Diś mniê kiepśko spałosie. Naš kôt Filipok pryvałandavsie do spalni i bruškovav čuť ne połovinu nočy. I vsio jomu ne pasovało, to łaziv siudy-tudy, to doptav mene i muža, to skakav na pudokonnik abo na šafu… Muž ono poburčav –  to ž ty sama siêtoho chotiêła! – perevernuvsie na druhi bôk i spav daliêj. A ja začała vspominati vsiê zvirê, jakije projšli čerez moje žytie…

Šaryk i Agi

U našuj bilśkovuj chati, koli ja šče była małaja, use plontalisie koty: čorno-biêły, sivy, ryžy. Naveť ne pomniu, kôlki jich było. Ja lepi lubiła sobak, ale baťki ne chotiêli pro jich i słuchati.

Najlepi ja polubiła ryžoho kota, ale toj odnoho razu utopivsie v sudiêdovum kołodeci. Odpłakała ja joho strašenno, i može tomu vdałosie mniê perekonati baťkuv, kob my vziali sobačku. Nazvała ja joho Šarykom (jak by inakš, koli v televiziji akurat pokazuvali «Czterech pancernych»). Fajny byv sobačka: mene velmi lubiv, bo ja raz-po-raz zabihała do joho, zanosiła kusok bułki abo kôstku. Ne viêdaju čom, ale odnoho razu tato oddav joho diêdovi v Ploskach. Slozy… A potum sobačka deś v tych Ploskach propav.

Potum ja miêła svoju kuročku Čubatku: biêleńku, z čubkom, vona prybihała do mene, koli ja ono pojaviłasie koło kurnika. Naše kolegovanie tryvało dva roki, pokôl mama ne postanoviła zvaryti z jijê rosołu. Šče j na taliêrku połožyli mniê kusok mjasa z Čubatki i zastavlali jiêsti! Znov slozy…

Koli ja vže včyłasie v liceji, u nas znov pojavivsie sobaka, my z sestroju nazvali joho Agi. I choť to kundel, sobaka byv veliki i velmi rozumny. Jak ja pojiêchała do Varšavy studyjovati, sobaka ostavsie sestrê Ani. Kotorohoś razu zimoju sestra napisała, što našoho sobaku rozjiêchav samochod. I znov slozy…

Sami

Ale ja vse maryła, što koli budu miêti svoju simju i diêti, to v nas musit byti jakiś zviêr, najlepi sobaka. I moja mara spovniłasie. Na počatku 1990-ch my kupili kvartiru v blokovi, Vania pojiêchav praciovati do Varšavy, a ja z chłopcima postanovili, što voźmemo sobaku, z prytułku. My vybrali rabeńkoho štyrochmiêsečnoho sobačku, chudeńkoho, na tonkich nôžkach, kotory vsioho bojavsie. Musit, joho bili, bo jak ono čołoviêk pudymav ruku, to vôn kurčyvsie i vyhladav, jakby chotiêv schovatisie i v myšaču dyrku. Nazvali my sobačku Sami. Koli joho pobačyła dozorčynia, to ažno ruki załomiła:

– I pani, taka wielbicielka psów, wybrała sobie takiego okropieńca?

Ja ničoho ne odkazała, bo môj Vania skazav mniê bôlš-menš toje same. Ale minuło para miseciôv, i ja znov spotkała našu dozorčyniu.

– Tylko niech mi pani nie mówi, że to ten sam pies?! – skazała vona siêtym razom.

A naš Sami pudrôs, pomužniêv, šersť na jomu stała bliščati, vôn perestav bojatisie. Nu i navčyvsie spivati. I vmiêv skazati mama. Igor z Pavłom velmi joho polubili, a vôn jak umiêv, tak jim oddiačuvav. Podavav jim ochvôtno łapu, lizav po tvarovi i rukach, spivav, bavivsie z jimi, słužyv Igorovi za podušku i tomu podôbne. Pomniu, jak vôn koliś zachvorêv, ja sama robiła jomu ukoły, dochtôrka mene naučyła, bo v subotu i nediêlu veterynary tohdy ne praciovali.

