Učora dobre popadav sniêh, diś moroz, sonečko, i vsiudy ležat sniêžny zmity. Filipek, naš menšy kôt, šaliêje na dvorê. Za stinoju v susiêda brešut i jenčat sobaki, što až hołova tryščyt. Paveł pojiêchav do praci samochodom, i ja naveť ne mohu pojiêchati do susiêdnioji vjoski do koležanok na kavu. Nema jak dobratisie tudy bez samochoda. Autobus chodit ono raz na hodinu, a potum treba było b dovho iti, po takôm snihovi ne dam rady. Liêtom to naveť piškom mohła b pujti. Kijki v ruki i hajda! U nastupnum tyžniovi bude naš Polklub, siêtym razom u Horoměřícach, u restauraciji. Maju nadiêju, što zima trochu popustit i jakoś tudy doberusie…

Kob pogandoryti pry kavi i ciastkach

Naš Polklub u Prazi – neformalna grupa žunok z Pôlščy, jakim vypała dola tiohatisie zo svojimi mužami po sviêti – povstav dovoli davno, diakujučy Evi V. i Kasi F., kotory potum vyjichali  do Angliji, i Agniešci R., kotora teper žyve v Brukseli. Poznakomilisie my v amerykańskuj školi, do kotoroji chodili našy diêti, pry okaziji storôčnych kirmašôv jiêdła (food fair), pro kotory ja pisała vperuč. A potum my zadumali, kob spotykatisie kažny miêseć po koliêjci u kotorojiś z nas. I tak začałosie. Šykujemo snedanie: kava, herbata, jakojeś tiêsto, trochu vendliny, časom vareniki, nekotory pekut tarty, robimo sałatki itp. Časom spotykajemsie v jakôjś restauraciji čy kavjarni, bo akurat nema ochôtnych, kob šykovati snedanie. Hovorymo na siejich spotkaniach obo vsiôm: počynajučy od diti, čerez kulturu, filmy, sklepy, i kunčajučy kuchnioju…

Mojiê teperyšni koležanki v Polklubi mołodšy od mene, nekotory mohli b byti i mojimi dočkami, ale ja dohovorujuś z jimi nekiepśko. Pokôlko ja žyvu v Prazi vže 20 liêt, najdovš z usiêch klubovičok, to vony mene vvažajut za svojoho rodu ekspertku od čeśkoho sviêtu. Bo my z Vaniom tut uže môcno vrosli, pryvykli i do čechuv, i do čeśkich varunkuv. Ja znaju, što tut funkcijonuje dobre, što mohło b funkcijonovati lepi, a što naohuł švankuje. Často pomohaju novym koležankam zorjentovatisie v sytuaciji, časom jiêzdžu z jimi do dochtorôv, kob perekładati, rozkazuju pro pastki v čeśkuj movi, daju adresy do fryzierok, kosmetyčok i raznych inšych salonuv.

Movy, rôdny i čužyje

Para liêt tomu prychodiła na spotkani Polklubu Milena, kotora miêła muža madiara. Sama hovoryła i po-angielśki, i po-madiarśki, ale po-pôlśki diti hovoryti ne naučyła. Hovoryła zo svojimi chłopcima po-angielśki, bo nibyto v školi od siêtoho jim miêło byti lokš.

– A jak vony hovorat z tvojimi baťkami? – odnoho razu ne vyderžała ja.

– No, umieją ładnie się przywitać, powiedzieć dziękuję i do widzenia, – odkazała vona. – A resztę to ja tłumaczę.

Mniê podumałosie, što vona žartuje. Ale niê, to była istinna pravda. Bože, jak ja tohdy dociniła toje, što mojiê diêti umiêjut z baboju i diêdom hovoryti na našuj pudlaśkuj movi, mohut z jimi žartovati bez žadnoho perekładčyka. Nu bo jak to tak?! Čom ne naučyti ditiata rôdnoji movy, jakoju b vona ne była?

A muž Agnieški R., niêmeć, sam navčyvsie dobre hovoryti po-pôlśki, z ditima hovoryt po-nimećki, vona po-pôlśki, u školi diêti hovorat po-angiêlśki, i diêło jde. Možna? Možna, okazujetsie.

U takich miêšanych siêmjach diêti naohuł je dvochmovny, a v školi učatsie po-angielśki. Potum u školi vybirajut šče odnu movu i takim sposobom znajut štyry. Nu i dochodit šče čeśka. Naš Igor po-čeśki jakoś ne naučyvsie, ale Paveł i Marylka – tak. Dočka maje mnôho čeśkich koležanok i koleguv i velmi hože, bez akcentu, hovoryt po-čeśki. Ja hovoru zo strašnym akcentom, môj Maks tože.

