Pryjateluv i vorohuv my nabyvajem sami, ale susiêduv za płotom daje nam Bôh.
- K. Chesterton
– Znaješ, to była velika lubov! – skazav mniê diaďko Petro, koli ja jich odviêdała raz na Spliênie. Vôn prysiêv u tiniočkovi, na kovbykovi, kob zakuryti svoju lulku, syn same pryvjôz jomu novy titiôn z Holandyji i diaďko ne môh doždatisie, kob joho poprobuvati.
– Jakaja lubov? – zainteresovałasie ja.
– Aj, jaki dobry! – diaďko z lubotoju zatiahnuvsie lulkoju. – Nu, u dočki našych susiêduv, – vôn machnuv rukoju v storonu płota. – To było deś u vuśmidesiatych liêtach. Ty povinna jijiê pomniti, choť vona, musit, trochu mołodša za tebe…
– Pomniu, pomniu, – skazała ja, prysiadajučy na druhum kovbykovi, bo słuchati stojačy mniê ne chotiêłsie.
Do nas dosiêłasie moja sestra, vona prynesła nam po šklanci vody z cytrynoju i mjatoju, i my stali słuchati. Było tepło, kob ne skazati što dušno, ale nam u siakôm-takôm chołodkovi siête zamôcno ne mišało.
Sestra tože zakuryła, ono paperosa, i mnie podumałosie, što vony mene uvendziat, ale ja lubiła słuchati diaďka i tomu ničoho jim ne skazała.
– Bo viêdaješ, my z susiêdami žyli najperuč velmi dobre, pomohali odny odnym, to ž vony z odnoho sioła, što i moja Nadia, ja naveť chrystiv jich syna… Ale koli vony rozbohatiêli, to stali divitisie na nas kryviêj…
Diaďko Petro chvilinu pomovčav, zadumavsie.
– Vôn use skupizny byv, to na porošok jôj ne davav, to dla diti jiêsti čoho-leń liêpšoho škodovav, časom to i po bokach jôj dav. Ale posli vony trochu rozžylisie, diêti pujšli do škoły, a vona do roboty. Fach u rukach vôn miêv dobry, stolarom ja joho b ne nazvav, ale vôn umiêv koje-što zrobiti, kupiv krajzegu i razny rečy robiv ludiam, a to prytinav jakijeś kułki, a to derevo na doski rêzav, a to što inšoho. My tohdy žyli v liêtniuj kuchni, i taja krajzega bručała ciêłymi nočami, až našy diêti bojalisie spati. Ale my ničoho ne hovoryli, bo našto svarytisie z susiêdami, šče j z kumami? Kołodeć spôlny miêli, i ne raz prychodiłosie diti pilnovati odny odnym.
– Ja baču, što toj kołodeć i teper nikudy ne propav, – zažartovała ja.
– Propasti ne propav, ale vody z joho nichto ne čerpaje. Ty podumaj, – hovoryv oburany diaďko, – to ž vôn toju samoju pompoju, što vypompovuvav nečystoty, potum vodu z kołodecia nabirav. A my vodoju z kołodecia ne tôlko na horodi pudlivali, ale i pili jijiê, i jiêsti varyli, i mylisie. Jak takoje štoś možna robiti?
Odnoho razu susiêd pryjšov do mene i spytavsie, čy v našum zakładi, a ja tohdy praciovav u Komunalnuj, ne znajšłasie b jakajaś robota i dla joho. Ja, pravda, popytavsie v svoho kirovnika, čy ne było b jakojiś roboty dla susiêda, a kirovnik skazav, što jak poruču za joho, to joho pryjme. I ja, dureń, poručyv, a susiêd potum na mene skaržyvsie, i to naveť samomu dyrektorovi. Mojiê kolegi chotiêli dati jomu vperdol, ale ja jich jakoś odmoviv.
