Szkoła ŭ Haradku ad 20 wieraśnia 1970 r. maje imia bratoŭ partyzantaŭ Michała i Alaksandra Chrenoŭskich z niedalokaha Dzierniakowa. Jak maładych jaszcze kawaleraŭ zastrelili ich Niemcy padczas abławaŭ u tutejszych lasach. Dla miascowych życielej stalisa jany hierojami. Na staroncy szkoły ŭ Internecie pra patronaŭ jest tolko karocieńkaja natatka. Napisana tam, szto Michał pajszoŭ u partyzanty pośle taho, jak hitleraŭcy arysztawali jaho baćka i 9 wieraśnia 1943 r. zhinuŭ u abławie kala wioski Radulin, jakaja cipier u Haradockaj gminie, tedy ŭ Szudziałaŭskaj. Mieŭ 22 let.

Niemcy chutka arysztawali maciaru Nadziu i brata Alaksandra. Pośle parumiesiacznaha śledztwa puścili ich na wolu. Tedy Alaksandar toża pajszoŭ da partyzantaŭ. Zhinuŭ 14 lipca 1944 r., kali ŭże Niemcy adstupali. Było heto na „Napaleonskaj darozie” kala Karalowaha Mostu. Mieŭ jon 21 let.

Brate z Dziarniakowa zhinuli jak sawieckija partyzanty i cipier u Polscy heto nie taki i honar. Ale niahledziaczy na zakon, jaki nakazaŭ likwidacju „kamunistyczna-tatalitarnych” pryznakaŭ, jany patronami haradockaj szkoły zastalisa. Nu bo i hetym niszczasnym maładym chłopcam nie można prypisać nijakaj szkodnaj idealohii. Jany tolko wajawali z akupantam i da taho karatko.

U archiwach IPN zachawalisa dakumanty adnoj pawajennaj sprawy, z jakich trochi bolsz możno dawiedacca, jak zhinuŭ starejszy brat Chrenoŭski, Michał. U śledztwi prociŭ byłoho nimieckaho sołtysa Radulina Alaksandra S. adzin z partyzantaŭ, jaki prażyŭ wajnu, dakładna raskazaŭ jak heto było. Jon toża nazywaŭso Chrenoŭski, imia jaho było Jozik i byŭ z Dziarniakowa (pa wajnie wyjechaŭ da Suwałkaŭ). Czaść addziełu „Suworawa”, u jakim wajawaŭ, apynułasa na skraju lesu kala Radulina. Tut chawalisa jany pośle taho jak u lesie kala wioski Sakole padarwali nimiecki pojezd, szto jechaŭ na ŭschodni front. Kali partyzanty adpaczywali, znianacka pajawilisa Niemcy i stali da ich stralać. Jany tedy ŭciakli da lesu jak stajali, pakinuŭszy na miescy naczlehu ŭsie swaje reczy. Adnaho z ich Niemcy zastrelili i był heto Michał Chrenoŭski ps. „Tiszka”.

Świedak padaŭ druhuju datu zdarennia, na bolsz jak miesiac paźniejszuju – 6 października. Raskazwaŭ, szto pośle paru dzion z partyzantami tam wiarnuŭso. „Tiszku” znajszli zakopanaho ŭ ziamle, raniej razdzietaho. Anijakich reczaŭ, jakija pakinuli ŭciakajuczy pierad Niemcami, ŭże nie było. Pajszli da wioski i paczali raspytwać, chto moh ich zaŭdać. Akazałaso, szto bytto zrabili heto sołtys, jaho syn Tolik i susied Lisoŭski. Jany mieli toża pazabirać usie tyja reczy, szto pakidali partyzanty. I nawat razdzieć zabitaha „Tiszku”, bo chtości baczyŭ pa wajnie sołtysa, jak chadziŭ u jaho skuranaj kurtcy.

Druhi świedak – Tolik Ch. Z wioski Waliły (pa wajnie żyŭ u Ełku) – hawaryŭ u śledztwi, szto wosieniu 1942 r. u lesi ŭ Pieraciosach chawalisa Żyde. Mieŭ ich pryŭważyć raduliński sołtys, kali pryjechał pa dzierawo. Bytto heto jon pawiadomił nimieckuju żandarmeriu i Niemcy zrabili abławu. Padobna czatyroch Żydoŭ adrazu pawiesili na drewach u lesi, a czaść zdoleła ŭciaczy.

Toj świedak, jaki toża byŭ u hetym atradzie, skazaŭ szto radulinskaho sołtysa partyzanty chacieli zabić. I syna Tolika toża. Pabajalisa, bo Niemcy za heto pastralali b niawinnych wiaskoŭcaŭ.

Sołtys bajaŭso partyzantaŭ, pastaraŭso nawat na żandarmerii dla sibie karabina. Pośle taho jak Niemcy zabili „Tiszku”, na paru miesiacaŭ z radzinaj pierabraŭso da Krynak. Da Radulina wiarnulisa jany koratka pierad prychodam Sawieckaj Armii letam 1944 r.

Alaksandar S. da winy nie pryznaŭso. Kazaŭ, szto jak nimiecki sołtys wykonwaŭ tolko swaje abawiazki. Nikoho nie zaŭdawaŭ, a dwoch partyzantaŭ mieŭ nawat pieranaczawać u swajoj chacie.

Ale 5 listapada 1949 r. jaho arysztawali. I jaszcze daczku Maniu, uże zamużniuju. Za kratami prasiedzieli jany try miesiacy. Na paczatku lutaha 1950 r. prakuratura śledztwo spyniła i wypuściła ich na wolu. Wyraszyŭ świedak z Radulina. Jon u wieraśni 1943 r. niedaloka wioski paświŭ karowy. Kali pryŭważyŭ u lesie partyzantaŭ, raskazaŭ pra toje sołtysu. Ale Niemcy abławu zrabili trochi paźniej i jak adnu z mnohich tedy ŭ lasach pamiż Krynkami i Haradkom. Prakuratura nie znajszła dokazaŭ, szto na akcju kala Radulina ściahnuŭ ich sołtys Alaksandar S. Tak jak i ŭ Pieraciosy, dzie mielisa chawacca Żyde. Ni ŭdałoso nawat ustanawić, ci takoje zdarennie napraŭdy było.

„Tiszku” nidoŭho pa zabojstwie kalehi z atradu adkapali (miesca pakazaŭ im Alaksandar S.), ukłali ŭ trunu, jakuju z saboju prywiaźli, i pachawali na prawasłaŭnych mahiłkach u Haradku.

Pa wajnie tyja partyzanty z Dzierniakowa i druhich wiosak kala Haradka pieraważna paszli na służbu da UB. Syn radulińskaho sołtysa Anatol S. dasłużyŭso zwannia kapitana ŭ wojsku.

Na asnowi IPN Bi411/7

Jurak Chmialeŭski