Prawosławny”, dotacji nie otrzymała z kolei na wydanie antologii poezji Borysa Russko, ilustrowanej rycinami Władysława Pietruka. Autor wierszy – pochodzący z Białowieży sędziwy były wojskowy – ma wprawdzie w swym dorobku kilkanaście tomików wierszy, ale wszystkie napisał po polsku. Tymczasem dotacje z MSWiA przyznawane są na zadania służące zachowaniu tożsamości białoruskiej.
Jerzy Chmielewski
Coraz mniejsza i mniejsza matematyka mniejszości w Polsce !
W połowie marca (rok 2023) miałem przyjemność być w Sejnach. Nocowałem i jadłem obiad w Domu Litewskim. FUNDACJA IM. B-PA ANTANASA BARANAUSKASA „DOM LITEWSKI” W SEJNACH jest jedną z najmłodszych instytucji utworzonych przez Litwinów w Polsce. Swoją działalność rozpoczęła w lutym 2002r. Założycielami Fundacji są litewskie organizację działające w Polsce (inicjator Litewskie Towarzystwo Św. Kazimierza) oraz Departament Mniejszości Narodowych i Wychodźstwa przy Rządzie Republiki Litewskiej.
Tam w małym sklepiku kupiłem kilka egzemplarzy czasopisma Aušra. W tłumaczeniu znaczy to świt . Jest to dwutygodnik mniejszości litewskiej w Polsce, wydawany w języku litewskim w Puńsku. Pierwszy numer pisma ukazał się dopiero we wrześniu 1960 w Warszawie. Nawiązywało ono swoją nazwą do pisma Aušra wydawanego w latach 1883–1886 . Oglądałem go z ciekawością. Nie znam litewskiego więc tylko mogłem go oglądać. W swojej formie i treści jest trochę podobny do naszego Czasopisu. Porusza podobne problemy i tematy związane z życiem mniejszości narodowych w Polsce.
Inspirując się tym czasopismem i moim artykułem z 6 numeru NIWY z dnia 05.02.2023 , „Matematyka mniejszości „ , postanowiłem sprawdzić jak się mają dotacje na gazety i czasopisma wydawane w językach innych mniejszości w Polsce. Przeanalizowałem dotacje MSWiA dotyczące zadań publicznych mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowanie i rozwój języka regionalnego jakie zostały przyznane. Sprawdziłem ich wartość w roku 2013 i na rok 2023, czyli w odstępie dziesięciu lat . Porównałem te wydawnictwa, które były wydawane w roku 2013 i 2023 , czyli te same pozycje. Są to bardzo ciekawe dane.
Już samo porównanie wartość wszystkich dotacji na rok 2013 i na rok 2023 mocno zastanawia. Na rok 2013 z tej puli przeznaczono 14 366 380,00 zł a na 2023 planuje się kwotę 13 735 918,00 zł. Czyli… nastąpił spadek !!! O kwotę 630 462,00 zł ! Zadziwiające zestawienie ! Poruszamy się w okresie dziesięciu lat !!! Poziom pensji minimalnej w Polsce w 2013 roku wynosił 1600,00 zł brutto a w roku 2023 planowany jest ( w dwóch turach) razem na poziomie 3545,00 zł brutto . Czyli przez dziesięć lat , nastąpił wzrost pensji minimalnej o 1 945,00 zł , co jest wzrostem o 122 % . Budżet państwa w roku 2013 wyniósł 279,1 mld zł a planowany na 2023 rok jest na poziomie 604,00 mld zł. Czyli wzrost budżetu państwa nastąpi o podobną wartość 122 % . Mamy więc w kraju te same wartości wzrostowe . A realna wartość tych dotacji spada drastycznie i systematycznie .Dlaczego ?
