Сённяшняя ўсходняя Беласточчына і заходняя Гарадзеншчына на працягу доўгіх стагоддзяў былі суцэльным і непадзельным рэгіёнам. Але ператрусы XX стагоддзя падзялілі рэгіён на дзве краіны, якія апынуліся ў іншых дзяржавах. Для параўнання які цяпер там і тут вобраз і ўзровень жыцця абрала я два мястэчкі па абедзвюх баках мяжы.

Беларускі бок: ідэальна чысты кантрабандысцкі рай

Эканамічнае становішча: заробкі па 300 рублёў

Сёння, у 2019 годзе, Пагранічны – гэта каля тысячы жыхароў і дваццаць вуліц. Моладзі ў пасёлку няшмат, усе з’язджаюць вучыцца ў больш буйныя гарады, пераважна ў Гародню. І толькі маленькая частка з іх вяртаецца. У асноўным насельніцтва працуе ў мясцовым калгасе за 300 рублёў (прыблізна 600 зл.) у месяц. Да 2016 году шмат хто зарабляў ці кантрабандай папяросаў, ці перавозам тавараў з Польшчы.

Пасля ўзмацнення мытнага саюзу з Расеяй значная частка насельніцтва пасёлку згубіла гэтую магчымасць і зараз у асноўным пражывае заробленае. Мужчыны актыўна з’язджаюць у Польшчу ці Расею для працы на будоўлях, а жанчыны працуюць у дзяржаўных структурах.

У Пагранічным працуе сем крамаў. Большасць з іх прыватныя, але ёсць і дзве дзяржаўныя. Нядаўна на месц тытунёвага шапіка адкрылася першая сетка – Еўраопт. Цэны ў дзяржаўным «Родным куце» вышэйшыя чым у прыватных гандляроў. Агулам такія ж як і ў горадзе. Кілаграм трускалак каштуе 2 рублі (4 злотых), паўкіло курынага філе – 5 рублёў (10 злотых), малако – каля 2 рублёў (4 злотых).

Чыстыя вуліцы, добрыя дарогі, школа на 200 дзяцей

Вуліцы, як і мае быць у любым беларускім месце, – ідэальна чыстыя. Знайсці нават апалак ад папяросы вельмі складана. Дарогі добрыя, асфальтаваныя. У Пагранічным пераважае прыватны сектар. Яго можна ўмоўна падзяліць на звычайныя вясковыя драўляныя дамы і прыгожыя катэджы з туямі ды кветкамі.

Але ёсць у Пагранічным і свой спальны раён. Мясцовыя завуць яго «Тытанік» – гэта два чатырохпавярховыя дамы па чатыры пад’езды. Пару год таму ў пасёлку пабудавалі самы высокі будынак – пяціпавярховы блокавы дом.

Што датычыцца сацыяльнай сферы, то ў Пагранічным працуе адна школа, дзе вучыцца каля 200 дзяцей, а ў лепшыя часы вучылася іх каля 400. Зараз нават працуе толькі адна паралель, на дзве банальна не хапае дзяцей.

За ахову здароўя адказвае амбулаторыя, дзе можна здаць першасныя аналізы, наведаць тэрапеўта і палекаваць зубы. Па больш сур’ёзных пытаннях трэба ехаць у раённы цэнтр – Бераставіцу.

Дарэчы, тая самая чыгуначная станцыя, з якой і пачалася гісторыя мястэчка, яшчэ працуе. Двойчы на дзень, з самага ранку і ўвечары, туды прыязджае электрычка з Ваўкавыска. Чыгунка ў польскі бок ужо даўно не працуе, а рэйкі здадзеныя на металалом. Таксама ў Пагранічным ёсць аўтобусная станцыя. Асноўны кірунак усіх маршрутаў – Гародня, некаторыя заязджаюць у Бярэсце і Менск. Рэйсаў у Польшчу няма. Усе мясцовыя жыхары ездзяць у Беласток на машынах. Тыя, у каго машынаў няма – на ровары да бліжэйшых Крынак.

