Czas skutecznie zaciera ślady po ludziach, wydarzeniach i miejscach. Przekonuję się o tym dość często. Niedawno rozmawiałem ze znajomym sześćdziesięciolatkiem. Z moich ust w pewnym momencie padła nazwa „Patelnia”. Znajomy szeroko otworzył oczy i zapytał, co to jest? Później pytałem jeszcze kilka osób w podobnym wieku – żadnej z nich ta nazwa nic nie mówiła, oczywiście poza skojarzeniem z naczyniem kuchennym. Aby białowieska „Patelnia” całkiem nie utonęła w odmętach lokalnej historii, postanowiłem poświęcić jej nieco uwagi.

Dawniej Patelnią nazywano miejsce w południowej części Parku Pałacowego w Białowieży na styku z placem nieistniejącego już przystanku PKP Białowieża-Pałac. Po II wojnie światowej grupa młodych mieszkańców wykonała tutaj podest z drewna do tańców. Materiał pozyskano ze zlikwidowanego w 1947 roku tartaku w Grudkach. Podest miał wprawdzie kształt prostokątny, ale ludziom jakoś skojarzył się z okrągłą patelnią (być może poprzez skojarzenie z nazwą „krąg taneczny”) i tak powstała ta oryginalna nazwa.

Patelnia funkcjonowała do początku drugiej połowy lat sześćdziesiątych XX wieku. Korzystali z niej głównie białowieżanie urodzeni w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej. W tamtym okresie było to właściwie jedyne ogólnie dostępne miejsce do spotkań i zabawy młodych białowieżan. Chłopcy i dziewczęta zawierali tutaj znajomości, które nierzadko kończyły się małżeństwem.

Potańcówki na Patelni odbywały się najczęściej w sobotę i niedzielę wieczorem, a także przy okazji urządzanych na placu kolejowym festynach, kiermaszach, koncertach tudzież podobnych imprezach. Ponieważ ta część Parku Pałacowego była przeznaczona do celów rekreacyjno-rozrywkowych, więc ustawiano tutaj różne stragany i stoiska. Ciągnęły się one od Patelni aż do nieistniejącego już baru „Wejmutka”, który został wybudowany w pobliżu drogi prowadzącej na mostek nad rzeką Narewką i stawami. 

Patelnia miała swoją orkiestrę. Do tańca grali miejscowi muzykanci, przeważnie: Bolesław Rychter, Leopold Rusiniak, Wacław Szpakowicz (przydomek Rochla). Mieszkańcy nazywali ich żartobliwie Zespołem 3R (Rychter, Rusiniak, Rochla). Niestety, żaden z tych panów już nie żyje.

Pod koniec lat sześćdziesiątych w Białowieży pojawiły się dwie nowe restauracje, w których zaczęto urządzać dancingi. Patelnia przestała być miejscem atrakcyjnym do zabawy, gdyż nie zapewniała zbyt wysokiego komfortu. Kawalerowie zaczęli zapraszać panny do restauracji. Były też prywatki, później dyskoteki. I tak Patelnia, można rzec, zmarła śmiercią naturalną.

Należy też wspomnieć, że na początku lat pięćdziesiątych Mikołaj Wołkowycki (przydomek Adamauski) oraz jego kuzyn Jan Wołkowycki (później zmienił nazwisko na Wołkowski) wybudowali na lewym brzegu Narewki, naprzeciwko szkoły podstawowej, podobny podest do tańców, jak Patelnia. Nie cieszył się on jednak zbyt dużym powodzeniem. Białowieżanie do zabawy częściej jednak wybierali Patelnię. Wybudowane przez Wołkowyckich miejsce taneczne przetrwało do początku lat sześćdziesiątych, po czym zostało zdemontowane.

Pod koniec lat osiemdziesiątych starszy inspektor Wiktor Mering z Urzędu Gminy Białowieża próbował stworzyć po sąsiedzku z Patelnią (od strony wschodniej) mini-amfiteatr, głównie z myślą o organizowanej od 1988 roku na przystanku PKP białoruskiej imprezie pod nazwą „Noc Kupały”. Został wykonany półkolisty wał ziemny, wzmocniony kamieniami, na którym miano ustawić rzędy ławek. Prace te jednak nie zostały ukończone. Tak naprawdę, pomysł ów nie był do końca przemyślany. Mini-amfiteatr nie byłby w stanie pomieścić nawet połowy osób, które gromadziła wspomniana impreza. Obecnie turyści, przechodzący aleją w pobliżu, biorą ten wał za pozostałości jakiegoś starożytnego grodziska.

Po Patelni nie zostały żadne ślady. Obecnie miejsce to porastają drzewa i krzewy. Zanikła też aleja przebiegająca obok podestu. Nie ma również śladu po kręgu tanecznym w pobliżu szkoły podstawowej. Czas zrobił swoje.

Piotr Bajko