Historycy z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w ramach grantu otrzymanego w 2022 r. na zrealizowali terenie powiatu hajnowskiego projekt „Scalanie dziedzictwa. Inwentaryzacja i dokumentacja zabytków zachodniego pogranicza ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”. Jego rezultatem było odnalezienie na poddaszu cerkwi św. Jana Teologa w Nowoberezowie fragmentów unickiego ikonastasu z XVII w. Jest to wyjątkowe odkrycie, gdyż niemal wszystkie takie obiekty sprzed restytucji prawosławia w 1839 r. w zaborze rosyjskim zostały zniszczone w XIX lub XX wieku. 

Drewniana cerkiew św. Jana Teologa w Nowoberezowie powstała w 1771 r. jako unicka z fundacji Izabeli Branickiej, siostry króla Stanisława Augusta i żony hetmana Jana Klemensa Branickiego. Stanęła nieopodal pierwszej świątyni, wzniesionej prawdopodobnie tuż po powołaniu parafii w 1617 r. Jej wyposażenie, w tym ikonostas, przeniesiono do nowej cerkwi, a poprzedniczkę w latach 70. XIX w. całkowicie rozebrano.

Na poddaszu historycy z PAN odnaleźli blisko 25 ikon z tego ikonostasu, znajdujących się w różnych miejscach. Specjalistyczne badania wykazały, że mają ponad 300 lat, powstały jeszcze w XVII w. 

Zdaniem naukowców jest to najstarszy znany ikonostas na Podlasiu i „nie ma dla niego analogii również na dawnych ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego w granicach dzisiejszej Białorusi i Litwy”.

Unikatowe odkrycie zaprezentowano 11 października w Pałacu Branickich w Białymstoku w Auli Magna Uniwersytetu Medycznego. Była tam obecna m.in. związana niegdyś z „Czasopisem” prof. Irena Matus z Uniwersytetu w Białymstoku, badaczka dziejów i procesu restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 1820-40. W swym wystąpieniu przytoczyła szereg danych statystycznych dotyczących zmienianych wtedy ikonostasów w cerkwiach Podlasia, „w których świetle odkrycie w Nowoberezowie trzeba traktować jednoznacznie jako bezprecedensowe”.