U astatnich vybarach senataram z akruhi našaha kraju „prostaj movy” staŭ Mariusz Gromko z partii Prava i Spraviadlivaść. Žyvie jon u Biełastoku, raniej byŭ radnym, a da vosieni 2018 r. uznačalvaŭ biełastockuju radu miesta. Heto jašče davoli małady palityk, ale bojki. Ad jaho kalehi z PiS-u ja daviedaŭso, što ŭ Gromki mohuć być „ekumeničnyje” karenia.

Hromki žyli kaliś u vioskach pad Krynkami i nie byli katolikami. Takaja familia (nazwisko) napeŭno nie polskaha pachodžańnia, hetaje słovo maje vyrazny ruski kalaryt, jano jakraz vielmi charakternaje dla prostaj movy.

Cipierašni senatar-elekt nie čuŭ ja, kab u palityčnych kruhach choć zaiknuŭso pra „wschodnie brzmienie” svajho proźvišča-nazwiska. Kali PiS žondziŭ u Biełastoku i zadumaŭ adnu hulicu ŭ mieści nazvać imiam nienavistnaho dla pravasłaŭnych „Łupaški” byŭ jon pieršy, jaki padniaŭ ruku hałasujučy za hetym. Moj kaleha Słavak Nazaruk byŭ tedy biełastockim radnym, adzinym z carkoŭnych kruhoŭ. Pierad hałasavanniem radziŭso minie što skazać u dyskusji, jak nie dapuścić, kab „Łupaška” staŭ patronam hulicy. Ja padkazaŭ, kab jon zaŭstydaŭ radnych, vytknuŭ, što ŭ katalickich žycielej cipierašniaho Biełastoka redka ŭ kaho nima albo nie było kaliś kahoś pravasłaŭnaho. Nichaj pojduć na našy mahiłkie, dzie na pomnikach je i takija „nazwiska” jak ichnija.

Heto tedy ničoho nie dało. Radnyja z PiS-u zajelisa nazvać hulicu „bohaterem”, jaki dla pravasłaŭnych nižadny hieroj, tylko bandyt. Na ščaścia nidaŭno na sesji rady miesta pad kaniec akciabra balučuju nazvu hulicy ŭdałosa ŭrešcie skasavać. Akazałaso, što katalickija radnyja nie ŭsie takija jak z PiS-u. Chto viedaje, čy nie zasłuha ŭ hetym i Słaŭka Nazaruka, bo jon raniej mocno anhažavaŭso i mnohich z ich, jakija znoŭ stali radnymi, tedy uśviadamlaŭ, kažučy i toje, što ja jamu paradziŭ.

U majom Vostravie pomniać jašče dvoch bratoŭ Hromkaŭ, jakija chadzili ŭ pavajenny čas na zarobak ad vioski da vioski i piłavali ludziam klocy na chaty. Tedy ni było elektryčnaści i krajzegaŭ, a tartak najbližej byŭ na stancji ŭ Waliłach kala Haradka, ale pryvatnych zakazaŭ nie prymaŭ. Pilščyki Hromki rukami padymali vielkija i ciažkija klocy na stajakie. Kali nie davali rady, pad jimi kapali hłyboki doł. Potym adzin stavaŭ zvierchu druhi znizu i ceły božy dzień ciohali piłu z hary ŭ niz i z nizu da hary. Usie dzieraviannyja chaty ŭ našych vioskach pastaŭleny z padvalinaŭ, štukaŭ i doškaŭ narezanych rukami.

Adnaho Hromku ja viedaŭ. Jon pryšoŭ u prymakie da žonki ŭ susiednim z Vostravam Astroŭku. Byŭ z vioski za Krynkami, jakaja cipier u Biełarusi. Na pačatku 1960-ych let pierabraŭso ŭ Biełastok, pieravioz chatu z Astroŭka na kraj miesta ŭ Bahnoŭcy.

Tak skłałasia, što tryccać let paźniej i ja staŭ žyć niedaloka. Hromku, jaki ŭže byŭ padstarełym čałaviekam, spatykaŭ časta na prystanku MPK. Ja dobra pomniu, jak čakajučy na aŭtobus i ŭ aŭtobusie jon havaryŭ tylko pa prostu, a jamu adkazvali pa polsku. I nichto hetym nie zdziŭlaŭso.

Jašče doŭho pa vajnie prostuju movu možno było pačuć va ŭsich vioski naŭkruha Biełastoka, jakija cipier je kvartałami-dzielnicami miesta. U Dajlidach, Piačurkach, Bahnoŭcy, Jarašoŭcy, Piatrašach pa Starasielcy i dalej pad Charošču. Pa prostu havaryli tam nie tylko pryjezžyja, ale i karennyja žycieli, aŭtachtony. Pravasłaŭnyja i katoliki.

Jurak Chmialeŭski

Słoŭnik prostaj movy

zahata – robione na zimę ocieplenie ścian drewnianej chaty. Układano je do wysokości okien ze słomy, lub igliwia, gałęzi (oplatano chrustem). Nazwa pochodzi od średniowiecznego słowa „gać” („гать”), które oznaczało odcinek drogi w bagnistych grząskich miejscach, gdzie dla poprawy przejezdności kładziono gałęzie, pnie, nieraz całe bierwiona.

bičkavacca – tłoczyć się, cisnąć.

Spisaŭ Jurak Chmialeŭski