Koli dvoje ludi postanovlajut rozvestisie, to ne

 pôznaka toho, što vony perestali rozumiêti odne

 odnoho, a pôznaka, što vony po menšuj miêry začali

 rozumiêti.

(Helen Rowland)

 

– Udupimy go, pani Małgosiu, – skazała advokatka, koli počuła moju historyju i pobačyła, štó v mene v konverti, kotory ja mocno stiskała u rukach.

– O tak! Bo ja vže maju siêtoho sukinkota dosyć. Dvanadceť zmarnovanych liêt. Dosyć! – odkazała ja, divlačysie jôj u očy…

*

Z mojim mužom ja poznakomiłasie v Hišpaniji. Spravny byv na vid, vysoki, pudtiahnuty. Ja same rozstałasie zo svojim chłopciom i dumała, što dam sobiê spokuj z facetami.

– Usiê vony takije samy, – dumała ja sobiê. – Jak ono na horyzonti pojavlajetsie nova spudnička… A chaj sobiê ide, ja dam rady i bez joho…

Ale dumki sami soboju, a žycie samo soboju. Koležanka zaprosiła mene do sebe na deń narodženia, i tam ja poznakomiłasie z Markom. Spočatku ne zvernuła na joho bôlšoji vvahi, tam było mnuhovato ludi, zo vsiêmi treba było poznakomitisie, chto b jich usiêch zapometav.

Marek zapytavsie mene, de ja žyvu, i ja, musit, jomu skazała. Komôrkovych telefonuv šče tohdy ne było, vony pojavilisie namnôho puzniêj. I vôn potum do mene pryjšov. A ja naveť ne pometała, jak vôn nazyvajetsie! Na ščastie, koli ja pobačyła joho na ekranovi domofona, zapytałasie:

– Chto tam?

– To ja, Marek, – počuła odkaz.

Ja tohdy najmała pokuj sama odna, ne chotiêła žadnych koležanok, bo vže raz mene obokrali, i ja musiła začynati vsio nanovo. I tak Marek stav do mene prychoditi, až kotorohoś dnia ostavsie nanuč. Podobavsie vôn mniê štoraz bôlš, i odnoho dnia do menê dojšło, što ja joho lublu. My vže vsiudy pojavlalisie razom, i divčata začali mniê zajzdrostili, što maju takoho šykôvnoho faceta. Žadnych brakuv u jôm tohdy ja ne bačyła, bo vjadomo, jak čołoviêk zakochany, to inačej na sviêt divitsie.

Ja tohdy dobre zaroblała, utrymuvała ciêły dôm, a vôn časom dokładavsie, a časom niê. Marek lubiv eleganćko odiahnutisie, najlepi v odežu znanych firmuv, use kupovav sobiê dobry perfumy, myło, šampony i vsiaki inšy dupereli. Use rozkazuvav mniê, što jak vernetsie do Pôlščy, to kupit dôm nad ozierom i bude najmati pokoji turystom. Mniê siêta dumka podobałasie…

Odnoho razu na budovu, de vôn akurat praciovav, byv nalot policiji, i Marka razom z inšymi polakami areštovali. My tohdy šče ne miêli pozvolenia na legalny pobyt u Hišpaniji. Vôn posidiêv para miseciôv u vinzeni, a potum joho deportovali. A ja, durnaja, povołokłasie za jim do Pôlščy, u Olštyn. Trochu hrošy my miêli, i mniê podumałosie, što začnemo što-nebuď robiti: jakiś sklep abo što-leń inše. Marek, poka ja pryjiêchała, naniav budu na warzywniak, kupiv trochu tovaru i „Žuka”. Začali prychoditi lude po zakupy, štoraz bôlš jich pojavlałosie, ale mojomu Markovi interes išov zapomału.

– Cholera, nic nie idzie, – narykav vôn čuť ne kažnoho dnia, koli poniav, što treba velmi rano vstavati, kob pojiêchati na giełdu kupiti novy tovar, što treba skrynki tiohati, a časom i v sklepi postojati, koli ja ne mohła.

My počali dumati, što robiti daliêj. To značyt, dumała ja, a vôn sidiêv na kanapi i maryv, jak to bude čerez para liêt, jakim samochodom vôn bude jiêzditi i jaki dôm kupimo nad ozierom. Z samochodami ne schodiv nižej Mercedesa i BMW, a dôm z kažnym miêseciom pobolšuvavsie na pokuj abo i dva. Nu i dovhi pomôst miêv byti od berehu oziera čut ne do serediny, a jakže inačej.