Ja podružyła šče z Beatoju, kotora praciuje v biblijoteci v Pôlśkum Instytuti v Prazi. Ja tudy chodžu čuť ne od samoho počatku našoho žycia v Čechiji, nu bo jak vyderžati bez knižok? Beata vyjšła zamuž za čecha, vony majut odnu dočku, kotora teper studyjuje v Franciji. Doma vony hovorat raz po-pôlśki, raz po-čeśki. Ale koli vrodiłasie dočka, to vony pryniali proste praviło: vona hovoryt do dočki po-pôlśki, a jeji muž po-čeśki. Ja dumaju, što tak najlepi i zovsiêm bezproblemovo.

Brygida i high life

Odnoho roku do našoho klubu dołučyła Brygida, kotora odrazu na peršum spotkani rozkazała, jak to vona vyjšła zamuž za biznesmana z RPA. Sidiêła vona odnoho večera z koležankoju v drink-barovi u Vrocłavi, koli tudy vujšło kilkoch mužčyn, kotory hovoryli po-angielśki. Vona podiviłasie v jich storonu i stratiła zainteresovanie – eleganćko odiahnuty facety, ale starovaty. Vony z koležankoju sidiêli daliêj i popivali svojiê drinki. Raptom pudyjšov do jich odin z tych staršych facetuv i stav z jimi hovoryti, a po troch hodinach poprosiv Brygidinoji ruki. Neviď-skôl uziav bukiêt kviêtok, i to veliziarny, buchnuv pered joju na kolina i zaproponovav, kob vona vyjšła za joho zamuž. Ne skažu, Brygida to choroša kobiêta, vysoka, zhrabna, znała dobre, čoho jôj treba v žyci, i siête dostała. A ja dumała, što takije rečy to ono v filmach zdarajutsie, a tut okazałosie, što i v normalnum sviêti tože.

Teper Brygida od svojoho muža dostaje kieszonkowe, koło troch tysiač euro na miêseć, kotory odkładaje sobiê na vypadok, jakby stałosie štoś nadzvyčajnoho (rozvôd, naprymiêr).

– A skôl ja mohu znati, što zavtra v drink-barovi vôn ne pobačyt inšu diêvčynu, kotora jomu spodobajetsie bôlš za mene? – kazała Brygida.

Vony z mužom majut ułasny dôm u Prazi, dviê słužanki, kirovciu, dôm na Kreti i jacht.

Jich dočka rôk mołodša od našoji Marylki i učytsie v tôj samuj amerykanśkuj školi. Brygida pryjšła na našy spotkani zo dva razy, u sebe tože zorganizovała snedanie, potum jakojeś party, a potum našy kontakty oburvalisie. Ja dumaju, što jijiê ne interesuje takoje žycie, jakoje vedemo my, vona pryvykła oboročuvatisie v inšum sviêti i v inšuj kumpaniji.

Inšym divčatam ne zovsiêm sołodko

Ale ne vsiê mojê znakomy majut takoje sołodkie žytie jak Brygida. Zdarajutsie rozvody, chvoroby i inšy neščastia. Odna z našych koležanok vyjichała do Hišpaniji, a tam okazałosie, što muž maje kochanku, diêti pokinuv z jeju, sam jiêzdit po sviêti i ne choče płatiti alimentuv. A svojôj novuj kobiêti kupuje koni, i vony letajut na romantyčny večorynki do Viêdnia abo Rymu…

A Marta… Perežyła vypadok, v kotorum zhinuv jeji čołoviêk i ditiatko… Musit z pjať liêt tryvało, poka zmohła naładiti žycie nanovo. Tiohałasie biêdna po špitalach i po sudach, bo ubezpečalnia ne chotiêła jôj vypłatiti odškodovania. Nu, teper, na ščastie, vyjšła znov zamuž i maje vže dvoje diti.

Para liêt tomu žyła tut Basia zo svoim mužom i ditima. Paveł praciovav jak chemik u jakôjś mižynarodnôj firmi, a Basia zajmałasie domom i dititima (četvero jich było). My z jimi mucniêj podružyli, bo Basia pochodit od nas, z Pudlaša, i to byli całkom fajny lude. Jich najmołodša dočka zachvorêła na leukemiju i velmi dovho tryvało jeji lečenie. Na ščastie, vsio dobre skônčyłosie. Vony vyjichali do Švajcaryji, potum vernulisie do Pôlščy. Voročajučysie, zajiêchali do nas koło Prahi.

