Я ўраджэнец Новага Ляўкова Нараўчанскай гміны Гайнаўскага павета. Калядаваць хадзіў, калі заканчваў вучобу ў Пачатковай школе ў Старым Ляўкове; тады была яна сямігадовая. І калі пасля вучыўся ў гайнаўскім ліцэі.
Калі ўпершыню мы пастанавілі ісці калядаваць, было нас шэсць асоб: трох юнакоў (у тым я і мой малодшы брат Кастусь) і тры дзяўчыны з нашай вёскі. Мой бацька зрабіў нам самую прыгожую з іконкай і ангеламі (так нам здавалася) гвязду. І мы вельмі цешыліся і чакалі Ражджаства Хрыстова. Падчас зімніх канікул усе мы збіраліся вечарамі то ў нашай хаце, то ў хатах нашых сяброў. Як маем спяваць, вучылі нас нашыя бацькі. Мы мелі намер ісці першы раз калядаваць і ахвотна вучыліся слоў і мелодый святых песняў.
Фота Янкі Целушэцкага
І вoсь прыйшоў той доўгачаканы дзень калядавання. Выйшлі з дому падвечар. Была снежная і марозная зіма. На дарозе галалёдзіца. Гвязду нёс мой бацька. Мы ёй вельмі даражылі і баяліся, каб яе не пабілі нам старэйшыя каляднікі. А ў тыя гады не бракавала хуліганаў. І часта білі гвязды адны адным, найчасцей калі спаткаліся каляднікі ідучыя адны з аднаго канца вёскі, а другія з другога (і апрача таго калі крый божа былі з іншай вёскі) і выйшлі насупраць сябе. Бывала не хацелі адны другім саступіць з дарогі і тады давай, хто каго сілком пераможа. Найперш вырывалі гвязду з рук таго, хто яе нёс. Здаралася, што біліся нават без дайпрычыны. Хуліганы і толькі. Ну вось мы вам пакажам, дзе ракі зімуюць.
Хаты паўвека таму былі драўляныя і невысокія. Мы падыходзілі пад самае акно і „дазваляліся” канчаючы словамі: пець ілі нет (спяваць ці не). Гаспадары прымалі каляднікаў ахвотна – пераважна або паўсюдна на двары. Калі дома былі малыя дзеці, каб холаду не напусцілі. Мы тады спявалі песні толькі з багагласніка, між іншым, „Нова радасць стала”, „Дзіўная навіна”, „Я умом хадзіла”, „Бог предвечный”, „Скінія залатая”, „Рожджество Хрыстово”. У хату пускалі, калі гаспадар меў многа гасцей. Тады спявалі каляднікі і застольныя госці. Ахвотна заходзілі мы ў дом да настаяцеля праваслаўнага прыхода ў Старым Ляўкове, спадзеючыся, што заробім больш грошай. У бацюшкі вельмі часта былі госці. Яны таксама нас дарылі. Вядома, калі мы добра спявалі і наш спеў ім спадабаўся.
Калі пайшлі мы калядаваць у 1958 годзе, некаторыя гаспадары давалі нам не грошы, а булку пірага або каўбасу. Мы загадзя бралі з сабою торбу. Як памятаю, пайшлі мы з гвяздай першы раз і былі вельмі задаволеныя, бо нішто сабе зарабілі. Гэта заахвоціла нас, каб ісці калядаваць і ў наступныя гады. І мы хадзілі. За гэта хвалілі нас нашы бацькі і суседзі.
Прайшлі гады. Зараз некаторых нашых сяброў і сябровак, з якімі я і мой брат хадзілі калядаваць, няма ўжо ў жывых. Мы ў святочны калядны час наведваем іх магілы на новаляўкоўскім парафіяльным могільніку. Не забываем. Захоўваем у памяці.
Чатыры гады таму майму брату Кастусю Таварыства „Ятрышнік” у Лешуках выдала зборнік вершаў пад загалоўкам „Сярод сваіх” – 70 вершаў з нагоды 70-годдзя ягонага жыцця. Ёсць у ім, між іншым, верш пад загалоўкам „Ражджаство Хрыстова”. Вось некаторыя радкі з яго:
А падвечар каляднікі
з гвяздай весела ішлі,
людзям калядкі спявалі
многіх летаў ім жадалі.
Рэха таго колішняга нашага калядавання ўсё жыве ў нас, новаляўкоўцаў. І традыцыя яго ў Новым Ляўкове прадаўжаецца. Сёлета ў мой дом таксама прыходзілі каляднікі з гвяздай. Мы ім вельмі рады. Прымалі іх, як калісьці нашы бацькі.
Янкa Целушэцкi