Koli my perejizdžali do Čechiji, to naveť ne podumali, što ne voźmemo joho z soboju. Sami prožyv z nami petnadceť liêt i koli pryjšłosie nam rozłučytisie, my vsiê płakali. Vôn pud kuneć môcno chvorêv, ne davav rady vychoditi na spacer, i mniê z Pavłom i Marylkoju dovełosie zavezti joho na posliêdni ukoł. Vôn dumav, što vernetsie z nami, zakrunuvsie koło mojich nôh, ale zaraz połožyvsie i stav zasynati… Ja połožyła joho hołovu na svojiê kolina, hładiła joho i pereprošuvała, što siêtym razom mušu joho pokinuti samoho, i što vže my nikoli ne pôjdemo razom na spacer… Slozy kotilisie po mojich ščokach, a potum to ja vže stała płakati narêčučy. Bačyła, što i Paveł obtiraje sobiê ślozy, płakała i naša Marylka. Dochtôrka skazała, što teper Sami dostane šče odin ukoł i odyjde, ale siêtoho my vže ne bačyli…

Rubin

Ja dumała, što po takich perežyvaniach uže žadnych sobak u nas ne bude, ale Marylka začała môcno prositi. My pohovoryli i postanovili, što voźmemo novoho sobačku, kob dočka posli ne narykała, što miêła vrednych baťkôv.

I tak po jakômś časi, akurat na Marylčyn šosty deń narodženia, pojavivsie v nas Rubin (golden retriever). My jiêzdili po joho do Pisku, to jakichś 100 kilometruv od Prahi. Rubin okazavsie velmi posłušny, chutko včyvsie raznych rečy. Ja tohdy i knižku kupiła pro cvičenie sobak i praktykovałasie na Rubinovi.

Koli Rubinovi było pjať liêt, my perežyli horror. My same vernulisie z Pôlščy, a naš sobaka raptom ne schotiêv jiêsti, ležav smutny v svojôm kutkovi i było vidno hołym okom, što zachvorêv. Ja zavvažyła, što v joho čyrvony moč, i dodumałasie, što to može byti zaraženie kroviê od klišča – babesjoza – naš Sami tože na siête koliś zachvorêv. Zarazkom je odnokliêtocny organizm, kotory pronikaje do čyrvonych kryvinok i, rozmnažajučysie, zništožaje jich. Na siête zaraženie je likarstvo, ale ne vsiê sobaki perežyvajut lečenie.

My pojiêchali do veterynara i ja jomu kažu, što pudozryvaju babesjozu. Dochtor ono vsmichnuvsie pud nosom:

– Ja baču, što vy i z hotovym dyjagnozom do mene pryjiêchali, – skazav vôn.

Dochtor podivivsie na krov Rubina pud mikroskopom, pryjšov do mene i pereprosiv. Ja miêła raciju.

– Siête možna vyličyti, ale v Čechiji nema likarstva, bo u nas babesjoza ne vystupaje. Mało času ostałosie. Jak sobaka ne dostane ukołu protiahom 48 hodin, to vže ničoho ne pomože, – zajaviv veterynar.

Mniê stało nedobre. Smerť zahlanuła Rubinovi v očy. Što ž nam robiti? Podumali i postanovili, što pošukajemo ratunku v Pôlščy. Zazvonimo do veterynaruv bliśko hranici i  zavezemo sobaku, kob jomu zrobili ukoł. Ale vsio ne okazałosie tak proste, jak my sobiê vydumali, a na dodatok to była pjatnicia, i ne vsiê ž veterynary praciujut v vychôdny dniê. Likarstvo było ažno u Varšavi i na našôj Biłostôčyni, bo babesjoza šče ne dojšła na pôvdeń Pôlščy.

Ja pozvoniła do staršoho syna v Biłostoku i z płačom poprosiła, kob vôn pujšov do jakohoś veterynara po pomošč. Znajšłasie dobra dochtôrka, jakaja zhodiłasie zaočno vydati likarstvo. Ja pohovoryła z joju po telefoni, vyjasniła ciêłu sytuaciju i poprosiła, kob vona ratovała našoho Rubina. Na ščastiê, vona zhodiłasie, i liêk my vže miêli.

– Mamo, ja zaraz budu zvoniti na lotnisko, – skazav Igor, – samolotom chutčêj bude.

– Ditiatko, čy ty obałdiêło? – ne zhodiłasie ja. – Jak u tebe najdut dviê strzykawki z jakimś likarstvom, to šče podumajut, što ty teroryst! Pojizdom, tôlki pojizdom.

Nu i Igor raz-dva spakovavsie, koleha odovjôz joho do Varšavy na pojizd, i nad raniom v nediêlu naš syn stojav uže na porozi našoho domu v Přílepach.

Ne było času, my odrazu pojiêchali do veterynara.

– O! Vy znašli likarstvo? – zdivovavsie dochtor. – Ja tože!

Okazałosie, što i veterynar pozvoniv do svojich znakomych dochtorôv, i odin z jich miêv likarstvo od babesjozy.