Ania, Eva i fotografovanie

Musit, zo dva roki tomu pryjiêchała do Prahi Ania S. – profesijonalna fotografka. Velmi fajna koležanka: ne tôlko robit chorošy zdymki, ale šče zorganizovała nam kursy fotografiji. Ja, ščasliva posiadačka aparatu z tulkoma funcijami, što i poniatija pro jich ne miêła, postanoviła tože pudučytisie. Zobrałosie nas siêm divčat, i my počali nauku. Perevažno zbiralisie v Moniki abo v domi našoji pani včytelki. Ania doma maje svoje studyjo z raznymi lampami, tłami, statyvami, krêsłami, stôlčykami i inšymi čudiesami. My včylisie robiti portrety, zdymati krajovidy, fotografovati ludi, kotory vorušatsie, zbliźka, zdaleka, robiti zdymki vody itp. Usio dla mene było cikave i takoje nove. My chodili do parku, stosovali razny techniki, užyvali raznoho sviêtła. Nu i narešti ja doznałasie, do čoho słužat razny knopki v mojôm aparati.

Odnoho razu Ania zapytała, čy ne znajemo jakojiś fotogeničnoji diêvčynki, bo vona potrebovała modelki do fotok, kotory akurat zadumała robiti. Nu i ja zaproponovała našu Marylku. Odnoji suboty my pojiêchali do Ani. Tam vona Marylku umalovała, perediahnuła, i davaj jôj robiti fotki z kažnoji storony. A potum vony šče zrobili fotografiji čerez spicijalny žele, i na jich Marylka vyhladaje zjaviskovo! Ja tam ticho stojała v kutkovi i ono pryhladałasie. I v odnôj chvilini poniała, jakaja to cikava i nesamovita pracia! Jakuju fantaziju treba miêti! Siête jak malarstvo! Och, jak ja lublu znakomitisie z takimi luďmi! Jak ja lubujusie jimi i zazdrošču (ale bez zavisti) jim takich talentuv! Ania robit portrety, simiêjny fotki i fotografičny sesiji na zakaz. Kaže, što bez takoji praci ne mohła b žyti. To jeji žyciova pasija.

Fotografkoju je šče inša z mojich koležanok z Polklubu, Eva. Vona jiêzdit fotografovati pryrodu, naohuł ptaški ranioju vesnoju. Robit cikavy zdymki, musit zo dva razy była na Islandyji, odviêdała Tybet, fotografovała nad Biebrzoju… Zaprosiła nas do sebe na kavu i pokazuvała svojiê fotografiji. Čudny! U odnôm pokoji maje tapety, zroblany na pudstavi svojich zdymkuv – z žuravlami. Kob mniê v žyciu vyjšov choť odin taki zdymok, to ja była b neviď-jak ščasliva.

Odnoho razu Eva zabrała mene i Marylku na fotografičnu sesiju z dočkoju Agnieški R. – Zuzioju. Zuzia – nesamovito pilna učenicia, poza naukoju sviêtu ne bačyt. Vybirajetsie studyjovati medycynu v Oxfordi. „Ja to chotiêła b, kob mojiê diêti choť v deseti procentach učylisie tak, jak tvoja Zuzia”, – skazała raz do Agnieški R. odna klubovička. „Ne viêdaju, čy ty była b zadovolana, kob tvoje ditia miêło pretensiju do tebe, što ne daješ jomu učytisie, ono chočeš, kob jiêchało z toboju na zakupy”, – odkazała jôj Agnieška.

My počali fotografovanie rano-raniutko, na Karlovum mosti. Zuzia sidiêła na stôlčyku i hrała na vijolončeli. Soncie ono počynało pokazuvatisie nad Prahoju, była čudna sceneryja, i zdymki vyjšli nadzvyčaj choroše. Potum my pujšli na Nerudovku, na schody, kotory vedut na Pražský Hrad, i tam zrobili zdymki tože Marylci. Ale moja dočka była złôsna na mene za toje, što ja jijiê tak rano zbudiła, i na zdymkach vyšła naduta. Nu što ž…

A Evi teper urodivsie vnuk i vona často jiêzdit do Pôlščy, kob joho fotografovati. Maje menš času, kob spotykatisie z nami.

(protiah bude)

Halina Maksimjuk