Міхась Сеўрук, чыя персанальная выстава „Міхась Сеўрук. Ідылія” адкрылася 17-га кастрычніка ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь быў унікальны мастак.
Выстава прымеркаваная да 120-й гадавіны з дня нараджэння гэтага цудоўнага беларускага творцы.
Яго ўнікальнасць была ў тым, што ў той час, калі многія яго калегі ў савецкі пасляваенны час стараліся даказаць сваю лаяльнасць сістэме, змагаліся за ўзнагароды, званні, прэміі, пісалі карціны, якія павінны былі спадабацца чарговаму генеральнаму сакратару, Міхась Сеўрук заставаўся ў гордай адзіноце.
Гэты выхаванец Віленскага ўніверсітэце імя Стэфана Баторыя, дзе з аднолькавым поспехам займаўся скульптурай, жывапісам і графікай, з’яўляўся вучнем Людаміра Сляндзінскага і Фердынанда Рушчыца, быў у Заходняй Беларусі адным з самых знаных айчынных жывапісцаў, графікаў і манументалістаў.
У Сеўрука ў 1930-я гг. былі, паводле мастацтвазнаўцы С. Гваздзёва: «…вельмі неблагія замовы на роспісы касцёлаў… Ён, будучы галоўным мастаком міжнароднай гандлёва-прамысловай выставы ў Вільні, з атрыманага ганарару закаціў… сапраўднае свята з феерверкам падарункаў для блізкіх і знаёмых…».
Увогуле, Вільню апісваў як ідэальны, казачны горад.
Мастак згадваў: «Вільня 1920-1930-х гадоў – гэта горад, поўны рамантызму, горад барока, 39 касцёлаў, са старым унівэрсітэтам, са студэнтамі, што дыскутуюць, хвалююцца і пратэстуюць, культурны цэнтр, размешчаны паміж гор, з якіх ва ўсе бакі раскрываецца цудоўная панарама горада. Лініі барочных сілуэтаў і карнізаў дакладна ўразаюцца ў неба, вуліцы то расшыраюцца, то звужаюцца, а ў вячэрнім смарагдавым небе гараць, як каштоўныя камяні, зоркі, паветра напоўнена музыкай, якая даносіцца з дзвярэй маленькіх бараў. Гэта горад-казка, гэта горад, у якім чалавеку добра, нічога не цісне, прапорцыі будынкаў да цела чалавека вельмі ўдала вытрыманы, і таму ў горадзе ўтульна» (З успамінаў Сеўрука / „Звязда”, 14.07.2015).
Пасля вайны быў адзіным на Беларусі мастаком, які рэзаў гравюры на дрэве: «Цяжка прыгадаць іншага беларускага жывапісца, які б з аднолькавым поспехам пісаў акварэллю, займаўся дрэварытам, афортам, медзярытам, кніжнай графікай і, канечне ж, малюнкам… Сяўрук на пачатку 50-х гадоў адзіны ў Беларусі рэзаў гравюры на дрэве». (Шматаў В., Маштабнасьць таленту / „Літаратура і мастацтва” № 13, 1980).
Пасля няўдалага ўдзелу ў адной з выставаў (сярэдзіна 1950-х), калі крытыка абвінаваціла яго карціну ў безсюжэтнасці («У карціне М. Сеўрука „На сенажаці”… сюжэту няма!» (Герасімовіч А., „Літаратура і мастацтва”, 26 лістапада 1955), свядома сышоў у цень.
Ён свядома адмаўляўся выстаўляцца ў Менску: «Міхась Канстанцінавіч быў пра сябе сціплай думкі. „Раблю звычайную сваю справу”, – казаў ён. І калі зрэдку здараліся прапановы паказаць работы ў Менску, мастак, як правіла, прапускаў такую магчымасць. „Усё ў мяне простае, нічога такога”, – шчыра гаварыў пры гэтым. Пераканаць яго было цяжка…» (Дранчук В., Жыў у Нясвіжы мастак / „Звязда”, 6.06.1981).
Першая персанальная выстава Міхася Сеўрука адбылася ў Менску праз год пасля яго пахавання.
Як і Поль Сезан, што да канца дзён сваіх з’ехаў у Экс, так і наш герой пасяліўся ў Нясвіжы, і, забыўшы пра сталічныя вернісажы, займаўся адно толькі творчасцю: пісаў бясконца-медытатыўных жней, збіральніц бульбы і яблыкаў, цесляроў.
Людзі працы – асноўная тэма яго графікі і жывапісу, але ён не надае ёй соцрэалістычнай лапідарнасці.
У яго жывапісе ўгадваецца манументальная засяроджанасць Энгра і скульптурная выразнасць мазка таго ж Сезана.
Міхась Сеўрук быў адзін з нямногіх айчынных мастакоў, хто шчасліва пазбег смутнагляднага ўплыву жывапіснай эстэтыкі «суворага стылю» з яе заўсёднай цагляна-карычневай палітрай.
Яго крыніца натхнення французкае мастацтва – ад класіцызму да постімпрэсіянізму.
Сеўрук быў аднолькава пераканаўчы, калі пісаў нацюрморты і краявіды, партрэты і шматфігурныя кампазіцыі.
Ён працаваў у палітычна неспакойны час, але яго творы заўсёды вылучаліся падкрэсленым спакоем, суладдзем формы, лініі і колеру. Героі палотнаў і графічных лістоў – зазвычай простыя людзі. Яны нікуды не спяшаюцца, нібы застылі па-за часам – як у раі.
Жыхары Нясвіжа ставіліся да мастака з вялікай павагай.
Вакаліст гурта «Крама» Ігар Варашкевіч з любоўю і цеплынёй узгадваў як браў урокі малявання ў Сеўрука, а той маляваў партрэт яго мамы.
Сеўрук вучыў дзяцей маляванню, пісаў партрэты месцічаў, жыў, здавалася простым, нявытыркальным жыццём, але калі памёр, то яго дом стаў сапраўдным цэнтрам прыцягнення для многіх сучасных беларускіх мастакоў.
Жывапісец Ігар Бархаткоў, напрыклад лічыць, што «Сеўрук больш значны для Нясвіжа, чым палац Радзівілаў. Таму што тут, у Сеўрука (у яго Нясвіжкім музеі-кватэры) — арыгіналы, прычым самага высокага — еўрапейскага і ўсясветнага — узроўню, вышыня гэтай школы, рэдкаснае бачанне свету. Ён не падобны на іншых мастакоў. У Менску творчасць Сеўрука не разумелі, яго не прымалі на выставы. А цяперашняе пакаленне мастакоў, якім я паказваў малюнкі Сеўрука — былі ў захапленні!» (Праль-Гуль Т., Творчасць Міхася Сеўрука // „Нясвіжскія навіны”, 16.03.2013).
Выстава «Міхась Сеўрук. Ідылія» будзе праходзіць да 14-га студзеня 2026 года.
Усе ў каго ёсць магчымасць, скарыстайцеся ёй і наведайце гэтую файную выставу.
Карціны з калекцыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь у Мінску
Васіль Дранько-Майсюк