Ne začypajte joho, to ž to môj susiêd, treba jakoś hoditisie i žyti, šče bidy naberetesie i vy, i ja, – skazav ja tohdy jim. A teper trochu škoduju, može, kob obobili jomu mordu, to koje-što peredumav by. I bôlš do mene ne prystavav by. Nu ale – minuło.
Ja odnoho razu to naveť jomu siête vyhovoryv, ale što tłumkovi vytłumačyš? Kob dostav u gomel, to može dojšło b. Ja zapôzno spochvativsie, štó z joho za čołoviêk. Choť, pravdu kažučy, lude mene osterehali.
… Diaďko chvilinu pomovčav, pychkajučy svojoju lulkoju…
– Vaša dočka vže nabiêhała, što zamuž jijiê tak rano oddajete? – smijałasie mniê v očy susiêdka, koli my spravlali vesiêle dla našoji Joli.
Ja tohdy ničoho ne skazav, ale podumav sobiê: nu počekaj že, suko, šče tebe Bôh pokaraje. I tohdy akurat jeji dočka, Danka, znajšła sobiê chłopcia. Vony do roboty, značytsie, susiêdy, a chłopeć uže tut, samochodom pryjizdžav. Ja chodžu po pudvôrku, koje-što roblu i de ne hlanu, to ono plaś-plaś, tak vony ciłovalisie. A to na balkonovi, a to na pudvôrku, a to znov na balkonovi. Ja, znaješ, čołoviêk staroji daty, ne lublu takoho, kob tak pered usima pokazuvali ciêły čas svoju lubov. A posli, koło tretioji, vôn use odjizdžav, pered baťkami tak chovalisie, a koło pjatoji znov voročavsie. I tohdy vony abo na spacer išli, abo kudyś jiêchali. Oj, cviła taja lubov, tak cviła, što až Danka zagrubiêła. I ja ne vyderžav.
Što, nabiêhała tvoja dočka, Viêrko, i teper musiš jijiê zamuž oddavati? – zapytavsie ja odnoho razu v susiêdki. – Ty moju Jolu tak osuždała, a jak tobiê teper? Vona ničoho mniê ne odkazała, ale zo złosti počyrvoniêla, i ja dumav, što mene odnym svojim pohladom zabje. A v našoji Joli ditiatko vrodiłosie po dvoch liêtach, tak što nic dodać nic ująć.
U susiêduv zhulali vesiêlie, my ne pujšli, choť vony, pravda, nas zaprosili, ale v nas same chrystiny byli, peršoho vnuka my chrystili. Može, kob raniêj usio znali, ale vony tak tajilisie, što vyjšło tak, jak vyjšło.
Lubov cviła daliêj, ono teper uže legalno. Vony ciłovalisie bez pereryvu, obnimalisie i znov ciłovalisie, usiudy za ručku, vôn jijiê brav na ruki i vnosiv z toho balkonu dochaty. Potum baťki pobudovali jim chatu, ne znaju, u kotoruj časti Biêlśka, bo ja ne interesovavsie siêtym. Musit, dvoje diti jim urodiłosie.
Ale kotorohoś razu pryjiêchała Danka do baťkôv z valizkoju i z ditima, i z pudbitym okom, a dochaty išła kulhajučy. Lude na hulici stali plotkovati, što čołoviêk jijiê bje, što vôn nedobry, što vona z jim vyderžati ne može. Požyła vona tut z miêseć, može, trochu dovš, i podumaj, baťki jijiê odosłali nazad, bo tôlko hrošy vlaluščyli v tuju chatu i plac, što teper škoda stało. Bože! – diaďko pudniav zrôk na nebo. – Podumaj, hrošy jim škoda, a svojoho ditiata niê! Šče ne raz ja bačyv jijiê, jak pryjizdžała siudy z nabitymi fanarami pud očyma. Mniê samomu jijiê było škoda, ale baťkam hrošy važniêjšy…
Nu, ja ne zabudu, jak vona ošaliêła, značytsie, naša susiêdka, na temat hrošy, što ludiam vypłačuvali za soviêćku i nimećku nevolu. Vony pisali kudyś jakijeś podani, papery zapovniali, bo baťko susiêda v soviêćkuj nevoli byv. Ale nichto jim ne skazav, što soviêty zabrali joho z nimećkoho koncłahiera, de vôn byv kapom, niemciam słužyv i ludi mučyv. Ale do susiêdki siête ne dochodiło, vona posvaryłasia z ciêłoju simjoju, bo pudozryvała jich, što vony tyje hrošy dostali, tôlko z joju ne podililisie.
