16 снежня мінулага года беларускі паэт Зьніч, які жыве ў Жыровічах на Слонімшчыне, адзначыў сваё 80-годдзе. У свецкім асяроддзі ён яшчэ паэт Алег Бембель, які потым стаў яшчэ інакам Мікалаем, а цяпер – манах Іаан.Амаль чвэрць стагоддзя айцец Іаан (паэт Зьніч) жыве ў Жыровічах, пакінуўшы родны Мінск, дзе нарадзіўся ў сям’і вядомага беларускага скульптара Андрэя Бембеля.

За 80 гадоў сталічны творца перажыў шмат. Ён у свой час атрымаў добрую адукацыю. Скончыў Мінскае музычнае вучылішча і Беларускую дзяржаўную кансерваторыю па спецыяльнасці фартэпіяна. Працаваў выкладчыкам музыкі ў Глыбокім, Мінску, у Расіі. Вучыўся ў Інстытуце філасофіі і права АН БССР, працаваў навуковым супрацоўнікам гэтага ж інстытута.

У 1985 годзе ў Лондане ён выдаў кнігу „Роднае слова і маральна-эстэтычны прагрэс”. За гэта Алега Бембеля звольнілі з Інстытута філасофіі і права. У 1990-х гадах ён становіцца актыўным удзельнікам беларускага нацыянальнага руху, друкуе свае вершы ў ЗША і Польшчы. Становіцца сябрам Саюза пісьменнікаў Беларусі, працуе ў Нацыянальным навукова-даследчым цэнтры імя Францыска Скарыны.

З 1996 года манах Іаан жыве ў Жыровічах. Па-ранейшаму піша вершы, выдае багаслоўска-літаратурна-мастацкі лісток „Жыровіцкая абіцель”, прымае ўдзел у грамадска-культурным жыцці Беларусі.

З друку выходзяць яго кнігі вершаў „Саната ростані”, „Рэха малітвы”, „Малітвы за Беларусь”, „Між тэктанічных пліт…”, „За мурам”, „Крэсіва” і іншыя. Разам з паэтам Алесям Клышкам свет пабачылі кнігі сумоўяў „Жыровіцкія камяні”, „Шлях да Жыровічаў”, „Жыровіцкая пастараль” і „Званіца”, якія былі прысвечаны духоўнаму адраджэнню Беларусі.

Пра святыя праваслаўныя Жыровічы, якія вядомыя ўсяму свету, паэт Зьніч прысвяціў шмат паэтычных радкоў і нават малітваў. А адна „Малітва Жыровіцкіх старцаў” гучыць так:

 

Госпадзі Іісусе Хрысце, Сыне Божы, Новы Адаме,

Ты можаш – усё, што захочаш. Ты распяўся і ўваскрос –

Дзеля ўратавання нас грэшных…

Госпадзі Іісусе Хрысце, Сыне Божы, Новы Адаме,

Калі хочаш – зрабі, як мы просім…

Госпадзі Іісусе Хрысце, Сыне Божы, Новы Адаме,

Па-над усімі нашымі – не дзеля ўратавання душы –

Прашэннямі… памкненнямі… натхненнямі…

Летуценнямі… – хай будзе воля Твая Святая.

Амінь.

 

З айцом Іаанам я вырашыў зрабіць інтэрв’ю, пагутарыць пра наш час, гісторыю, літаратуру, палітыку. Загадзя падрыхтаваў пытанні, уключыў дыктафон і… пачуў яго паэтычныя радкі. На ўсе мае пытанні айцец Іаан-паэт Зьніч адказаў вершамі. Такой і атрымалася незвычайнай наша гутарка. З ёй і знаёмлю нашых чытачоў Czasopisu.

Айцец Іаан, амаль чвэрць стагоддзя Вы жывeце ў Жыровічах. Як Вас сустрэлі Жыровічы, як Вас прынялі Жыровічы за гэты час? Я маю на ўвазе – мясцовыя людзі, святары, чыноўнікі?

– …Сустрэў мяне – сам Старац Мітрафан…

благаславіў… і ўзяў… – …сваім келейнікам…

… стаў сімвалам… – …Жыровіцкіх насельнікаў…

……………………………………………………….

…чытанні пра … юродаў… – першы(!) план…

– Старчэ, у час усясветнага скоцтва –

што – і сівых спакусіла… –

ці унаявіцца  подзвіг юродзіва?..

…………………………………………………………..

– …чадо, ён – нам – не па сілах…

 

Што значыць для Вас Жыровіцкая абіцель? І сама абіцель і багаслоўска-літаратурна-мастацкі лісток „Жыровіцкая абіцель”, які Вы шмат гадоў рыхтуеце?

– …калі ты і плоццю, й душой нездароў –

і боль твой суняцца не можв –

успомні, што ёсць жыватворны Пакроў

Жыровіцкай Маці Божай.

…калі абязкрыльвае  бедстваў цяжар

І скрусе гатовы скарыцца –

Ідзі і вазьмі сапраўды Божы Дар

Жыровіцкай цуда-крыніцы…

…калі не адбіцца ад духаў ліхіх

і з процьмы грахоў не падняцца –

малітваў прасі невядомых Святых –

з сузор’яў Жыровіцкіх Старцаў…

…і сэрца тваё – лёгкакрылае йзноў…

Сусвет – трапяткі і прыгожы…

бо вечна над ім – жыватворны Пакроў

Жыровіцкай Маці Божай…

Колькі нумароў „Жыровіцкай абіцелі”выйшла з друку?