Вынік

Дзякуючы геаграфічнаму становішчу, выглядае Пагранічны не вельмі блага. За тыя гады, пакуль інтэграцыя Беларусі з Расеяй не набрала вялікія абароты, жыхары Пагранічнага здолелі назапасіць на шчаслівую старасць. Але гэта не дапамагло і зараз месца адчувае страту насельніцтва і памяншэнне заробкаў.

Польскі бок: сталіца «Басовішча» – Гарадок

Мястэчка Гарадок знаходзіцца ў 40 кіламетрах ад Беластока і 18 кіламетрах ад Беларусі. Першая згадка ў 1498 годзе звязаная з імем Аляксандра Хадкевіча. Зараз жа мястэчка з большага звязанае з штогадовым фестывалем беларускай альтэрнатыўнай і рок-музыкі Басовішча, якое адбываецца ва ўрочышчы Барык каля Гарадка.

Праца ў крамах ці на лесазагатоўках

У Гарадку жыве каля дзвюх з паловай тысяч жыхароў. Моладзі, як і ў амаль што суседнім Пагранічным, не вельмі шмат – яна з’язджае да Беластока, Варшавы, ці за мяжу. Тут таксама назіраецца яскравая гендэрная сегрэгацыя працы. Асноўнае месца заробку для жанчын – установы (гмінная управа, дом культуры, школа) або крамы. Тут заробак складае каля двух з паловай тысяч злотых. На лесазагатоўках можна зарабіць больш. Але і патрабуюцца там у асноўным мужчыны.

У параўнанні з суседнім Пагранічным, становішча ў Гарадку значна лепшае. Дамы ў лепшым стане, складана знайсці драўляныя. Большасць з іх з цэглы, і выглядаюць яны нібыта катэджы. Ёсць у Гарадку і квартал з некалькімі шматпавярховымі дамамі.

У Гарадку каля сямі крамаў. Яны адрозніваюцца сваймі памерамі: ад вельмі маленькіх, прыватных, да даволі буйных сеткавых супермаркетаў Lewiatan ці Arhelan. Цэны ніжэйшыя за беларускія. Напрыклад, кілаграм курыцы каштуе каля 14 злотых, малако і хлеб – 2,39 злотых. З заробкам у 2300 злотых з такімі цэнамі вольных грошай застаецца значна болей.

Бадай што галоўнымі атракцыямі Гарадка лічацца праваслаўная царква і каталіцкі касцёл, якія стаяць на адной вуліцы. Выглядаюць яны вельмі прыгожа і дагледжана. Калісьці там можна было знайсці і сінагогі, але яны былі знішчаныя ваенным часам.

Валанцёрства, транспарт і крамы

У Гарадку ёсць некалькі кавярняў, дзе можна падсілкавацца, выпіць кавы ці піва. Выглядаюць яны вельмі ўтульна, ежа ў іх смачная і недарагая. Такой раскошы ў Пагранічным, на жаль, няма.

Чыгункі ў Гарадку няма, дабрацца да яго можна толькі на аўтобусе ці сваёй машыне. Прыкладна раз на дзве гадзіны ў мястэчка прыязджае аўтобус з Беластока. З Беларусі да Гарадка дабрацца атрымаецца толькі на машыне – грамадскага транспарту паміж дзвюма краінамі няма.

Ёсць у Гарадку і адна школа, названая ў гонар партызанаў Храноўскіх. Усяго ў ёй вучыцца каля 350 вучняў. На сайце школы ўказана, што там вызнаюцца беларускія традыцыі,бо ў Гарадку жыве шмат беларусаў. У школе развіта валанцёрства: як і сярод саміх вучняў, так і да іх прыязджаюць валанцёры з розных краін Еўропы. Яны вучаць мясцовых дзяцей маляваць, сартаваць смецце і ангельскай мове. Сярод іх ёсць і дзяўчына з Беларусі.

Вынік

Звонку выглядае на тое, што справы ў Гарадку ідуць значна лепей, чым у Беларусі. Дамы жыхароў – лепшыя, цэны ў крамах – лепшыя, інфраструктура болей развітая. Узровень жыцця – вышэйшы. Але спадзяемся, што з часам жыццё людзей на другім баку мяжы, мабыць, зраўняецца…

Аўтарка тэксту і фота: Ксенія Тарасевіч