19 верасня 2022 г.
Сёння ў выдавецтве Paśny Buriat выйшла кніжка нашага часопісаўскага супрацоўніка Матфея Стырчулі. Яе загаловак – „Памежжы” („Pogranicza”). У падзагалоўку пазначана, што гэта рэпартажы з Польшчы, Балканаў, Эфіёпіі, Усходняй Еўропы, Каўказу і Святой Зямлі. Большасць з іх была апублікаваная раней у „Часопісе”. У кніжцы крыху яны дапоўненыя і дададзена больш дыялогаў.
Дзякуючы за гэта Матфей напісаў мне, што калі б дзесяць гадоў таму не пачаў ён пісаць у „Часопіс”, не было б гэтай кніжкі. „Вялікі Вам дзякуй, спадар рэдактар, што тады мне паверылі” – закончыў свой ліст, складзены „па-свойму”. Заўсёды так ён са мною кантактуецца, хаця ён паляк і жыве ў Варшаве. Наогул Матфей – незвычайная асоба. Ён надта захоплены няпольскім абліччам нашага Падляшша, якое з’ездзіў ўздоўж і ўпоперак. Спазнаў тутэйшыя гаворкі і ў Фейсбуку вядзе нават вельмі папулярную старонку „Howorymo po swojomu”.
Наш штомесячнік мае вось і такое важнае – кніжнае – значэнне. Гэта ўжо чарговая падборка артыкулаў раней апублікаваных у „Часопісе”. Год таму на такой аснове выйшла кніжка Евы Звяжынскай, а ў мінулых гадах іншых аўтараў. Першай была Ірэна Матус, якая дзякуючы сваім выдадзеным пасля ў кніжным варыянце аповедам „Наднарвянскі люд” („Lud nadnarwiański”) з настаўніцы вясковай школы ў Храбалах пайшла нават ва ўніверсітэцкія прафесары. Артыкулы з „Часопіса” ў кніжкі сабралі таксама Лена Глагоўская, Дзмітры Шатыловіч, Васіль Петручук ці Дарота Сульжык. А Сакрат Яновіч такіх выдаў некалькі („Dolina pełna losu”, „Не жаль пражытага”, „Хатняе стагоддзе”).
Няважна, што друкаваліся яны ў частках у нашым штомесячніку, дзе, дарэчы, пакінулі след як надта вартасныя публікацыі, але сабраныя пад адной вокладкай сталі яшчэ больш важнымі. Ну і ў такім выглядзе цалкам інакш іх чытаецца. З другога боку гэта наогул добры спосаб, каб пісаць кніжку. І мы такую магчымасць даем. Дарэчы, калісь нормай было, што раманы спярша друкаваліся ў прэсе. Аўтары пісалі іх паступова, дасылаючы часткамі ў рэдакцыі, якія як і мы цяпер плацілі ганарары. Гэта матывавала іх да пастаяннага пісання, садзейнічала працы над кніжкай. Так рабілі напрыклад Эліза Ажэшка, Генрык Сянкевіч ці Максім Танк.
Пішучы ў частках для „Часопіса” гісторыю пра Іллю Клімовіча і Вершалін я таксама планую пасля выдаць з гэтага кніжку. Тым больш, што прыйдзецца яе дапоўніць новымі інфармацыямі дзякуючы між іншым водгукам у Інтэрнэце. Нядаўна ізноў наведаў я царкву ў Грыбоўшчыне і парабіў шмат здымкаў унутры. Пакарыстаўся нагодай, што ў тым часе студэнтка гісторыі мастацтва Вроцлаўскага ўніверсітэта (родам яна з Нарвы) рабіла там якраз інвентарызацыю іконаў да сваёй магістэрскай працы. Доўгі час дамаўляліся мы на сустрэчу, паколькі патрэбныя ёй таксама гістарычныя звесткі. Чытаючы мой цыкл у „Часопісе” скантактавалася са мною як „экспертам”.
Юрка Хмялеўскі