Nakuneć my vydumali, što zapišemosie, vôn pryjme moje nazvisko, kob zrobiti sobiê novy pašport, bo na starôm joho, jak deportado, ne vpustiat u Hišpaniju, i my znov pojiêdemo, kob zarobiti trochu hrošy. I tak zrobili. Ale šče pered šlubom vôn zaraziv mene rzęsistkiem i operdoliv, što to napevno ja siêtu hadosť skôlś pryvołokła. Ja tohdy ne miêła poniatija, što to takoje, i nikomu ne pryznałasie. A kôlko vstydu najiêłasie v dochtora… Moja sestra po paru liêtach, koli ja jôj pro siête rozkazała, stała na mene kryčati i zajaviła, što nikoli v žyci ne pozvoliła b mniê za joho vyjti, koli b pro siête znała vperuč.

Nu i pryjšov deń vesiêla. Mojiê baťki v Biłostoku našykovalisie jak mohli. Kilkoch čołoviêk ono zaprosili, bo my ne chotiêli velikoji hostiny. My ono zapisalisie, do batiuški ne pujšli, a joho baťki, katoliki, ne chotiêli do ničoho dokładatisie.

Pomniu, jak môj diaďko skazav mniê na vesiêlnuj hostini:

– To vredny čołoviêk, žycia to ty z jim miêti ne budeš. Očy vôn maje zovsiêm jak vovk.

Až moroz tohdy projšovsie po mojich plečach. Jak okazałosie, diaďko miêv raciju…

Mojomu Markovi ne spodobałosie ni vesiêle, ni prezenty. A mniê było velmi prykro, bo ž ja bačyła, jak usiê staralisie…

Nu i pojiêchali my nazad zaroblati hrošy, u miêsti Sabadell na pôvnoč od Barcelony. Vôn dostav robotu v palarni orêškuv, a ja začała dohladati starêjšoho čołoviêka, rentista: varyła jomu jiêsti, pratała, jiêzdiła z jim na zakupy, myła bilijo, odnym słovom, była jomu za hospodyniu. I diakujučy jomu ja velmi dobre navčyłasie hišpanśkoji movy. Jose popravlav mojiê movny pomyłki, pozyčav knižki do čytania, my razom hlediêli hišpanśki filmy… Vôn byv dovoli zamôžnym rentistom. Koliś praciovav u Švajcaryji, upav z vysokoho ruštovania, rozbiv hołovu i połamav nohi. Jomu tohdy pryznali veliku rentu. Ale po tôm vypadkovi pokinuła joho žônka, a syn umer na raka, majučy vsioho 27 liêt. I Jose žyv odin, trochu joho dohladała sestra: najmała jomu hospodyniuv, kontrolovała, čy vsio v poradku, i vytiahała od joho hrošy na razny rečy. Raz na tyždeń u nediêlu Jose jiêzdiv do jijiê na obiêd i často zabirav mene z soboju. A liêtom my vyjizdžali na miêseć nad more, bo vôn miêv daču. Tam liêto provodili vsiê joho svojaki zo svojimi ditima, i roboty v mene byli povny ruki. Ale byv tože čas, kob pujti i pokupatisie v mory, kotore ja velmi polubiła.

A môj Marek praciovav u palarni orêškuv i nemnôho zaroblav. Ale robota ne była tiažka, i jomu tam podobałosie. Ja ne raz kazała jomu, kob pominiav robotu, ale linohuzovi to možeš hovoryti… I vôn šče stav narykati, što mene dovho nema doma, što jomu tože chotiêłosie b miêti miêseć vakacijuv nad morom, tak jak maju ja, a pro ditia ne chotiêv naveť čuti. Často byvało tak, što koli ja voročałasie dochaty, joho ne było, vôn prychodiv velmi pôzno i naveť ne tłumačyvsie, de byv i što robiv.

