Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    24. Dochtar Maroz (6)

    U archiwie IPN kromie dakumentaŭ UB majuć jaszcze druhuju dakumentacju – z Wajskowaho rajanowaho sudu ŭ Biełastoku, dzie krychu bolsz infarmacjaŭ pra sprawu Wacława Maroza. Baraniŭ jaho adwakat Alaksandar Saroka z Warszawy. 26 kwietnia 1950 r. jak obrońca wojskowy pasłaŭ da suda ŭ Biełastoku piśmo,…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Hapčyna vnučka

    Siête stałosie v marciovi.

    Porankami šče trochi moroziło, ale dniom sonečko dobre hrêło, sniêh davno rozstav napreč. Posliêdnich para dion pohoda była vže vesnianaja.Agata šparko išła z dočkoju na prystanok, vony vybralisie do Biłostoku do dochtora. Marjola raz-po-raz pudbihała, starajučysie pospiêti za materoju, a siête ne było takoje proste…. ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Дзённік рэдактара

Усюдыісны Юрый

6 траўня 2023 г.

Царква ў Кажанах Фота Юркі Хмялеўскага
Царква ў Кажанах
Фота Юркі Хмялеўскага

На Юрыя ў Кажанах над Нарваю. Прыхадское свята там у канцы верасня – на Уздзвіжанне Крыжа Гасподняга, бо так высвенчана была цяперашняя царква, якую пабудавалі ў 1886 г. Паводле гістарычных звестак ранейшая была Георгіеўская і таму па сёння ўрачыста адзначаеца тут і гэтае свята. Кажанскі прыход старадаўні, дакументы згадваюць пра яго ўжо на пачатку ХVII ст. Магчыма ўжо раней стаяла там царква, паколькі праваслаўе ў гэтым кутку замацавалася яшчэ ў ХVI ст., бо так датаваны храм у суседнім Суражы. 

Тут на моцна праваслаўных некалі землях цяпер пераважаюць католікі. Аднак на Юрыя ў царкве ў Кажанах вернікаў было нямала. Шмат, праўда, прыезджых, але і тутэйшыя яшчэ трымаюцца, і пачуць можна нават мясцовую гаворку. 

Настаяцелем там цяпер айцец Ян Койла, які калісь быў дырэктарам Радыё Артадоксія. Разам з некалькімі бацюшкамі дастойна адслужыў ён літургію. Сама царква прыгожа адноўленая і задбаная. Але так як ва ўсіх прыходах безупынна трэба штосьці там рамантаваць. Айцец Ян сказаў, што ў бліжэйшых планах ёсць аднаўленне царкоўнага бруку, паколькі каменная агарожа ў многіх месцах ўжо проста развалілася. Спецыялісты выцанілі кошт інвестыцыі на амаль мільён злотых. Такіх грошай прыхаджане самі сабраць не ў змозе. Але настаяцель не падае духам, разлічваючы на ўспамажэнне звонку ад улад, устаноў і прыватных спонсараў. Прысутныя ў храме не пашкадавалі на гэта грошай, хто колькі мог паклаў у каробачку, з якою святар прайшоўся.

Набажэнства завяршылася традыцыйным Крэстным ходам вакол царквы. Тады вернікі былі сведкамі чагосьці незвычайнага. Я таксама ўслед за многімі глянуў уверх і на небе, цэнтральна над храмам, пабачыў рэгулярны круг светлыні – вянок ні то воблачны, ні то штучны нейкі, дыяметрам 20-30 метраў. Нешта таямнічае, цудоўнае. На прысутных выклікала гэта аграмаднае ўражанне. Такі знак многія ўспрынялі як асаблівае благаслаўленне.

Пры ўваходзе на царкоўны пляц былі таксама два страганы-лаўкі з ледзянцамі, „мачкамі”, ветрачкамі і іншымі цацкамі. Гэта здаўна неад’емны вобраз нашых царкоўных фэстаў. Звычай яшчэ трымаецца, хаця не ў такім маштабе як калісь. Памятаю даўнія фэсты са свайго дзяцінства паўвеку ўжо таму. Было шматлюдна і вельмі калярова. 

На Юрыя ездзілі мы з бацькамі фурманкай у Юраўляны. Ад таго і пайшла назва гэтай вёскі, – ад Юр’еўскай царквы менавіта. Само свята безумоўна мае яшчэ язычніцкі радавод. Гэта адаптаваны хрысціянамі культ Ярылы, бога вясны і ўрадлівасці. 

