Забарона на гандаль лесаматэрыяламі павінна была быць для рэжыму Лукашэнкi асабліва жорсткай. Рада Еўрасаюза прыняла пакет абмежаванняў у адказ на дапамогу Беларусі ў агрэсіі Расіі супраць Украіны. Санкцыі супраць вырабаў з драўніны былі накіраваныя на тое, каб ударыць па эканоміцы рэжыму Лукашэнкі. Нягледзячы на гэта, іх па-ранейшаму ловяць падчас праверак у Польшчы, – пісала „Rzeczpospolita”. Беларусь з’яўляецца магнатам дрэваапрацоўчай вытворчасці ў Еўропе. Лясы займаюць 39 прац. яе тэрыторыі. Усё ж драўніна з Беларусі абыходзіць санкцыі. Хаця Краёвая скарбовая адміністрацыя даходаў такія перавозкі ў Польшчу спыніла.
У адказ на запыт дэпутаткі сейма Ганны Гіль-Пёнтэк Краёвая скарбовая ўправа паведаміла, што з таго часу «было затрымана 80 партый сумніўных або парушаючых санкцыі». З іх 44 выпадкі скончыліся распачынаннем спраў за парушэнне санкцый.
Еўрасаюз увёў санкцыі супраць дзяржавы на чале з Аляксандрам Лукашэнкам, адрасаваныя як прыватным асобам, так і некалькім галінам эканомікі – у дачыненні да 22 высокапастаўленых беларускіх вайскоўцаў. Гэта звязана з іх роляй у працэсах прыняцця рашэнняў і стратэгічнага планавання, якія прывялі да ўступлення іх краіны ў вайну. Еўрасаюз таксама вырашыў увесці дадатковыя абмежаванні, звязаныя з гандлем таварамі, якія выкарыстоўваюцца для вытворчасці многіх тавараў, у тым ліку тытунёвымі вырабамі, мінеральным палівам, бітумнымі рэчывамі і газападобнымі вуглевадароднымі прадуктамі, хларыдам калію, вырабамі з цэменту, з жалеза, сталі і гумовымі ды вырабамі з драўніны. Былі таксама ўведзены дадатковыя санкцыі ў дачыненні да экспарту тавараў і тэхналогій двайнога прызначэння і асобных перадавых тавараў і тэхналогій, якія могуць спрыяць ваеннаму, тэхналагічнаму развіццю, абароне і бяспецы Беларусі, а таксама абмежаванні на аказанне адпаведных паслуг. Раней санкцыі супраць Беларусі таксама ўвяла Вялікабрытанія.
Парламентарка Гіль-Пёнтак сцвердзіла: драўніна з Беларусі лёгка абыходзіць забароны. З аднаго боку, урад хваліцца шчыльнасцю межаў і сцвярджае, што спешна пабудаваная агароджа надзвычай эфектыўная, з другога боку, гэтыя забароны лёгка абысці крывавымі дровамі з Беларусі. Выпадкі затрымання скантраляванай драўніны гэта вялікая лічба, але гэта значыць, што маштаб практыкі значна большы. Пра гэта паказала і міжнароднае журналісцкае расследаванне, вынікі якога былі апублікаваныя ў канцы мінулага года. «У 2021 годзе Казахстан адправіў у ЕС драўніны на 387 тысяч еўра, а са студзеня па кастрычнік 2022 года – аж на 22,5 мільёна еўра, прычым большую частку (95 працэнтаў) – у месяцы пасля ўвядзення санкцый на лесаматэрыялы з Беларусі» – пісаў партал frontstory.pl. І падлічыў, што іншая краіна, Кыргызстан, у 2021 годзе адпраўляла ў ЕС драўніны ўсяго на 1,3 тысячы еўра, а з чэрвеня па кастрычнік 2022 года – за 8,9 млн еўра. Большая частка драўніны з Сярэдняй Азіі ішла ў Літву, меншая частка – у Польшчу, Германію і Данію. У Польшчы толькі за паўгода кошт імпарту драўніны з Казахстана падскочыў з нуля да больш чым 7 мільёнаў еўра. Гэта гаворыць пра тое, што беларускую драўніну «адмываюць» падобна расійскай нафце.
