Pa prostu / Па-просту

  • Szucman z Nowaj Wioski

    Z cyklu "Płacz zvanoŭ" (Cz. 25)

    – Trzeba, żeby wszyscy Polacy chwycili się za prawo, bo jeśli Białorusy wezmą władzę w swoje ręce, to wszystkim będzie źle… Usim wiadomo, szto kali wosieniaj 1939 roku sawiety zajmali Zachodniuju Biełaruś, z wielkaj radaściu prywitali ich asobienno prawasłaŭnyja. Heto mieło swaje pryczyny, bo pad…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Hapčyna vnučka

    Siête stałosie v marciovi.

    Porankami šče trochi moroziło, ale dniom sonečko dobre hrêło, sniêh davno rozstav napreč. Posliêdnich para dion pohoda była vže vesnianaja.Agata šparko išła z dočkoju na prystanok, vony vybralisie do Biłostoku do dochtora. Marjola raz-po-raz pudbihała, starajučysie pospiêti za materoju, a siête ne było takoje proste…. ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Opowieści białowieskie

Zapomniane odznaczenie

W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku w Białowieży żyło jeszcze wiele osób, które doświadczyły koszmaru wojny. Przeżyciami z tego okresu dzieliły się one nie tylko w domu, w rodzinnym gronie, ale także w przestrzeni publicznej. O okupacji nie dawały zapomnieć również zbiorowe mogiły w Puszczy Białowieskiej i Białowieży oraz upamiętnione po wojnie miejsca masowych straceń. Należy wspomnieć, że tylko w obrębie Polany Białowieskiej w czasie wojny Niemcy rozstrzelali lub powiesili blisko tysiąca osób, pochodzących tak z Białowieży, jak i z całego regionu Puszczy Białowieskiej.

Największe miejsce straceń znajduje się nieopodal drogi prowadzącej do Ośrodka Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”. Niemcy dokonali tam mordu na 486 Polakach, Białorusinach, Rosjanach i Żydach. Inne miejsce znajduje się przy Drodze Browskiej, gdzie rozstrzelano 222 osoby. Ponad dwieście osób straciło życie na terenie Ścisłego Rezerwat Przyrody Białowieskiego Parku Narodowego. Z kolei na drzewach w pobliżu białowieskiej cerkwi powieszono około stu osób. A trzynastu partyzanckich łączników straciło życie na nasypie kolejowym niedaleko obecnej ulicy Granicznej.

Blisko stu mieszkańców Białowieży wywieziono na roboty przymusowe do Prus Wschodnich. Niektórzy z nich nie powrócili już do domu.

Dziesiątkowana Białowieża oraz okoliczne wsie i osady nie poddawały się. Ludzie szli do partyzantki lub współpracowali z partyzantami, dzielnie walczyli o wolność, nie szczędzili krwi ani życia. Stacjonujący w Białowieży hitlerowski garnizon nie miał tu lekkiej służby, bał się zapuszczać zbyt daleko w głąb Puszczy.

Gdy przyszło wyzwolenie, mieszkańcy z entuzjazmem zabrali się do odbudowy osady. Stopniowo przybywało nowych ulic, dróg, chodników, budynków mieszkalnych i gospodarczych, obiektów handlowych i usługowych. 

W tej sytuacji trudno się dziwić, że decyzję Rady Państwa PRL o przyznaniu Białowieży Krzyża Walecznych, jak to określono – „za wybitne zasługi w walce z okupantem hitlerowskim, pomoc udzielaną partyzantom w czasie wojny oraz za wkład w utrwalanie władzy ludowej”, starsi mieszkańcy przyjęli z dużym zadowoleniem. 

Decyzję podjęto 9 maja 1979 roku, ale podniosłą uroczystość wręczenia tego wysokiego odznaczenia państwowego urządzono dopiero 14 października 1979 roku. Była to niedziela. Na ten dzień do Białowieży zaproszono przedstawicieli władz wojewódzkich i powiatowych oraz około trzystuosobową grupę mieszkańców zaprzyjaźnionego z Białowieżą Rejonu Prużańskiego (Białoruska SRR). 