W zestawieniu nr 1 wymienionych jest 18 tytułów wydawnictw związanych z mniejszościami narodowymi w Polsce. Znalazłem tytuły dotyczące mniejszości ukraińskiej,litewskiej,kaszubskiej,żydowskiej,niemieckiej,romskiej,białoruskiej,karai-mskiej,rosyjskiej,słowackiej,tararskiej i łemkowskiej. Po podsumowaniu dotacji na rok 2013 wychodzi mi kwota 3 053 130,00 zł a na rok 2023 jest to wartość 3 225 100,00 zł. Czyli otrzymaliśmy razem więcej o 171 970,00 zł. Czyli tu nastąpił wzrost o 5,63 %, przy 122 % wzroście wartości pensji minimalnej !
W 2013 roku wartość tych dotacji ,w przeliczeniu na ilość pensji minimalnej, dała liczbę 1908 . Tą wartość można byłoby „zamienić” na tyle pensji minimalnych . W roku 2023 wartość przyznanych dotacji można „zamienić” na 909 pensji minimalnych !!! Nastąpił więc spadek o 998 ilości tych pensji .W złotówkach to jest spadek o 3 537 910,00 zł ! Dlaczego więc nie otrzymaliśmy tych 6 763 860,00 zł ??? W tym czasie również wzrósł przecież i budżet kraju. A inflacja i ogólny wzrost cen ? Czyli pieniądze są ale nie dla nas !
Dlaczego więc systematycznie następuje spadek dotacji na mniejszości narodowe i etniczne w Polsce ? Jak więc jest realizowana polityka ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowanie i rozwój języków regionalnych ( USTAWA z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141, z późn. zm.) ) ?
Jeszcze ciekawiej prezentuje się takie porównanie wartości dotacji z roku 2007 do roku 2023. Czyli przez okres piętnastoletni(zestawienie nr 1). Rok 2007 jest pierwszym rokiem, który znalazłem na stronie MSWiA, gdzie były podane wartości wszystkich dotacji . Ich wartość na ten rok to 11 438 012,99 zł .Pensja minimalna w tym roku wynosiła 936,00 zł brutto. Co przy tym poziomie tej pensji dawało to wtedy jej 12 220,10 krotność !!! Rok 2013 ,pensja minimalna to 1 600,00zł. To daje nam 8 978,99 krotność ! A obecnie jest to tylko 3 874,43 krotność !!!! Czyli w porównaniu do danych z roku 2007 realnie brakuje 8 345,37 pensji !!! W wartości „brakujących” złotówek jest to aż 31 882 239,20 zł . Powinniśmy więc otrzymać dotację na wszystkie mniejszości na poziomie 43 320 252,19 zł !!! A ile pieniędzy w ciągu tych piętnastu lat „straciliśmy „ ? Przyjmuję ,że powinniśmy co roku dostawać wzrost wartości dotacji, podobny ,jak wzrost pensji minimalnej . W pierwszym roku kwota bazowa to 11 438 012,00 zł, to w roku 2023 powinna być przyznana kwota 43 320 252,00 zł, a jest tylko 13 735 918,00 zł ,więc co roku tracimy proporcjonalnie . W pierwszym roku nasza ”strata” to 1 849 021,00 zł a w piętnastym już 29 584 336,00 zł .
Razem szybko licząc w ten sposób daje „stratę”, przez piętnaście lat, na kwotę około 251 466 856,00 zł !!!
Jak jest więc kształtowana polityka naszego państwa wobec mniejszości ?
W moim poprzednim artykule , podałem dotacje na cztery podmioty , z którymi jestem jakoś związany emocjonalnie. W roku 2007 znalazłem trzy z nich : to są wydawane czasopisma Niwa, Czasopis, i Międzynarodowy Festiwal Siabrouskaja Biasieda w Gródku. Podaję te dane w Zestawieniu nr 2. Wartość tych przyznanych dotacji na rok 2007 wynosiła 793 000,00 zł. To po przeliczeniu daje 847,22 ówczesne pensje minimalne. W roku bieżącym wartość tych dotacji to 688 000,00 zł . To po przeliczeniu daje 194,08 bieżących pensji minimalnych. Czyli nastąpił spadek aż o 653,14 pensje minimalne !!!!! W przeliczeniu na realne złotówki ,na poziom tegoroczny, to nasza strata wynosi aż 2 315 402,78 zł. Powinniśmy więc otrzymać na ten rok kwotę 3 003 402,78 zł ! A ile „straciliśmy „ w ciągu tych piet nastu lat? Ile nie wyszło wydawnictw, nie odbyło się spotkań ,nie zrealizowano wystaw ? Jak są opłacani ludzie ?
