Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    Na dopyt uziaty byŭ miż inszym Ramuald Rajs „Bury”

    Pra toje, dzie buduć padłożany miny, kromie manciora wiedaŭ jaszcze jaho spolnik, jaki byŭ felczaram (sanitariuszam) u szpitali ŭ Staroj Wilejcy. Tolko ŭ listapadzie 1948 r. mancioru ŭdałoso zwiazacca z dochtaram Marozam. Ad peŭnaj kabiety, jakaja pryjechała da Biełagardu z Biełastoka, dawiedaŭso, szto leczyć jon…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Hapčyna vnučka

    Siête stałosie v marciovi.

    Porankami šče trochi moroziło, ale dniom sonečko dobre hrêło, sniêh davno rozstav napreč. Posliêdnich para dion pohoda była vže vesnianaja.Agata šparko išła z dočkoju na prystanok, vony vybralisie do Biłostoku do dochtora. Marjola raz-po-raz pudbihała, starajučysie pospiêti za materoju, a siête ne było takoje proste…. ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Orzeszkowo 14

Czy to Radek uwiódł Anię prawosławiem? Pobrali się w cerkwi na warszawskiej Woli, a potem pojechali do Orzeszkowa w Puszczy Białowieskiej, gdzie Radek kupił stary dom i przysposobił go do życia… A może to Puszcza uwiodła Anię swoim prawosławnym wdziękiem, gdzie czysto i o każdej porze roku słychać cerkiewne dzwony?

Dom w Orzeszkowie pod numerem 14 obudził się w koncercie stukających młotków i pił tnących deski z przyszłością w tle. Prawosławny Radek wracał niemal do siebie, Ania odwracała się od swojej katolickiej przeszłości. Jak daleko? Syna nazwali Mikołajem, bo to imię bardzo „tutejsze”, ale i historia słowiańsko-greckiego Wschodu bogaci się nim, uświęcając cesarstwo i wiarę.

Mikołaj, któremu dziełko jest dedykowane, rósł wraz z domem, płotem, drzewami wokół, krzyżami zaznaczającymi we wsi ważne miejsca. I z Puszczą, bo tu ona właśnie się zaczyna. I z jej porami jest roku za pan brat – z kolorami, trawami, kwiatami, śniegami [„bo najpiękniejsza jest zima w lesie”], drogami w głąb puszczy, w stronę Olszyny, Łozic, Topiła, ale nie dalej, bo tam – choć kusi ogromny car-dąb – groźnie się robi, jak to na mokradłach w starym lesie… Przepyszne popisy żywego „zielnika”, magia odwiecznej natury, przetkane tu zostały ludzkim śladem powagi wsi, jej długą historią…*

Anna Romaniuk napisała swoje „historie z Podlasia” z bardzo osobistą fascynacją materią i duchem rzeczy. Na co dzień kierowniczka Zakładu Rękopisów Biblioteki Narodowej, historyczka literatury i edytorka [prace wokół Iwaszkiewicza, Miłosza, Różewicza, Herberta, Grochowiaka] ujawnia się teraz jako pisarka własnego życia. Za młoda na tęgie memuary przeżywa to, co ma za sobą, głęboko wsobnie, z poetycką odwagą wobec fizycznej realności. Dumne jest w jej czułości Orzeszkowo, wszak to koło tej wsi rozsiadły się sławne dziś miejscowości, jak Hajnówka i Białowieża, lecz to jej dzieje sięgają najdalej w czasy królewskie, carskie, powstańcze, czego ślady – groby i krzyże – wciąż budzą pamięć pokoleń. A kiedy z jej wiejskiego domu szło się w stronę szosy, wytyczającej otoczkę puszczy, przechodziło się w czas wieków współczesnych, kiedy to cerkiew przywracała tej ziemi jej religijną tożsamość, a kolej żelazna mnożyła jej związki ze światem – na zachód przez Siedlce ku polskiej Warszawie, a na wschód i północ przez Wołkowysk ku litewskiemu Wilnu. I stacja tu była z peronem, przy którym nie wszystkie pociągi się zatrzymywały, pędząc jakby przez cywilizację pokoju i wojen, gdy polowało się tu to na zwierzynę, to na ludzi.

Anna Romaniuk „Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.
Anna Romaniuk „Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.

I kunszt literacki Anny, hojnie rozdający uroki zjawiskowym pulsowaniem pogranicza, potyka się co chwila o dramaty wojen, gdy pierwsza światowa ogołociła te obszary masowym uchodźctwem, a druga zamykała się tragedią nacjonalistycznych mordów. Skrupulatna Autorka, nim przystąpiła do najtrudniejszej opowieści „Śmierć wrogom ojczyzny!”, przestudiowała całą bibliotekę prac poświęconych tym okrutnym latom, prac naukowych i mniej, lecz stanowiących ową „żywą historię”, rozkołataną w pamięci świadków. Jeszcze są tacy, niedobitki wyczynów Łupaszki i krwawego rajdu Burego.

