3 кастрычніка 2022 г.

Пабываў я на сустрэчы з Святланай Ціханоўскай у Падляшскай кніжніцы. Адбылася там прэзентацыя кнігі пра яе „Lodołamaczka. Swiatłana Cichanouska”, што выйшла ў канцы верасня. На сустрэчы, якую дасканала вялі журналісты Радыё Рацыя Міхась Андрасюк і Коля Ваўранюк (як перакладчык), прысутны быў таксама яе аўтар Руслан Шошын, журналіст па замежных справах польскай газеты „Rzeczpospolita”. Сам ён з Беларусі, радзіму пакінуў даўно, у васямнаццацігадовым узросце. Уцёк у Польшчу з-за сваёй антылукашэнкоўскай дзейнасці. Дасканала прысвоіў польскую мову.

На сустрэчу сышлося шмат людзей, у тым ліку палітыкі і натоўп журналістаў. Найбольш прысутных было з нашага беларускага асяроддзя. Калі ўвайшоў я ў залу, згледзеў нават старшыню БГКТ Васіля Сегеня. Прысеў да яго, каб не выглядала, што мы не разам. Кансерватыўнае асяроддзе БГКТ, парваўшы – лепш сказаць, замарозіўшы – кантакты з афіцыйнымі структурамі рэжыму ў Мінску, вымушана цяпер крыху пераарыентавацца.

Да Святланы Ціханоўскай усе звярталіся per „спадарыня прэзідэнт”. Безумоўна перамагла яна на жнівеньскіх прэзідэнцкіх выбарах 2020 г., якіх вынікі рэжым фальсіфікаваў і брутальна пацыфікаваў удзельнікаў пратэстаў. Самую Ціханоўскую амаль адразу памочнікі Лукашэнкі прымусілі пакінуць Беларусь і адвезлі яе з дзецьмі на мяжу з Літвой. Дакладна невядома, што здарылася ў кабінеце старшыні Цэнтральнай выбарчай камісіі Лідзіі Ярмошынай. Ціханоўская расказала (крыху пра тое ёсць і ў кніжцы), што падвяргалася там псіхалагічнаму ціску. Палохалі яе, што дзеці трапяць у дзіцячы дом і ніколі не пабачаць бацьку, якога арыштавалі яшчэ перад выбарамі і асудзілі на 18 гадоў зняволення ў карнай калоніі.

Гераіня кніжкі ў Падляшскай кніжніцы распявала пра сваё жыццё, сказала, што ў пачатку двухтысячных гадоў на сваіх першых выбарах прагаласавала так як бацькі за Лукашэнку. Пасля перажыла метамарфоз, асабліва калі з’ехала з Беларусі і вырашыла кінуць яшчэ большы выклік тырану. Лукашэнка недаацаніў яе, ігнараваў жанчыну, яе магчымасці і здольнасці. Ёсць яму цяпер пра што думаць.

Кніга Шошына не біяграфічная, гэта больш рэпартаж. Аўтар размаўляў таксама з людзьмі з Мікашэвічаў на Піншчыне, адкуль паходзіць гераіня.

З сустрэчы найбольш запамяталіся мне асабістыя прызнанні Ціханоўскай проста як беларускай жанчыны, жонкі і маці. Гаварыла пра каханне да мужа Сяргея, як разам з дзецьмі кожную нядзелю пішуць яму лісты ў лагер і што адтуль зваротныя перасталі прыходзіць. З мужам можа кантактавацца толькі праз адваката, якому дазволена наведваць яго раз у тыдзень. Нядаўна Сяргей чатырнаццаць сутак правёў у карцары, гэта кашмар. У людзей, якія там апынуліся, ёсць толькі адно адзенне, якое яны носяць і ў камеры, і на паветры. У будынку не ўключаюць абагравання, там жудасна холадна. Іх будзяць кожныя дзве гадзіны, каб рабілі фізічныя практыкаванні. Яны не маюць дастатковага доступу да ежы, вады і свежага паветра. Гэта сапраўднае катаванне, як сказала лідарка беларускай апазіцыі. Падкрэсліла, што змагаецца не толькі за вызваленне мужа, але таксама двух тысяч іншых палітвязняў.

Былі таксама пытанні пра стаўленне да сённяшняй сітуацыі ў сувязі з вайной ва Украіне. Ціханоўская адназначна сказала, што ўкраінцы, а разам з імі беларусы-добраахвотнікі з палку Кастуся Каліноўскага, змагаюцца не толькі за сваю дзяржаву, але і за будучыню свабоднай суверэннай Беларусі.

Юрка Хмялеўскі