Nie potrafię tego skomentować. Ktoś umie odpowiedzieć ,dlaczego dostajemy coraz mniej pieniędzy ??? I to w jakim tempie! Jakie to będą wartości za pięć czy dziesięć lat ? Oczywiście przecież , ilość tych pieniędzy też wpływa na procesy zmniejszającej się liczby obywateli mniejszości narodowych w Polsce. Za co mamy się utrzymywać ?Jest więc nas coraz mniej , jak tych pieniędzy. Co będzie dalej ???
Jak zatem są też realizowane wobec nas, obowiązki i zapisy z Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej dotyczące mniejszości narodowych i etnicznych ?
Art. 35.
Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.
Czy już mniejszości wiedzą, co robić z mniejszymi pieniędzmi ?
„Wysoko są oceniane zadania innowacyjne, poszerzające wachlarz działań na rzecz ochrony, rozwoju i zachowania tożsamości kulturowej mniejszości. W kontekście powyższego należy zauważyć, że w przestrzeni publicznej obserwuje się spadek zainteresowania prasą drukowaną na rzecz informacji cyfrowej. W związku z tym, minister spraw wewnętrznych i administracji zachęca organizacje działające na rzecz mniejszości do zintensyfikowania działań mających na celu digitalizację wydawanych materiałów, co pozwala znacznie zmniejszyć ponoszone przez nie koszty.”
Drogie mniejszości narodowe. To jest fragment odpowiedzi na interpelację numer 39 412 Pana Posła Adriana Zandberga i grupy posłów(Pani Poseł Magdaleny Biejat, Pana Posła Macieja Koniecznego, Pani Poseł Darii Gosek-Popiołek i Pani Poseł Marceliny Zawiszy) dotyczącą finansowania działań kulturalnych mniejszości narodowych i etnicznych w roku 2023. Była one skierowana do ministra spraw wewnętrznych i administracji. Dotyczyła ona konkretnie zmniejszającego się realnie finansowania działań kulturalnych mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Takiej odpowiedzi udzielił Pan Błażej Poboży , Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. W tej interpelacji były wymienione (nazwy skrótowe ) Czasopis,Niwa,Siabrouskaja Biasieda, Bardouskaja Vosień.
Przypomnę tylko , że w ciągu ostatnich dziesięciu lat, dotacje te spadły realnie ( w przeliczeniu w wartość pensji minimalnej ) o 5 104,26 pensji minimalnych, co obecnie stanowi kwotę 18 094 601,70 zł. W roku 2013 przyznano 14 366 380,00 zł na wszystkie działania mniejszości w Polsce co stanowiło wtedy 8 978,99 pensji minimalnych zł a w roku 2023 kwotę 12 735 918,00 zł co stanowi tylko 3 874,73 pensji minimalnych. Powinniśmy otrzymać kwotę 31 830 510,69 zł .A gdy weźmiemy pod uwagę okres piętnastoletni to nasze straty są jeszcze większe . Przy poziomie pensji minimalnej z roku 2007 w kwocie 1600,00 zł dotacje wtedy wynosiły 11 438 012,99 zł . Co po przeliczeniu dawało aż 12 220,00 pensji minimalnych !!! Nie nastąpiło urealnienie wartości tych dotacji. Według szacunkowych moich obliczeń w ciągu tych piętnastu lat wszystkie mniejszości narodowe w naszym kraju straciły realnie ok. 250 000 000,00 zł !!!! Strata te jest więc ogromna. A może to nasza wina, że za mało składamy wniosków i na za małe kwoty ? Na przyszły rok składajmy więc więcej wniosków ! Chociaż to chyba nie tak. Bo przecież w tym samym zestawieniu przyznanych dotacji figuruje aż 157 wniosków ( z całego kraju) , którym odmówiono finansowania.
