U 1946 r. na Sakolszczynie szumieła partyzanckaja jaczejka, jakoj prawadyrom byŭ Kaźmier Kamiński „Błyskawica” (raniej „Ryś”). Pad saboju mieŭ jon dwaccać czaławiek. Byli heto katoliki ad Janowa, Karycina, Czarnoŭsi (cipier Czornaj Biełastockaj). Farmalno byŭ heto addzieł Pogotowia Akcji Specjalnej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego – taho samaho, jakoho ludzi pad kamandawanniem „Buraho” na Bielszczynie spalili tedy prawasłaŭnyja wioski, zakatawali niawinnych mirnych ludziej, toża dziaciej i żenszczyn.

„Błyskawica” z partyzantami napadali na pastarunki milicji, zabiwali uboŭcaŭ, rabawali żandowyja hroszy. Zwyczajnych ludziej czapali redko kali. Tamu Kamiński heto cipier „żołnierz wyklęty”.

Sam jon byŭ z-pad Grudziondza, u 1939 r. abaraniaŭ Gdyniu. Za Niemca adbyŭ kurs na laśniczaha i pryjechaŭ na Sakolszczynu na rabotu ŭ laśnictwie Buksztel kala Czarnoŭsi. U 1942 r. zapisaŭso ŭ AK. Pośle wajny nadalej byŭ gajowym i „akoŭcam”. U apreli 1946 r. staŭ kamandujuczym partyzanckaj jaczejki.

Kromie atakaŭ na milicjantaŭ, jakich zastrelili dziesiacioch jak minimum, hetyja partyzanty arhanizawali zwyczajnyja rabunki. Pad kaniec maja 1946 r. „Błyskawica” i jaho ludzi na szasie Biełastok – Sakołka zadzierżali hruzawik, z jakoha ŭkrali dzwie ciałuszki. Na paczatku czerwca dawiedalisa, szto ŭ tartaku ŭ Czarnoŭsi byli ŭ kasie hroszy na wypłatu dla rabotnikaŭ. Adrazu tudy pajszli i zrabawali 70 tys. zł. Pośle padzialili hetyja hroszy miż saboju jak „żołd”.

26 maja 1946 r. Kaminski i jaho banda, jak tedy ŭsie ich nazywali, pastanawili zatrymać pojezd z Biełastoku da Sakołki. Chtości im skazaŭ, szto buduć im jechać żyde z hroszmi. Unacze na puci pierad stancjaj Czorny Blok razpalili ahoń. Wystralili czyrwonuju rakietu i pojezd zatrymaŭso. Partyzanty natychmiast u jaho ŭskoczyli. Nijakich żydoŭ nie znajszli. Ale ŭ adnym kupe jechaŭ małady mużczyna ŭ mundziry. Partyzant pryŭważyŭ, jak wykidaŭ jon pistaleta pad siadzenia. – Coś ty za jeden? – zapytaŭ. Tedy druhi partyzant paznaŭ, szto heto sakolski ŭbowiec Jeŭhienij Naliwajka. Z wycelawanym u pleczy funkcyjaniera pistaletam partyzanty wywiali jaho z pojezda. „Błyskawica” daŭ zahad maszynistu, kab jechaŭ dalej.

Naliwajcy dziahaj zwiazali ruki i pawiali z saboju da lesu. Kab nie probwaŭ uciakać, na placzach pawiesili jamu skrynku z amunicjaj.

Paru let paźniej Kaminski na śledztwi skazaŭ, szto pośle akcji pawioŭ partyzantaŭ da swajoj pawiatowaj kamendy, jakuju ŭznaczalwaŭ „Bajan”. Jon mieŭ dać zahad-dazwoł likwidawać Naliwajku. Ale padczas adpaczynku, kali ŭ lesie raspalili ahoń, kab paśniedać, adzin z partyzantaŭ adwioŭ uboŭca na bok i samawolna jaho zstreliŭ.

Pra Naliwajku trebo raskazać asobno, bo jaho zabojstwo tedy jak hrom razlaciełaso pa cełym wajawodztwi.

Nradziŭsa jon u 1920 r. u wioscy Borki ŭ Szudziałaŭskaj hminie, cipier u Haradockaj. Baćkie Anton i Alaksandra (Chomczyk) haspadaryli na 2,5 ha ziamli. Maci pamierła jak było jamu 12 let. U chacie było jaszcze czaćwiora mienszych dziaciej. Niahledziaczy na ciażkija abstawiny życia Jeŭhienij zdoleŭ skonczyć paŭszechnuju siamiletniuju szkołu. Wuczyŭso ŭ Borkach, Załukach i Supraśli. U 1938 r. pajszoŭ da Sakołki, kab padwuczycca fachu ŭ ślosara. Za Sawieta rabiŭ u Biełastoku na kalei, zapisaŭso toża da kamsamołu. Za Niemca wiarnuŭso da baćka ŭ Borkach i rabiŭ u lesi.

Jak tolko letam 1944 r. Czyrwonaja Armia wyhnała zhetul hitleraŭcaŭ, Jeŭhienij prystupiŭ da polskich kamunistaŭ i razam z imi arhanizawaŭ nowuju ŭłaść. U apreli 1945 r. staŭ na rabotu ŭ UB u Sakołcy. Cipier pra jaho piszuć, szto „w przeciągu swej rocznej służby stał się jednym z symboli czerwonego terroru na Sokólszczyźnie”.

Naliwajka jak „referent do walki z bandytyzmem” braŭ udzieł u abławach na „akoŭcaŭ” pad Krynkami, Szudziaławam i Sakołkaj. Na dopytach na UB katawaŭ arysztawanych. Biŭ ich nawat cepam. Za heto „akoŭcy” dumali tolko jak jaho zabić. Jon ich bajaŭso, usiudy chadziŭ z abstawaj. Tamu ad 1 maja 1946 r. pieraniaśli jaho da Biełastoku. Toj niszczasnaj dla sibie noczy jechaŭ pojezdam da Sakołki, kab zabrać swaje reczy.

Partyzanty „Błyskawicy” pakul Naliwajka byŭ zasterelany, zrabili z im karotki dopyt. U lesi ŭ pałatcy pytali jaho, kto siadzić ciper za kratami ŭ UB u Sakołcy i kaho razstralali. Zapytali jaszcze, czy należyć da PPR. Naliwajka zapiareczyŭ. Zniali jamu boty i znajszli schowanuju partyjnuju legitymacju. Bili jaho pałkaj. Zabrali mundzir, boty i pistaleta.

Pad Krynkami raskazwali, szto da zabitaha syna partyzanty prywiali baćka Antona z Borkaŭ. Mieŭ jon uhledziać jaho z abrezanymi genitaliami, kinutymi ŭ murasznik.

Nidoŭho pośle hetaho „Błyskawica” raspuściŭ swaich partyzantaŭ i ŭ kance lipca wyjechaŭ pad Olsztyn. Tam ażaniŭso i staŭ laśniczym. Arysztawali jaho 14 sierpnia 1950 r., bo nie abjawiŭso padczas amestii ŭ 1947 r. Zrabili jamu sudowuju sprawu i abwinawacili za toje, szto „od października 1944 do końca sierpnia 1946 na terenie powiatów sokólskiego i białostockiego usiłował przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego”. Byŭ pryhaworany na 12 let ciurmy. Wosieniu 1957 r. jaho warunkowo wypuścili.

Na asnowi: IPN Bi 07/352, IPN Bi 212/4181

Jurak Chmialeŭski

Dalej budzia