Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    20. Szpieg z pastarunku milicji ŭ Szudziałavie

    Kali ŭ żnivo 1944 r. krasnaarmiejcy asvabadzili tutejszyja ziemli ad hitleraŭcaŭ, kala Szudziałava ażyvilisa katoliki, jakija jaszcze za Niemca zapisalisa da Armii Krajovaj. Takuju jaczejku ŭ Kazłovym Łuzie sarhanizavaŭ vosieniu 1942 r. Adolf Filipowicz z susiedniaho Biełaha Łuha. U AK ŭstupiŭ miż inszym Adolf Ogilba…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Kinoman

    4. Hajnuvka zbliźka

    To był maj, pachniała Saska Kępa / Szalonym, zielonym bzem – spivała Maryla Rodowicz u radivi kirovcy autobusa, kotorym my, dvadceť učenikôv škoły v Horodčyni i jeji dyrektorka pani Renia, voročalisie dochaty z vyciečki do Varšavy…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Jahajłaŭski šlach

Kali ja čytaŭ knihu „Па Прыпяці па Нобэль”, napisanuju Hannaj Kandraciuk, mianie nie pakidali supiarečlivyja pačućci zadavalnieńnia i smutku.

Zadavalnieńnie brałasia z taho, što ja čytaŭ knihu nastolki cikavuju i zajmalnuju, što mnie zachaciełasia pračytać da kanca 300 staronak pra ŭkrainskaje Paleśsie – to bok, pra niešta davoli dalokaje ad majho śvietu. Nia ŭspomniu ŭžo, kali mnie tak achvotna čytałasia napisanaje padlaskim biełarusam. Chutčej za ŭsio, heta była knižka Michasia Andrasiuka „Wagon drugiej klasy”.

A moj smutak naviejvała refleksija, što takich čytačoŭ jak ja, jakija ŭ zmozie adoleć 300-staronkavuju kiryličnuju knihu da kanca, na Padlaššy naźbirajecca niašmat. Chutčej dziasiatak, čym sotnia. Kali mieć na ŭvazie, što letaś u Polščy 62% čałaviek nie pračytali nivodnaj knihi, to spadziavacca, što padlaskija biełarusy u hetym sensie lepšyja (da taho ž – u čytańni kirylicy), nijak nie vypadaje. Naadvarot, majučy na ŭvazie ciažkaści z zasvojvańniem kirylicy, treba spadziavacca značna horšaha pakaźnika čytalnictva pa-biełarusku. (Kali ja sustrakaŭsia ź liceistami ŭ Hajnaŭcy u kastryčniku 2017 i zapytaŭsia, chto ź jich moža čytać kiryličny tekst PRYBLIZNA TAK SVABODNA, jak łaciničny, siarod 40 prysutnych maładych ludziej uźniałasia tolki adna ruka. Voś takija ŭ nas perspektyvy čytańnia kirylicy) .

Zrazumieła, biełaruskamoŭnyja piśmieńniki na Padlaššy nia źmieniać ni školnaj systemy navučańnia biełaruskaj movy ŭ bok jaje bolšaj atrakcyjnaści, ni nie pieraviaduć aficyjnaj biełaruskaj hramatnaści z kirylicy na łacinku (choć pačać pisać i publikavać na biełaruskaj łacincy jany mahli b biaz bolšych prablemaŭ navat zaŭtra). Tamu jany nibyta abjektyŭna prysudžanyja na marhinalnaść siarod čytačoŭ. Ale jość, tak skazać, marhinalnaść abjektyŭnyja i subjektyŭnyja. Škoła, jakaja nie zaachvočvaje da čytańnia biełaruskaj litaratury pa-za ŭrokami – heta abjektyŭnaść. Pryviazka biełaruskich piśmieńnkaŭ da štoraz bolš čužoj dla maładych pakaleńniaŭ kirylicy – heta subjektyŭnaść. Vybar piśmieńnikami temy i jaje lakalizacja ŭ prastory – taksama subjektyŭnaść. Z abjektyŭnaściu vajavać niama sensu, navat niemahčyma. Subjektyŭnaść možna mianiać.

Vydatnaja kniha Hanny Kandraciuk pra padarožža ŭzdoŭž ukrainskaj častki Prypiaci – heta vypadak, tak skazać, subjektyŭnaj marhinalnaści. Jaje nie pračytajuć „masava” ni na Padlaššy (azbuka nia taja i tema nie pra nas, a pra ukraincaŭ), ni na ŭkrainskim Paleśsi (z temaj i azbukaj usio dobra, ale mova nia taja), ni ŭ Biełarusi (z azbukaj i movaj OK, ale tema nia taja).