Назва Юраўляны распаўсюдзілася толькі ў XVII ст. Раней былі гэта Паплаўцы або хутчэй за ўсё Паплавічы. У маім падкрынскім і сакольскім старонні можна заўважыць пэўную рэгулярнасць калі гаворка пра назвы мясцовасцей. Ёсць тут цэлы рад вёсак з канцоўкай -чы – Малявічы, Шчасновічы, Кнышэвічы, Сукавічы, Гаркавічы (непадалёк Юраўлян), а за Крынкамі Лапічы і Жылічы. Усе яны надта старадаўнія. Далей уздоўж ракі Свіслачы пераважаюць назвы з канцоўкай -аны – Азяраны, Ласіняны, Крушыняны, Лужаны. Гэтыя вёскі крыху ўжо малодшыя. Таму як у люстэрку відаць, што гэтыя словы, якія пераважна нам незразумелыя, адпавядаюць рознаму паходжанню людзей, якія тут перад вякамі пасяліліся. У дадзеным выпадку гэта два народы, дзве культуры. А былі таксама іншыя. 

У маім наваколлі коратка існавала яшчэ адна Юр’еўская царква – у Шудзялаве. Пабудавалі яе ў 1900-1907 г.г., а галоўнымі фундатарамі былі ўладальнік маёнтку Слойка Аляксандр Анненкаў і яго жонка папечыцельніца Вольга. У жніўні 1915 г. храм узарвалі расійскія войскі, а ў трыццатых гадах католікі раскідалі муры, а з цэглы, з якой былі пастаўлены, пабудавалі сённяшні касцёл.

Калі гэты храм існаваў, быў ён тут вялікім праваслаўным цэнтрам. Можна толькі ўявіць сабе як выглядала тады прыхадское свята. У „Гродзенскіх епархіяльных ведамасцях” з 1904 г. ёсць справаздача з гэтай падзеі. У ёй напісана, што на Юрыя ў Шудзялаве былі натоўпы народу пад тры тысячы вернікаў. Самае цікавае гэта тое, што людзі з суседніх прыходаў у Востраве і Самагрудзе прыбылі на свята Крэстным ходам. З харугвамі наперадзе ішлі пяць вёрст. Выглядала гэта самавіта і – як адзначыў аўтар справаздачы – благотворно действовало на толпу. Падчас літургіі братчыкі стаялі ў царкве з запаленымі свечкамі.

Ажно не верыцца, што так было ў нас на Юр’я. Калі? Сто і крышку гадоў таму.

Юрка Хмялеўскі

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны. Неабходныя палі пазначаны як *

Календарыюм

Гадоў таму

  • у чэрвені

    – у 1519 г. Францыск Скарына выдае ў Празе Кнігу Руф, Кнігу Эсфір, Кнігу Плач Іяэміі. – 28.06.1660 г. войскі Вялікага Княства Літоўскага і польскія разбілі каля вёскі Палонка Слонімскага павету войскі расейскага агрэсара (камандуючы Іван Хаванскі). – 7.06.1825 г. …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (452) – У 1573 г. апрацаваны і прадстаўлены да зацьвярджэньня кандыдатам на трон Рэчы Паспалітай Генрыхам Валезіюшам прывілеі для шляхты, паводле якіх між іншым яна свабодна выбірала караля.
  • (129) – 2.06.1896 г. у Гайніне Слуцкага павету нар. Пётр Татарыновіч, беларускі каталіцкі святар, нацыянальны дзеяч, між іншым пераклаў на беларускую мову „Quo vadis” Генрыка Сянкевіча. Памёр у Рыме 3.09.1978 г.
  • (120) – 2(15).06.1905 г. у г. Веліж, Віцебскай губэрні. нар. Юрка Віцьбіч (сапраўднае прозьвішча Георгій Шчарбакоў) – пісьменьнік. Закончыў гімназію. Друкаваўся з 1929 г. У час нямецкай акупацыі праяўляў вялікую пісьменьніцкую актыўнасьць, ягоныя творы былі друкаваны ў многіх часопісах. Выдаў у той час два зборнікі публіцыстыкі „Вяліскія паўстанцы” ды „Нацыянальныя Сьвятыні”. У Нямеччыне ў 1946 годзе разам з Н. Арсеньневай

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2025 Czasopis
Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com