Wyruszali stąd właśnie, z głębiej położonych w lesie Łozic. Tu „Bury” zarekwirował kilkadziesiąt furmanek dla swoich taborów; ich woźnice nie wrócili już do domu… Powstawały o tym książki, nakręcono filmy. Autorka „Orzeszkowa” dodaje do nich wyważony osąd tamtych po wielokroć niespokojnych czasów i widma współczesnych lęków. Nie wszyscy świadkowie okrucieństw leśnych band otwierają do końca swoją pamięć, wszak pochody hajnowskie faszyzującej młodzieży nie ukrywają swojej ogłupiałej ochoty na zemstę…

Polacy przeciwko Białorusinom? Nieprawdziwy świat historycznego konfliktu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, prawosławni przeciwko katolikom? A przecież trwa nieustanna próba pojednania mimo unii brzeskiej, mimo międzywojennej akcji antycerkiewnej w Państwie Polskim. Anna Romaniuk opisuje prawosławne Orzeszkowo [i okolice] z nieskrywaną sympatią, życzliwością, a nawet upodobaniem. Z serdecznym szacunkiem odnosi się do swoich „susiedow”, których byłoby zapewne więcej, gdyby nie wielki, powojenny pożar wsi, a którzy odpłacają jej tym samym. Zamyka swoją nostalgiczną opowieść świąteczną Wielkanocą, którą „zawsze obchodziliśmy w Orzeszkowie”. kiedy to w paschalną noc w cerkwi „ksiądz kilka razy zmienia szaty liturgiczne” i „za każdym razem wychodzi z krzyżem i płonącymi świecami do wiernych i woła po trzykroć radośnie „Christos woskresie!”, ludzie odpowiadają „wo istinu woskresie” a chór śpiewa lepiej niż zawsze”.

„Z wiosną dom w Orzeskowie ożywa”. Jak wszystko wokół. „Wracają łastoczki i busły, kwitną krokusy”. „Dni biegut… Jak w balladzie śpiewanej przez Wertyńskiego”.

Eugeniusz Kabatc

Anna Romaniuk „Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны.

Календарыюм

Гадоў таму

  • У красавіку

    – 9(21).04.1835 г. у Віцебску нар. Ялегі Пранціш Вуль (сапр. Элегі Францішак Карафа-Карыбут), беларускі паэт. Удзельнічаў у  студзенскім паўстаньні, за што быў сасланы ў Сібір. Апошнія гады жыцьця правёў у Варшаве, дзе з Вінцэсем Каратынскім і Адамам Плугам стварыў беларускі …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (162) – 26.04.1863 г. у Славенску каля Валожына ў сям’і праваслаўнага сьвятара нар. Яўстафій Арлоўскі, краязнавец, гісторык, пэдагог. Закончыў Пецярбурскі гісторыка-філялягічны інстытут (1885) і выкладаў гісторыю ў Гродзенскай гімназіі; дасьледаваў гісторыю Гродна і даказаў тоеснасьць яго з летапісным Городенем. Памёр 15.12.1913 г.
  • (142) – 26.04.1883 г. памёр Напалеон Орда, мастак і кампазытар (нар. 11.02.1807 г. у Варацэвічах на Піншчыне). Вучыўся ў студыі П. Жэрара ў Парыжы і ў Віленскім унівэрсытэце, удзельнічаў у паўстаньні 1830-1831 гг. Потым на эміграцыі ў Парыжы, з 1856 г. – у Варацэвічах, Гродне, на Валыні. Пакінуў па сабе архітэктурныя замалёўкі вёсак, маёнткаў, замкаў, палацаў, гарадоў Беларусі.
  • (39) – 26.04.1986 г. катастрофа на Чарнобыльскай Атамнай Электрастанцыі. Большасьць радыяцыі апала на тэрыторыі Беларусі – дзякуючы загаду савецкіх уладаў, самалёты савецкай арміі асадзілі хмары з атамным праменяваньням над беларускімі землямі.
  • (39) – 26.04.1986 г. наступіла трагічная катастрофа на Чарнобыльскай Атамнай Электрастанцыі, якая забрудзіля значную частку Беларусі.
  • (29) – 26.04.1996 г. у Менску адбылася масавая акцыя „Чарнобыльскі Шлях”, брутальна разагнаная АМОНам.

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2025 Czasopis