Odnoho razu, u veresni, pryjiêchała do mene moja sestra Ola z koležankoju. My tohdy žyli v fajnuj dvochpokojovuj kvartiry, nedaleko parku, dalekovato od centrum miêsta. Ja vziała tyždeń vôlnoho, kob povoditi sestru po našum miêsti i pokazati jôj šče Barcelonu. Marek zaraz na druhi deń ne vernuvsie na čas z roboty, i ja podumała, što, može, štoś stałosie. Ja stała joho šukati, uziała z soboju sestru. Znajšła, jak vôn piv z kolegami. Vôn môcno zazłovav, ale ne za toje, što ja joho znajšła, ono za toje, što ja „pryvołokła” za soboju sestru. Jak mniê było vstydno pered Oloju. My ž byli mołodym małžeństvom, a vže miêli takije problemy. Pomniu, što ja velmi prosiła sestru, kob vona ničoho ne rozkazuvała doma, kob baťki ne sušyli sobiê hołovy čerez mene.

Tohdy moja sestra peršy raz skazała mniê, što ja povinna joho pokinuti.

– Pokiń ty joho, vôn tebe ne šanuje, ono vykorystovuje, – skazała mniê Ola. – Vyhôdno jomu z toboju, ale z joho storony to ja velikoji lubovi do tebe ne baču.

Ale ja ob ničôm takôm tohdy i čuti ne chotiêła. Ja joho velmi lubiła. Jakby mene chtoś začarovav.

Rôk pered vyjizdom z Hišpaniji my postanowili pujti zo znakomymi na Sylvestra do velikoho hotelu, kob choť raz podivitisie, jak hulaje „veliki sviêt”. Fajno tam było: usio hože vystrojone zelonymi girlandami i kolorovymi sviêtłami, vystrojany stoły i stoliki, eleganćki kelnery. Ja odiahnuła turkusovu sukienku, u kotoruj velmi hože vyhladała, môj Marek byv u granatovum liêtnikovi z muškoju. Našy znakomy tože odpicovalisie. Šał!

Usio było fajno dotôl, poka môj Marek ne vypiv paroch kiliškuv vôdki. Vôn morhuv do jakojiś čužoji baby i poprosiv jijiê zatanciovati. A ja ostałasie pry stolikovi odna, bo vsiê inšy tože pujšli hulati. I tak ja tam sidiêła i kovkała slozy, čas od času vychodiła na taras zakuryti paperosa. A po pôvnočy vziała taksôvku i pojiêchała dochaty. Ja dobre znała, što Marek ne maje kluča. Zamknułasie na vsiê zamki i pujšła spati. Marek pryjiêchav nad raniom, deś koło četvertoji hodiny, i stav hrukotati v dvery. Ale ja postanoviła, što jomu ne odčyniu. Musit, z puv hodiny stukav vôn u dvery, ažno povychodili susiêdy i poradočno joho operdolili. A ja tam sidiêła i ne odzyvałasie. Vôn naveť ne miêv poniatija, čy ja je doma, čy niê. Potum pryvołôksie šče raz, pud večur, ale ja znov ne odčyniła, choť vôn jak šalony valiv u dvery. Sidiêła doma i ne odzyvałasie. Druhoho styčnia ja pujšła do roboty. Siediačy doma, ja vsio peredumała i postanoviła, što pojiêdu do Pôlščy odna i z jim rozvedusie. Popraciuju šče do kuncia marcia, a potum pojiêdu. A do chaty to vže joho ne vpušču, vystavlu valizku za dvery i tôlko vsioho. Dosyć.

Ale vsio vyjšło inačej, čym ja vydumała. Môj muž pryjšov po mene do praci, pryniôs veliki bukiet ružuv i pereprosiv, naveť skazav, što zhoditsie na ditia. I ja, durnaja, jomu poviêryła, vybačyła i dumała, što vže teper to będziemy żyli długo i szczęśliwie, jak u kazci. I šče vôn vyprosiv u mene hrošy na kameru. Uvohule to vôn usio chotiêv miêti. Jak na rynku pojavlalisie jakijeś novy gadžety, vôn zaraz chotiêv jich kuplati. I najliêpšy televizor, i fotoaparat, i jakijeś breločki, i najliêpšy markovy okulary, košulki, boty, naveť škarpetki… Najhôrš, što na vsio siête jomu vse ne chvatało hrošy, i vôn nendziv od mene. Bo ja zaroblała dva razy bôlš za joho… Ale siête vsio to ja baču teper, a tohdy takaja rozumna ne była.

Až pryjšov čas, koli my vernulisie do Pôlščy. Najperuč poprobuvali žyti v mojich baťkuv u Biłostoku, ale ne mohli nijak znajti odpoviêdnioji roboty. I Marek namoviv mene, kob my pojiêchali do Olštyna, do joho baťkôv.

