W bieżącym roku przypada 95. rocznica urodzin (w maju) i 30. rocznica śmierci (w grudniu) Michała Szpakowicza – działacza politycznego, społecznego i samorządowca z Białowieży. Starsi białowieżanie zapamiętali go jako osobę ambitną, zdecydowaną, energiczną, stanowczą, nie wahającą się stanąć do walki z najtrudniejszymi problemami swojej miejscowości. Pomagał też bezinteresownie mieszkańcom w ich osobistych sprawach.
Michał Szpakowicz urodził się 17 maja 1925 roku w Białowieży w rodzinie Mikołaja i Krystyny z domu Buszko. Ojciec zajmował się pracą na roli i w lesie, matka natomiast prowadziła dom. Michał miał dwóch braci – Mikołaja i Aleksego.
1985 r. Fot. Artur Domaszewicz
Do szkoły powszechnej zaczął uczęszczać w 1932 roku. Szybko dał się poznać jako najlepszy uczeń w klasie. Kiedy zbliżał się koniec nauki, dyrektor szkoły Rudolf Zdarzyl wezwał do siebie ojca Michała i zaczął namawiać go, żeby zgodził się wysłać syna na dalszą naukę do gimnazjum mechanicznego w Białymstoku i ojciec w czerwcu 1939 roku powiózł syna na egzamin. Michał został przyjęty do szkoły, niestety, we wrześniu wybuchła II wojna światowa, która pokrzyżowała plany.
Pod koniec września 1939 roku Białowieża znalazła się pod okupacją radziecką. W Białowieży została utworzona rosyjska dziesięciolatka. Michał kontynuował w niej naukę. W marcu 1941 roku wyjechał na miesięczny kurs urządzania lasu. W kwietniu, już jako technik-praktykant, trafił do Wołożyna koło Mińska. Stąd po około dwóch miesiącach został skierowany do Kosowa Poleskiego. Wraz z kolegami udał się tam 22 czerwca 1941 roku. Po drodze, w Różanie, spotkali już Niemców. Postanowili pieszo dotrzeć do Białowieży. Udało się im to dopiero trzeciego dnia. Niemcy wkroczyli do Białowieży 25 czerwca 1941 roku.
W czasie okupacji Michał pracował jako czeladnik u szewca Grzegorza Bajko. Dwukrotnie był świadkiem, jak hitlerowcy wieszali ludzi na szubienicach umieszczonych na drzewach w pobliżu cerkwi. Sam był o krok od śmierci, gdy uznano go za radzieckiego żołnierza. Michała uratował znajomy, który znał język niemiecki. Innym znów razem przesiedział cały tydzień w areszcie za uchylanie się od przymusowej pracy w łąkowym gospodarstwie na Nikorze.
W 1945 roku umarła matka Michała. On, póki co, został z ojcem na gospodarce. W czerwcu 1947 roku wyjechał do Malborka. Razem z innymi chłopakami odbudowywał tamtejszą cukrownię. Pracował osiem miesięcy, po czym wrócił do Białowieży. W 1948 roku ożenił się z Lubą Ostaszuk. Małżeństwo doczekało się czwórki dzieci: dwóch synów i dwóch córek. W 1949 roku urodził się Michał (przyszły wieloletni nadleśniczy Nadleśnictwa Płock), dwa lata później – Irena, w 1952 roku – Helena (jej syn, dr hab. Tomasz Szanciło, jest sędzią Izby Cywilnej Sądu Najwyższego) i w 1955 roku – Mirosław.
W latach 1948-1949 Michał pracował przy urządzeniu lasów Puszczy Białowieskiej. Przez następne trzy lata był laborantem-meteorologiem w Instytucie Badawczym Leśnictwa. Prowadził zapisy temperatury w lesie. Ta dość trudna praca, wymagająca wychodzenia do lasu w każdą, także złą, pogodę, odbiła się niekorzystnie na jego zdrowiu. Z początkiem 1951 roku przeszedł do pracy w Rejonie Lasów Państwowych w Białowieży.
Do PZPR wstąpił w 1950 roku. Jak mi swego czasu mówił, chciał mieć realny wpływ na to, co się dzieje w Białowieży. A w tamtym okresie poza strukturami partyjnymi trudno było działać efektywnie. W latach 1955-70 był członkiem Plenum Komitetu Powiatowego PZPR w Hajnówce i przewodniczącym Powiatowej Komisji Kontroli Partyjnej, następnie – członkiem organu wykonawczego KG PZPR w Hajnówce. Aktywnie uczestniczył też w pracy wielu organizacji społecznych, pełniąc w nich nierzadko ważne obowiązki.
W 1954 roku postanowił wziąć udział w wyborach do Gminnej Rady Narodowej w Białowieży. 5 grudnia tego roku został wybrany przewodniczącym Prezydium GRN. Funkcję tę sprawował do 1961 roku. W tym czasie (lata 1959-1963) ukończył zaocznie technikum ekonomiczne. W latach 1961-1969 był zastępcą przewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Hajnówce ds. opieki nad pomnikami walki i męczeństwa. W 1969 roku objął stanowisko prezesa Zarządu Gminnej Spółdzielni „SCh” w Białowieży. Pozostawał na nim do 1972 roku. Później prowadził w gminie sektor rolny. W 1978 roku przeszedł na wcześniejszą emeryturę.
W okresie pracy w radach narodowych doprowadził m.in. do zagospodarowania 100 ha gruntów we wsiach Zastawa i Stoczek, uregulowania rzeki Narewki, pogłębienia stawów w Parku Pałacowym, elektryfikacji puszczańskich wiosek, położenia asfaltu na szosie Hajnówka-Białowieża, budowy łaźni na Zastawie, wyremontowania wielu dróg. Czynił także starania w sprawie budowy nowej stacji PKP w Białowieży i sieci wodociągowej. Był członkiem komitetu budowy Regionalnego Białoruskiego Muzeum Etnograficznego w Białowieży. Brał udział w organizowaniu polsko-białoruskich festynów ludowych.
Szczególne zasługi położył w upamiętnieniu miejsc masowych straceń z II wojny światowej na Ziemi Hajnowskiej. Z jego inicjatywy wystawiono pomniki lub umieszczono tablice pamiątkowe wszędzie tam, gdzie ich dotąd nie było.
28 stycznia 1957 roku, jako przewodniczący Prezydium GRN w Białowieży, wystąpił na sesji Powiatowej Rady Narodowej w Hajnówce w obronie Puszczy Białowieskiej, domagając się zmniejszenia jej nadmiernej eksploatacji. Fakt ten odnotował Tadeusz Szczęsny w czasopiśmie „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” (Nr 5/1957).
Za swoją działalność został nagrodzony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrną odznaką „Zasłużony Białostocczyźnie”, Medalem 40-lecia Polski Ludowej, Medalem brązowym „Za Zasługi dla Obronności Kraju”.
Michał Szpakowicz zmarł 30 grudnia 1990 roku w wieku 65 lat. Żona Luba odeszła 29 października 2009 roku. Oboje spoczywają na cmentarzu w Białowieży.
Piotr Bajko