Maja parada adnosna biełaruskaj piśmiennaści na Padlaššy, jak dumaju, čytačam „Czasopisa” ŭžo viadomaja – pisać pa-biełarusku treba dla svaich padlaskich čytačoŭ, łacinkaj i pra svajo. Harantyi, što čytalnictva ŭ takim vypadku vyraście, nichto nia daść, ale treba ž niešta rabić, kab vyjści ź ciapierašniaj vidavočnaj tupikovaści.

Što b napisaŭ ja zamiest „Па Прыпяці па Нобэль”, kali b u mianie byŭ taki talent i drajv padarožnika, jak u Hanny? Ja vybraŭsia b u padarožža nia ŭzdoŭž Prypiaci ci Buha, a ŭzdoŭž „Jahajłauskaha šlachu” – histaryčnaj, „karaleŭskaj” darohi, jakaja bolš za dva stahodździ (1386-1611) złučała staličnuju Vilniu z staličnym Krakavam i častkova prachodziła praz naša Padlašša, bolš-mienš tak: Juraŭlany, Krynki, Haradok, Vanieva, Narva, Kleniki, Pasynki, Bielsk, Krasnaje Siało, Šešyły, Žerčycy, Milejčycy, Radziviłaŭka, Mielnik. Napisaŭ by pra historyju hetych padlaskich miestaŭ, siołaŭ i viosak dy pra ichny dzień siahońniašni. Jak-nijak, hetyja miescy ŭ pryvatnaści i naša Padlašša ŭ ahulnaści – apošni šmatok kolišniaj Rečy Paspalitaj ź jaje moŭnymi, kulturnymi i relihijnymi asablivaściami. Sutyk łacinskaj cyvilizacyi z bizantyjskaj.

Lišnie kazać, što ja napisaŭ by taki repartaž z padarožža pa historyji i sučasnaści Jahajłauskaha šlachu pa-biełarusku, pa-polsku i pa-padlasku pad adnoj vokładkaj. I łacinkaj.

Jan Maksimjuk

2 thoughts on “Jahajłaŭski šlach

  1. На айфонах і смартфонах падляскія і беларускія тэксты лацінкай зьліпаюцца радкамі і немагчыма іх чытаць. Трэба паглядзець, у чым праблема.

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны.

Календарыюм

Гадоў таму

  • ў снежні

    760 – У 1263 г. паявілася першая пісаная зьвестка пра вядомы Ляшчынскі манастыр, які знаходзіўся на прадмесьці Пінска. 755 – 9.12.1268 г. быў забіты галіцкім князем Львом Данілавічам Войшалк, князь наваградзкі, вялікі князь ВКЛ (1263 – 1267) 735 – Пасьля …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (261) – У 1762 г. нар Мікалай Вольскі (пам. у 1803 г. у Беластоку), мысьліцель, гісторык, літаратар. Выхаванак Галоўнай Школы Вялікага Княства Літоўскага. Супрацоўнік астранома М. Пачабута, бібліятэкар І. Храптовіча ў Шчорсах, быў прысутны пры ягонай сьмерці. Аўтар папулярна-навуковых публікацый, панэгірычных вершаў, рэляцый пра апошнія гады жыцьця Станіслава Аўгуста.
  • (203) – ліквідацыя ў 1820 г. езуіцкага ордэна на беларускіх землях, Полацкай езуіцкай акадэміі ды іншых навуковых установаў.
  • (102) – 6.12.1921 г. у Маскве пам. Мікола Янчук (псэўданімы Н. Корніцкій, Białorusin; нар. 29.11.1859 г. у Корніцы на паўднёвым Падляшшы), вучоны-слявіст, дасьледчык літаратуры, фальклярыст, этнограф, мовазнавец, антраполяг, музыказнавец, драматург, пісьменьнік, кампазітар. Асабліва цікавіўся беларускім нацыянальным адраджэньнем, падтрымліваў цесныя кантакты з рэдакцыяй „Нашай Нівы”. З 1921 г. быў прафэсарам катэдры беларускай літаратуры і этнаграфіі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэта. Пахаваны на Новадзевічых могілках у Маскве.

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Copyright © 2023 Czasopis