My kupili kvartiru, a joho baťki vtisnuli nam staroho mercedesa, musit, desetiliêtnioho, a sami kupili nove auto. Moja sestra ono popukałasie v hołovu.

– Za takije hrošy to vy mohli b kupiti noviêjšoho samochoda, a ne takoho złoma, – skazała Ola. – To ž vôn zaraz začne vam sypatisie i ono hrošy budete vykidati na napravy. Što to za baťki takije, kob svojim diêtiam takije rečy robiti?

I miêła raciju, bo nebavom my musili oddavati našoho samochoda do naładu, a to toje v jôm vagovało, a to sioje. Nu, ale môj muž môh vsiêm chvalitisie, što maje mercedesa.

Kupili my mieškanie v bloku, ja siêtym razom posłuchała sestrê i zapisała joho na sebe. Załožyła sobiê konto, z kotoroho Marek ne miêv prava brati hrošy i naohuł ne znav, kôlko hrošy ja maju, a druhie konto było spôlne, kudy vpłyvali našy vypłaty. Ja znajšła robotu v sklepi, de prodavali odežu, kotoru zarekvirovali mytniki na hranici. Siêty sklep velmi dobre prosperovav, my miêli mnôho klijentuv, bo často byvali tam markovy rečy. Ja tanio kupovała odežu i nam, i ciêłuj simjiê. Potum rozšyryli naš asortyment šče na boty i kosmetyki.

Ja dobre zaroblała, baťki davali nam na zimu horodnie i kartopli, a môj Marek postanoviv stati taryfiarzem. Jiêzdiv taksôvkoju, voziv svoju zadniciu i dobre jomu było. Hrošy na dôm tohdy vôn vže davav mniê mało, a što robiv z reštoju, ja doznałasie mnôho puzniêj.

Ne miêli my diti, ja ne mohła zaberemeniêti, tomu po dovhich perypetyjach dochtorê zaproponovali nam in vitro. Dva razy my poprobuvali, ale nic z siêtoho ne vyjšło. Stratili my kupu hrošy i môj čołoviêk stav nervovatisie:

– Dziecko nam niepotrzebne. Ty i tak nie zajdziesz w ciążę. Coś z tobą nie tak, – stav mniê dohaniati.

Ja často płakała, ne znała, što mniê robiti, a vôn stanovivsie štoraz hôršy.

Ja ne była zadovolana svojim žyciom i postanoviła što-nebuď u jôm pominiati. Zapisałasie na zaočny studyja turystyki i hotelarstva, povjazany z pedagogikoju. Mama z tatom, jak pro siête včuli, to naveť opłatili mniê peršy dva semestry, a potum i dokônčyti pomohli.

Ale doma v nas była gehenna. Marek ne môh perenesti, što ja budu bôlš edukovana za joho. Vyzyvav mene od najhôršych, miêv pretenziju do vsioho, a najhôrš cêplavsie, što ja ne deržu poradku, što to vôn musit pratati i myti pudłohu.

– Wieczny burdel w tym domu, garnki nieumyte, nic nie gotujesz! – kryčav. – Wszystko ja muszę myć! Ja mam tego dość!!! Po cholerę ci te studia?!

Nevažne było, što ja chodžu do praci, što mnôho zaroblaju, što z joho zarôbkuv my b ne vyžyli… Ja na pratanie zovsiêm ne miêła času. Tiažko praciovała, začała včytisie i v kažnu subotu-nediêlu chodiła na zaniatki v universyteti.

A vôn, zamiś mniê pomohati, šče mene dołovav. Psychično ja była strašno rozstrojana i ono prykiduvałasie tverdoju i nepochitnoju.

Koli Marek pobačyv, što ja zo studyjuv ne zrezygnuju, vôn zapisavsie do liceja, kob zdati maturu. Ja sama znajšła jomu škołu, jak vôn pro siête ono zaiknuvsie. I tak u weekendy my chodili do škoły, ja do svojeji, a vôn do svojeji. Ja dumała, što jak vôn tože bude včytisie, to mene zrozumiêje. Ale de tam. Daliêj ono vereščav na mene i nic nam ne ładiłosie.

I tohdy, jakby vsioho było zamało, začalisie problemy z robotoju…

(zakunčenie bude)

Halina Maksymiuk