Naveť zo svojoju sestroju vona była posvarana. Sama Zojka mniê rozkazuvała, što jak jichni baťko dožyvav u jijiê, to vona od joho ne brała žadnych hrošy, ale kotorohoś razu Viêrka pryjiêchała do jich, prymusiła baťka oddati vsiê hrošy, šče i čohoś smerdiuščoho naliła do piêčki, što smerdiêło, musit, z puv roku. A koli baťko vmer, to ne pojiêchała ani na panichidu, ani ne vujšła dochaty do svojiê sestrê, ono do cerkvy prynesła kutiu, i batiuška divovavsie, što odnoho pokojnika maje, a dviê kutiê. Viêďmisko takaja…
A teper nedavno moja Jola vstrêtiła svoju koležanku z klasy i vony jakoś tak zhovorylisie pro našych susiêduv. Taja koležanka znaje Danku, i vona rozkazała Joli, jak vyhladaje Dančyne žycie.
Normalno nema ani odnoho tyžnia, a prynajmi ja takoho ne pometaju, – hovoryła Krysia, koležanka Joli, – kob vôn jijiê ne haniav i ne tôvk. – Pometaju, jak odnoho razu vôn tiahnuv jijiê za vołosy, od brônki do chaty po schodach, a vona tak kryčała, što na puv Biêlśka nesłosie. Ja same stojała na balkonovi i popivała herbatu, a tut raptom takoje. Ja ne viêdała, što zrobiti, chotiêła pozvoniti na policiju, ale môj čołoviêk skazav, kob ja ne vmiêšuvałasie, bo to ne moje diêło. I ja ne pozvoniła. Siête mene mučyło šče dovho, bo kob ja była v takôj sytuaciji, to napevno chotiêła b, kob chto-leń mniê pomôh. Na druhi deń ja ne vyderžała i zahovoryła do Danki, što jakby vona potrebovała jakuju-nebuď pomošč, to chvatit skazati, ale Danka ono podiviłasie na mene svojimi perelakanymi očyma i pujšła dochaty. To ja vže i nic ne robiła. Ono od toji porê vôn jijiê na pudvôrku ne začypav, kryki čuti było z chaty. Najperuč opuskav žaluziji, kob nichto ničoho ne bačyv, a potum biv.
I tak siête tryvaje po diś deń, – skazav diaďko, kotoromu lulka vže perestała pychkati. Može, ne tak často, jak koliś, bo i siły menšaje, i diêti mohut jomu vperdoliti, bo vže majut dosyć, ale vsiorômno. Chrenôvśki damśki bokser! Ale kob tak mučytisie zo svojim mužom?! To nenormalne. I čoho vona tak bojitsie? Zrobiła b obdukciju, para razy zazvoniła b po policiju, i joho vspokojili b. Sidiêti tam, kob jakijeś hrošy ne propali? Durnaja. I šče teper, jak maje dobru robotu? Ja takoho ne rozumiêju…
– To vže ne toj čas, kob baby tak terpiêli, – diaďko podivivsie na nas z sestroju. – Mohli ž svojôj dočciê pomohčy, kob tak ne mučyłasie. Chaj cholera voźme takoho ziatia i jichni hrošy. Môj ziať jaki je, taki je, ale dočki ne bje, šanuje jijiê, musit, i lubit trochu, bo jak na jich divlusie, to šče i teper v očy odno odnomu zahladajut. A bačyte, što može byti posli velikoji lubovi? Ono velika nenavisť i hore.
Halina Maksymiuk