Trybuna honorowa uroczystości przekazania Białowieży Krzyża Walecznych. Przemawia I sekretarz KG PZPR Piotr Tarasewicz. 14 X 1979 r. Fot. Piotr Bajko
Trybuna honorowa uroczystości przekazania Białowieży Krzyża Walecznych. Przemawia I sekretarz KG PZPR Piotr Tarasewicz. 14 X 1979 r. Fot. Piotr Bajko

Mityng odbył się przed pomnikiem opodal cerkwi, tj. w jednym z miejsc masowych kaźni hitlerowskich. Na trybunie miejsca zajęli między innymi: dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego – gen. dyw. Włodzimierz Oliwa, członkowie Sekretariatu i Egzekutywy KW PZPR z I sekretarzem KW partii – Władysławem Juszkiewiczem, przewodniczący WK FJN – Stanisław Kudła, wicewojewoda – Leopold Rybakiewicz, przedstawiciele stronnictw politycznych, I sekretarz Komitetu Rejonowego KP Białorusi w Prużanach – Iwan Koczur i przewodniczący Rejonowego Komitetu Wykonawczego Rady Delegatów Ludu Pracującego – Iwan Wieliczko.

Uroczystość rozpoczęła się zapaleniem zniczy przez miejscowych kombatantów – Mikołaja Lickiewicza, Jana Sawickiego i Mikołaja Patejuka, także kombatanta radzieckiego Romana Krotowa oraz uczennicę Jolantę Nazaruk. 

Jako pierwszy głos zabrał I Sekretarz KG PZPR w Białowieży Piotr Tarasewicz. Przypomniał on zebranym historię walki mieszkańców Białowieży o wolność i niepodległość. Obszernie wymienił osiągnięcia gminy w latach powojennych oraz podkreślił wartość trwałych związków narodów – polskiego i radzieckiego. Kolejny mówca – naczelnik Gminy Białowieża Henryk Mariański – odczytał treść decyzji Rady Państwa PRL o przyznaniu Białowieży Krzyża Walecznych. Następnie głos zabrał Władysław Juszkiewicz. Przypomniał on zasługi narodu polskiego podczas okupacji i w okresie pokoju. Podkreślił wkład w socjalistyczne budownictwo mieszkańców Białostocczyzny, w tym również Białowieży. 

Moment wręczania Krzyża Walecznego przez I sekretarza KW PZPR w Białymstoku Władysława Juszkiewicza. 14 X 1979 r. Fot. Piotr Bajko
Moment wręczania Krzyża Walecznego przez I sekretarza KW PZPR w Białymstoku Władysława Juszkiewicza. 14 X 1979 r. Fot. Piotr Bajko

Nastąpił kulminacyjny moment uroczystości – wręczenie władzom gminy odznaczenia. Ten zaszczyt przypadł sekretarzowi Władysławowi Juszkiewiczowi. Za odznaczenie podziękował Piotr Tarasewicz.

Następnie w głębokiej ciszy odbył się apel poległych. Wezwano w nim wszystkich znanych i nieznanych żołnierzy Armii Radzieckiej i Ludowego Wojska Polskiego, mieszkańców Białowieży i Ziemi Białostockiej, którzy w zmaganiach z faszyzmem o wolność i niepodległość narodu polskiego oddali swe życie. Powietrzem wstrząsnęła trzykrotna salwa honorowa. 

Po złożeniu przed pomnikiem licznych wieńców i kwiatów, z krótką przemową wystąpił jeszcze I sekretarz Rejonowego Komitetu Komunistycznej Partii Białorusi Iwan Koczur. Na tym mityng się zakończył.

Władze gminy wraz z towarzyszącymi delegacjami i mieszkańcami Białowieży, przy dźwiękach orkiestry, przemaszerowały ulicą gen. Aleksandra Waszkiewicza (obecnie Stoczek) do Technikum Leśnego, gdzie w Izbie Pamięci Narodowej został złożony Krzyż Walecznych.

Na placu przed budynkiem technikum odbyła się jeszcze jedna uroczystość – wręczenie Technikum Leśnemu w Białowieży złotej odznaki „Zasłużony Białostocczyźnie”, przyznanej przez władze wojewódzkie w uznaniu zasług tej placówki, kształcącej kadry dla ważnej dziedziny gospodarki narodowej jaką jest leśnictwo. Dekoracji sztandaru technikum dokonał Władysław Juszkiewicz. Gratulacje młodzieży i nauczycielom przekazała sekretarz KW PZPR – Halina Piotrowska-Olczak. Złotą odznaką „Zasłużony Białostocczyźnie” został odznaczony także gen. dyw. Włodzimierz Oliwa, a złotymi medalami „Opiekuna miejsc pamięci narodowej” Iwan Koczur i Iwan Wieliczko.

