Apaviadalnik u knizie Michała Andrasiuka „Poŭnia” (Prahramnaja rada tydniovika Niva, Biełastok 2018) idzie ź dziedam puščaj, kab vybrać drevy na pabudovu novaha domu. Dzied Alimpiej sa Staryny źviartajecca da sasny i adnačasova da ŭnuka:
Дрэва ці чалавек, колькі б не жыў, а паміраць не хочацца. А я табе скажу так: Не паміраеш канчаткова, з людзьмі будзеш жыць. Размаўляць і маўчаць, сум дзяліць і радасць. Будзеш вясельныя песьні слухаць. Пахавальныя таксама, але, самa ведаеш, дзе жыццё, там і смерць. (…)
А ты будзеш з жывымі людзьмі. Да добрых людзей пойдзеш. Падкрасяць цябе фарбай, каб не чарнела. Паставяць пад шчыльны дах, каб вада за каўнер не цякла. Памыюць сцены і падлогі. Завесяць на сценах святыя іконы, вокны загорнуць у цюлевыя фіранкі. Не ўсім дрэвам дадзена пражыць жыццё другі раз. Не крыўдуй на вострае лязо сякеры і не крыўдуй на сталёвыя зубы пілы, а нашым далоням, што вядуць сякеру і пілу, прабач, сястра мая.
Nu, skažacie, heta jašče ŭ jakoj krajinie pašukać takoha dzieda, kab jon havaryŭ z drevami? Našy dziady tak nie havorać… Viadoma, u realnym žyćci tak nie havorać, ale heta ž litaratura – jana maje prava źmiešvać realnaje ź nierealnym. „Poŭnia” Andrasiuka – nie realistyčny raman pra žyćcio na ŭskrainie puščy ŭ takich vioskach jahonaj rodnaj vakolicy, jak Vojnaŭka, Staryna, Viarstok, Viluki ci Palična, a chutčej elehija ŭ prozie (jakaja niaredka źbivajecca na paeziju) pra śmierć viaskovaha, patryjarchalna-matryjarchalnaha śvietaparadku. Dziady i dziadźki (dy babuli i dziadziny) u hetaj historyi – nie partrety kolišnich ziemlakoŭ, a chutčej symbali-archetypy taho pamierłaha kraju dziacinstva i maładości, jaki mroicca piśmieńniku ŭ jahonym siońniašnim haradzkim bytavańni. Šmat što ŭ hetym kalejdaskopie praminułaha puščanska-viaskovaha śvietu isnuje ŭ „Poŭni” na praviłach snoŭ ci fantazij, jakimi tryźnić piśmieńnickaja pamiać i ŭjaŭleńnie.
Hetuju elehičnuju liniju svajho apoviedu, jakaja prachodzić pa-za niejkim kankretnym časam i prastoraj, Andrasiuk sprabuje źviazać ź dźviuma „haradzkimi” siužetnymi nitkami, jakija prapanujuć čytaču vychad u „realiji” siońniašniaha dnia i ŭ „šyrejšy śviet” (nia tolki biełastocki, ale i mienski).
Apaviadalnik „Poŭni” žyvie ŭ Biełastoku, piša knihu pad nazvaj „Poŭnia”, sustrakajecca ź siabrami i znajomymi, siarod jakich i vydaviec, i redaktar knihi, i jany čas ad času abmiarkoŭvajuć tekst, jaki znachodzicca ŭ pracesie naradžeńnia. „Poŭnia” Michała Andrasiuka – ci nia pieršy tvor biełaruskaj litaratury na Padlaššy, u jakim aŭtar śviadoma i davoli paśladoŭna karystajecca pryjomami autofiction i metafiction. To bok aŭtar kanstrujuje svaju fikcyjnuju bijahrafiju i adnačasova daje čytačam vyrazna zrazumieć, što jany majuč dačynieńnie ź litaraturnym artefaktam, a nie z sapraŭdnaj aŭtabijahrafijaj. I ŭ dadatak aŭtar dazvalaje čytačam krychu zazirnuć u mechanizm stvareńnia hetaha artefaktu.
Druhoj haradzkoj siužetnaj nitkaj Andrasiuk sprabuje złučyć naš paŭmiortvy śviet z „bolšaj Biełaruśsiu”. U apaviadalnika raman ź dziaŭčynaj z Maskvy (u jakoj biełaruskija karani), jany majuć luboŭnyja sustrečy ŭ Miensku i imknucca, jak mnie zdajecca, znajści ŭ Biełarusi jašče niešta, akramia ŭzajemnaj žarści. Ci znachodziać – ja nia ŭpeŭnieny. Hetaja linija, jak na moj hust, najmienš pierakanaŭčaja u knizie Andrasiuka, jana tam vyrazna zboku prypioku. Mahčyma, piśmieńnik prydumaŭ jaje, kab znajści i zacikavić mienskaha čytača – maŭlaŭ, voś vam kniha pra vaš śviet vačyma kahości zboku, nie zusim svajho, ale i nie čužoha. Hetaj linii mahło b nia być zusim – bieź jaje „Poŭnia” nia straciła b ničoha sa svajoj pryciahalnaj siły i atrakcyjnaści, prynamsi dla mianie.
Jan Maksimjuk