– …нумараваных – болей сотні…

Агулам – болей ад трохсот…

…………………………………

…цяпер самотнік – не самотны:

„лісток” бярэ – Божы народ…

 

Ці не сумуеце па Мінску?

– … – …у Кіеве… ў Берліне… ў Маскве… –

Еўропа Хрысціянская… – Жыве!..

…уваскрасае пакрысе…   …а покуль… –

У Менску… – …хай ЖЫВЕ!.. –

Канстантынопаль…

 

Нядаўна ў Вільні перахавалі парэшткі Кастуся Каліноўскага і яго паплечнікаў? Што значыць Каліноўскі ў Вашым жыцці і творчасці?

– … Хрысціянскае падвіжніцтва…

Інтэлігенцкі гераізм…

…жахлівы генія капрыз…

…шмат што… – …за гэтым… – мысліцца…

…укусіўшы жахі рэвалюцый,

Гаротны паспаліты люд, —

Ад горшых зберажы пакут –

Сённяшніх

юных

Беларусаў…

Вы называеце часта сябе Боганатхнёным рыфмаром. Чаму? Натхняць можа не толькі Бог, але і жанчыны, святы, падзеі? Як Вы лічыце?

– …па-за зямнымі багаццямі…

за ўзнагародай і карай… –

шэпчуцца рыфмы з паняццямі… –

там… – …дзе адвольныя мары…

……………………………………

…каб ведаў свет – з якога , часам, смецця

ўзрастаюць жыццядайныя радкі… –

… не ў німбе славы Ты б блукаў, паэце, –

а там… – дзе літасць просяць жабракі…

А ў апошні час Вы сябе называеце і „элітным грэшнікам”? А што – бывае грэшнік і не элітны? Чым адрозніваюцца элітны грэшнік ад не элітнага грэшніка? Ці грэшнік і ёсць грэшнік?.. Хаця, які Вы грэшнік? Смешна нават…

– …грэшнікі… – „простыя”… і … „элітныя”…

кожнага Збаўца гукае: — …прыходзь!..

…ды нераскаяных – сустрэнуць „мытнікі”:

З „элітных” – болей спытае Гасподзь…

 

Вас называюць паэтам-філосафам, што сёння паэтызуецца філосафам і філасофствуецца рыфмаю?

– …пад  аховаю зорак і сонца

асыпаліся  — за векам век…

…і, здавалася, будзе б я с к о н ц а

…але … — варта было пахіснуцца… –

і… да бесаў зрабіць паварот… –

як – на нашых вачах – с а м а г у б ц а м

чалавечы становіцца род…

–І філасофскае пытанне: 80 гадоў – гэта шмат?

– … – … як сон… як золкавы туман… –

жыццё зямное прамільгнула…

…але … даў Бог: душа адчула,

што смерць душы… бясоўскі зман…

 

Якая тэма Вам у жыцці заўсёды была непрыемнай? Пра што Вы ніколі не хочаце чуць і слухаць?

– ПАКАРАННЕ СМЕРЦЮ…

…БЕЗ СУДА і СЛЕДСТВА…

…БЕЗ ПРАВА НА АПЕЛЯЦЫЮ…

…не ўбачыць ІМ – зямлю і сонца…

не чуюць праваабаронцы

іх немы крык – як ручкі… ножкі… –

ў матуліным утульным ложку – ім аддзірае лекар-кат…

… мільёны нашых немаўлят… – а мільёнаў пяцьдзесят

за пяцьдзесят гадоў апошніх – пасечаны на нашай пожні…

…………………………………………………………………

…як зваў наш Збаўца – фарысеяў –

Ад нас лягчэйшых ліхадзеяў…

Віноўцаў меньшае віны?..

Успомнім:… д’яблавы сыны..

……………………………………………………………………..

…брат-Беларус, Гасподзь гукае:

дай жменьку дзетак свайму Краю…

…Бог нам дае… мы – забіваем…

………………………………………………………………………..

…гукае апусцелы край: брат-Беларус, не забівай…

 

Ці ёсць у Вас у літаратурным жыцці, у рэлігійным асяроддзі і ў звычайным жыцці сябры, з якімі Вы можаце пасядзець сёння, пагутарыць, паразважаць на самыя розныя тэмы?

– На чарговай сустрэчы з выпускнікамі 1956 года 13-й сярэдняй школы г.Мінска

… –… 10А… нас – толькі жменька …–

Нібы вяртаемся з вайны… –

У ДОМ БАЦЬКОЎСКІ… – памаленьку… –

Псіхагісторыі сыны… –

… ды я – гіст-мату-перамату… –

і культу ідалаў… – аратых… –

на ніве шчасця ўсіх людзей… –

пад сцягам класавых ідэй…

……………………………………………………

…што прынясем – Творцу сусветаў…

вякоў… і Вечнасці… …і… – душ?…

…бязвер’е…, …шанец наш… – … не руш…

не дай згубіць нам – сэнс і мэту

зямной сцяжыны…

…………………………………………………..

…грэшным – дай

спазнаць Краіну… з назвай … Рай…

 

У снежні мінулага года ў Вас быў юбілей. Дазвольце Вас павіншаваць і спытаць, з якім настроем Вы гэты юбілей сустрэлі? І ці любіце юбілеі?

– …МАТЫЎ СТАРЦА МІТРАФАНА…

… –… каб Ангелы радасна нас віталі –

ўсе крыўды – з сэрца – выкінем вонкі:

усё – забылі…  ўсё – даравалі… –

і пачынаем дзень… – … з чыстай старонкі…

 

Вершы-адказы слухаў і запісаў

Сяргей Чыгрын

Фота з архіва аўтара