Głos podczas uroczystości zabierali dyrektor szkoły Tadeusz Mokrzycki oraz uczniowie – Waldemar Szklanko i Teresa Choroszewska.

Ostatnim punktem programu było złożenie przez delegacje wieńców i kwiatów w miejscu masowej kaźni hitlerowskiej przy Drodze Browskiej.

Część nieoficjalną wypełniły spotkania i rozmowy mieszkańców Białowieży z gośćmi. Wiele osób odwiedziło kramy i kramiki – spożywcze, tekstylne, obuwnicze i inne, ustawione wzdłuż alei nad rzeką Narewką. Czas uczestnikom spotkania urozmaicały występy zespołu „Kasa Chorych” oraz Kapeli Podwórkowej z Wasilkowa. Przeprowadzono także aukcję plakatów filmowych, dochód z której przeznaczono na Centrum Zdrowia Dziecka.

Po jakimś czasie na rogu ulicy Olgi Gabiec (obecnie Parkowa) i uliczki będącej przedłużeniem ulicy Polnej wystawiono specjalną kompozycję, mającą przypominać mieszkańcom i turystom o odznaczeniu Białowieży Krzyżem Walecznych. Kompozycja ta, nie konserwowana odpowiednio, niszczała stopniowo i w końcu zniknęła z krajobrazu. Po zmianie ustroju państwa nikt już nie zadawał sobie trudu jej odtworzenia. 

I tak czas zaciera historię, nawet tę nieodległą. Dzisiaj o odznaczeniu Białowieży pamiętają już tylko nieliczni, starsi wiekiem mieszkańcy.

Piotr Bajko

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны. Неабходныя палі пазначаны як *

Календарыюм

Гадоў таму

  • у чэрвені

    – у 1519 г. Францыск Скарына выдае ў Празе Кнігу Руф, Кнігу Эсфір, Кнігу Плач Іяэміі. – 28.06.1660 г. войскі Вялікага Княства Літоўскага і польскія разбілі каля вёскі Палонка Слонімскага павету войскі расейскага агрэсара (камандуючы Іван Хаванскі). – 7.06.1825 г. …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (248) – 24.06.1777 г. у Крывічах Вялейскага пав. нар. Ян Ходзька (Барэйка, Jan ze Świsłoczy), пісьменьнік, публіцыст, грамадзкі дзеяч. Памёр 10.11.1851 г. у Менску. Пахаваны ў Заслаўі.
  • (213) – 24.06.1812 г. пераправа войск Напалеона І цераз раку Нёман, пачатак вайны з Расіяй.
  • (125) – 24.06.1900 г. у маёнтку Боркі, Слуцкага павету нар. Кузьма Чорны (сапраўднае прозьвішча Мікалай Раманоўскі, пам 22.11.1944 г. у Менску) выдатны пісьменьнік-празаік, драматург, публіцыст). Пахаваны на Вайсковых могілках у Менску.
  • (118) – 24.06.1907 г. у Восаве Ігуменскага пав. нар. Язэп Зазека, пісьменьнік, навуковец, пэдагог. Быў м. інш. выкладчыкам у Беластоцкім Пэдагагічным Інстытуце ў 1940-1941 гг.. Памёр 27.08.1977 г. у Менску.
  • (76) – 24.06.1949 г. у Менску нар. Уладзімір Тоўсьцік, мастак. Закончыў Беларускі Тэатральна-мастацкі Інстытут (1972). З 1976 г. выкладчык  Беларускай Акадэміі Мастацтваў. Аўтар карцін на гістарычныя тэмы: „Легенда старога замка”, „Год 1863. Паўстаньне”, партрэтаў: Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча,
  • (75) – 24.06.1950 г. у Лондане памёр Валяр'ян Харкевіч (нар. у 1890 г.), гісторык, публіцыст і паэт, звязаны з віленскай газэтай „Słowo”, закончыў Віленскі унівэрытэт, аўтар публікацыяў пра рэлігійныя адносіны на землях Вялікага Княства Літоўскага, м. iнш.: „Zmierzch unji kościelnej na Litwie i Białorusi” (Wilno 1929), „Żyrowice – łask krynice” (Słonim 1930).
  • (36) – 24-25.06.1989 г. у Вільні адбыўся І Устаноўчы З’езд Беларускага Народнага Фронту „Адраджэньне”.

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2025 Czasopis
Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com