Да ўвядзення санкцый Беларусь была адным з найбуйнейшых пастаўшчыкоў драўніны з-за межаў ЕЗ – у 2021 годзе яна прадала ў ЕЗ лесу на 1,37 млрд.€. Калі Беларусь заблакіраваная санкцыямі, у лесагандлю пачынаюць адбывацца цікавыя рэчы. Пастаўкі ў ЕС ідуць, але з далёкіх Казахстана і Кыргызстана. У 2021 годзе Казахстан адправіў у ЕС лесу на 387 тыс. еўра, а са студзеня па кастрычнік 2022 года — ажно 22,5 млн еўра, большая частка (95 працэнтаў) — у месяцы пасля ўвядзення санкцый на драўніну з Беларусі. Гэта значыць, яго паходжанне хаваюць у шэрагу здзелак або проста падрабляюць дакументы і прадаюць далей. Тое, што ёсць спробы абысці санкцыі, пацвердзіў кіраўнік Краёвай скарбовай адміністрацыі Барташ Збарашчук. «З моманту ўступлення ў сілу санкцый у дачыненні да лесаматэрыялаў з Беларусі затрымана 80 партый сумніўнай або парушаючай санкцыі», – напісаў ён дэпутатцы. Ён таксама адзначыў, што ў 44 выпадках сабраныя доказы былі прадстаўлены для распачынання спраў аб парушэнні санкцый. З пункту гледжання агульнага тавараабароту Беларусь не з’яўлялася значным партнёрам Польшчы – на яе долю прыпадала 0,5% польскага імпарту і 0,6% экспарту. Аднак гэта быў важны пастаўшчык прадуктаў і сыравіны для польскай дрэваапрацоўчай і мэблевай прамысловасці – вырабы з драўніны складалі 1/4 кошту імпарту з Беларусі ў Польшчу, а мэбля – 6,9%. З Беларусі прыпадала 26,8% аб’ёму імпартуемай у Польшчу драўніны і вырабаў з дрэва. Доля гэтай краіны ў польскім імпарце ў вартасным выражэнні меншая – яна складала 13,8%, што вынікае з высокай долі дроў у структуры аб’ёму імпарту (якія танней за кг чым іншыя катэгорыі прадукцыі), але таксама сведчыць пра коштавую перавагу многіх беларускіх тавараў. У структуры імпарту драўніны з Беларусі ў Польшчу пераважалі: 1) дровы і драўняныя адходы (CN 4401; 64% аб’ёму імпарту ў Польшчу прыпадае на гэты рынак) і шырока выкарыстоўваюцца ў мэблі і будаўніцтве 2) пліты на драўнянай аснове уключаючы ДСП і OSB (CN 4410; 25%), ДВП (CN 4411; 27%) і фанера і фанераваныя пліты (CN 4412; 26%), і 3) піламатэрыялы (CN 4407; 25%). У 2021 годзе Польшча практычна не імпартавала драўніну з Беларусі ці Расіі. Акрамя імпарцёраў санкцыі закранулі і польскіх вытворцаў пліт, якія выкарыстоўваюць дранку, у пераважнай большасці імпартаваную з Беларусі (у выпадку дранкі іглічных парод на Беларусь прыходзіцца больш за 80% імпарту). Па словах аналітыкаў PKO Bank Polski, айчынная вытворчасць задавальняе менш за палову попыту вытворцаў пліт на драўняную дранку – залежнасць вытворцаў пліт ад беларускай дранкі высокая. Варта адзначыць, што на еўрапейскім рынку адчуваецца дэфіцыт драўнянай сыравіны і драўніны. Знайсці іншую крыніцу імпарту няпроста, бо праблема ў сусветнай эканоміцы. Пашырэнне інвестыцый, рэканструкцыя або рамонт у гэтым годзе зноў будуць даражэйшымі і, на жаль, яшчэ больш працяглымі, чым раней.
Беларускія прадпрыемствы абыходзяць еўрапейскія санкцыідзякуючы фальшывым дакументам. Для вывазу забароненай прадукцыі з Беларусі выкарыстоўваюцца паперы з Казахстана і Кыргызстана. На тэрыторыю ЕС патрапіла драўніна сумніўнага паходжання на агульную суму 30 мільёнаў еўра. Нягледзячы на тое, што ў Польшчы дастаткова якаснай айчыннай драўніны, з Беларусі паступалі дровы, пілавінне, ДСП і фанера для вытворчасці мэблі. У 2021 годзе імпарт драўніны з Беларусі ў Польшчу склаў у сярэднім 170 тысяч тон. тон у месяц. Рэкорд быў пастаўлены ў маі 2022 года – у чаканні закрыцця межаў для тавараў з Беларусі польскія кліенты завезлі больш за 239 тысяч тон драўніны. У тым ліку 21,6 тыс. тон фанеры, з якой да вайны Польшча ўвозіла з Беларусі ў сярэднім ад 4,5 тыс. тон. да 10 тысяч тон у месяц. З ліпеня беларуская фанера даступная на польскім мэблевым рынку толькі ў выглядзе таварных запасаў – тое, што паступіла непасрэдна перад увядзеннем санкцый і ў пераходны перыяд з сакавіка па чэрвень, знаходзіцца на складах польскіх фірмаў.
Радаслаў Маціевіч