Teraz otrzymaliśmy więc zamiast pieniędzy, radę i zachętę do składania wniosków bardziej innowacyjnych i zintensyfikowania działań digitalizacyjnych, co „ pozwala znacznie zmniejszyć ponoszone przez nie koszty.” Oczywiście te działania są robione , czego zapewne Pan Sekretarz nie widział i nie raczył zauważyć. Jego zdaniem , to przecież mniej kosztuję , bo nie wydaje się pieniędzy na druk. A inne koszty związane z utrzymaniem nie są brane pod uwagę . Nie widzi on meritum tego problemu. Sukcesywnie zmniejszającego się poziomu tych dotacji. Tu nic nie odpowiedział. Przypomnę tylko jemu, że te wszystkie mniejszości narodowe i etniczne żyły tu od zawsze.” Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury”. (art. 35. ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym w art.2 definiuje pojęcia tych mniejszości. Punkt 3 tego artykułu brzmi „ dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji” . Oczywiście ten realny spadek wartości dotacji ogromnie to utrudnia. Wieloletnie pomijanie indeksacji wartości dotacji nie pomaga realizować zapisów konstytucji i ustawy. Można nawet powiedzieć, że jest działaniem wbrew tym zapisom i wbrew samym mniejszościom.
Art. 5.
1. Zabrania się stosowania środków mających na celu asymilację osób
należących do mniejszości, jeżeli środki te są stosowane wbrew ich woli.
2. Zabrania się stosowania środków mających na celu zmianę proporcji
narodowościowych lub etnicznych na obszarach zamieszkałych przez mniejszości.
Art. 6.
1. Zabrania się dyskryminacji wynikającej z przynależności do mniejszości.
2. Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w celu:
1) popierania pełnej i rzeczywistej równości w sferze życia ekonomicznego,
społecznego, politycznego i kulturalnego pomiędzy osobami należącymi do
mniejszości, a osobami należącymi do większości;
2) ochrony osób, które są obiektem dyskryminacji, wrogości lub przemocy,
będących skutkiem ich przynależności do mniejszości;
3) umacniania dialogu międzykulturowego.
Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę, że np. PKN Orlen za kwotę 210 000 000,00 zł kupuje grupę wydawniczą Polska Press. W portfolio prasowym Polska Press Grupy jest wydawanych ponad 20 dzienników regionalnych („Dziennik Bałtycki”, „Dziennik Łódzki”, „Dziennik Zachodni”, „Gazeta Krakowska”, Głos Wielkopolski”, „Kurier Lubelski”, „Polska Metropolia Warszawska”, „Express Ilustrowany”, „Gazeta Krakowska”, „Dziennik Polski”, „Gazeta Lubuska”, „Gazeta Pomorska”, „Kurier Poranny”, „Gazeta Współczesna”, „Nowa Trybuna Opolska”, „Echo Dnia”, „Gazeta Codzienna Nowiny”, „Głos Dziennik Pomorza”, „Express Bydgoski” i „Nowości Toruńskie”), a także prawie 150 tygodników lokalnych (m.in. „Nasza Historia”, „Moto Salon”, „Moto Salon Classic”, „Strefa Biznesu”, „Strefa Agro”) oraz bezpłatna gazeta „Naszemiasto.pl”. To wszystko są też gazety i czasopisma drukowane !!! Tu więc uznano ,że takie wydawnictwa i taka prasa są jednak potrzebne. A nam się radzi tylko „digitalizację wydawanych materiałów”. Znowu jest to rada z pozycji wyższości . Bo przecież my sami nie wiemy co, jak i za ile chcemy robić dla siebie. Nie rozumiemy współczesności bo nie idziemy w duchu cyfryzacji informacji . Prosimy o niestosowanie takich środków.
wtorek, 25 kwietnia 2023, 10:20:37