Rubin momentalno dostav ukoła, šče i jakiś antybijotyk, i vže večerom jomu vyrazno poliêpšało. I tak my uratovali našoho sobaku od smerti.

Tytus

Odnoho razu večerom, koli my šykovalisie do snu (Vania, dorečy, uže spav) zorvałasie na dvorê bura. Stav duti veliki vitrysko, bliskało i hrymiêło, zbirałosie na došč. I mižy siêtymi zvukami počułosie mjavkanie koteniatka. Naša dočka Marylka v nočnuj košuli zbiêhła z horê, odčyniła dvery na taras i pobiêhła v storonu brônki do susiêduv. Ja za joju. Viêtior šarpav našy košuli, začynav padati došč. A za płotom sidiêv malutki čorno-biêły kotik i rozpačlivo mjavkav. Marylka vziała joho na ruki, prytuliła do sebe, nehlediačy na toje, što vôn byv mokry i brudny, i koteniatko odrazu vspokojiłosie. Nakormili my joho, vysušyli, nu i takim sposobom pojavivsie v našuj chati Tytus. Vania protestovav, ale protiv nas oboch – mene i Marylki – ne miêv žadnych šansuv.

Rubin velmi chutko zaakceptovav novoho lokatora, kotory okazavsie velmi dobrym polovničym. Čuť ne kažnoho dnia my znachodili bliśko tarasu po pary myšy. Musit, kob my ne terpiêli od hołodu, naš kotik prynosiv nam jiêdło. Tak staravsie odudiačyti za toje, što my ne dali jomu zahinuti pudčas strašnoji bury. Raz naveť pryniôs nam małoho uža. Ale naša idylija ne tryvała dovho, ono puvtora roku, bo Tytusa odnoho rania, koli vôn voročavsie z nočnoho polovania, rozjiêchav samochod. Ja vłožyła Tytusa do kardonovoji puški, Vania vziav rydlôvku i pujšov z Marylkoju pochovati biêdnoho kotika na łonci za našoju vjoskoju. Feliks, susiêduv kôt, z kotorym naš Tytus podružyv, šče dovho prychodiv na naš taras, zahladav čerez okno i daremno čekav na svoho druha…

Ramzes i Filipok

Marylci było velmi nudno bez kota, vona vse prosiła, kob my vziali druhoho. Nu i odnoji nediêli my znajšli inzerat (ogłoszenie), što v Mikułovi, kilometruv sorok od nas, je na prodaž kôt rasy maine coon, ciêły ryžutki. My pojêchali i kupili. Pryvezli kotika dochaty, a vôn byv strach jak zabłošany, na dodatok neprytulny i bojazlivy. Ramzesom joho nazvali. Kôt vyrus na vuśmikilovu bestyju, chodit dostôjno jak arystokrat, łasitisie prychodit ono tohdy, koli sam maje ochotu. Biêhaje ono po horôdčyku, čerez płôt ne skače.

Chitrunia Maryla často narykała peredo mnoju, što Ramzesovi smutno odnomu, i korystajučysie tym, što Vania vyjichav do Biłostoku na ciêły miêseć perekładati knihu, vyprosiła nakuneć u mene druhoho kota.

Filipok okazavsie chuliganovatym kotom, chodit vsiudy, kudy tôlko zadumaje, znajut joho vsiê na našuj hulici. Vôn vołočytsie za ludima na prystanok, odviêduje ditiačy sadočok, de hodujut krolika i dviê kurki (uvažlivo jim pryhladajetsie), i zahladaje v okna do susiêduv.

Našy try zvirê – Rubin, Ramzes i Filipok – usiê ryžovaty i ostavlajut u ciêłum domi mnôho šersti. Usiê mojiê koležanki dobre znajut, što do nas u čorne lepi ne odiahatisie, bo potum treba dovho čystiti odežu. Ale što ž… Dumaju, što bez chatnich zvirôv naše žytie byłô b menš cikave i emocijonalno bidniêjše. I diêti inakš vychovujutsie zo zvirami, sama po sobie znaju. Koty i sobaki potrebujut pered usiêm terplivosti, ale dajut nam tak mnôho.Use mene zdivlaje, jak tiêšytsie Rubin, koli ja voročajusie dochaty, čy to po hodini, čy to po paroch dniach. Sobaka vse daje mniê znati, što mene zadovho ne było, što vôn tut vže načekavsie i teper potrebuje, kob joho pohładiti i połašcyti, i tak choroše vsmichajetsie…

(zakunčenie bude)

Halina Maksimjuk