Такую назву атрымаў фільм пра Ігната Дамейка – таленавітага вучонага, моцна звязанага як з польскай, так і з беларускай гісторыяй і культурай. Прэм’ера адбылася у 220 – гадавіну народзін нашага славутага земляка на канале TVP-2.
Сцэны фільму здымалі ў Польшчы і Паўднёвай Амерыцы, а галоўным спонсарам праекту выступіла фірма KGHM, якой належаць медныя руднікі ў Чылі. Вядучым выступіў журналіст і аўтар дакументальных кніг Томаш Гжывачэўскі. Паводле яго слоў, мэтай фільму было паказаць жыхарам Польшчы дасягненні Дамейкі ў Чылі, а чылійцам – радзіму Дамейкі, то бок Польшчу, Літву і Беларусь. Ідэя зняць падобны фільм, кажа пан Томаш, паўстала падчас падарожжа ў мястэчка Мір у Беларусі, дзе каля мясцовага касцёла ён убачыў магілу Іпаліта Дамейкі, бацькі вучонага: „Я зацікавіўся біяграфіяй Дамейкі і даведаўся , што ён нарадзіўся на Навагрудчыне. Яго лёс – гэта незвычайная гісторыя выгнанніка, якая мяне захапіла!”.
Перад падарожжам у Паўднёвую Амерыку ўдзельнікі здымачнай групы пазнаёміліся з творчасцю Дамейкі, перад усім з лістамі, якія вучоны дасылаў Адаму Міцкевічу.
Падчас падарожжа ў Чылі журналісты спаткаліся з рэктарам універсітэту ў Сант’яга, а таксама з патомкамі Дамейкі, якія дагэтуль жывуць у гэтай паўднёваамерыканскай краіне. Дарэчы, сярод нашчадкаў Ігната ёсць не толькі навукоўцы. Некаторыя прадстаўнікі роду ўнаследавалі яго мастацкія здольнасці. Асабліва цікавым было спатканне з прадстаўнікамі народу мапучаў. Гэтыя людзі гістарычна пражывалі ў Араўканіі – рэгіёне на поўдні Чылі. У ХІХ стагоддзі яны доўга супраціўляліся каланізацыі. Дамейка ажыццявіў два падарожжы да мапучаў, стаў абаронцам іх правоў і прысвяціў ім кнігу „Араўканія і яе жыхары”. Падчас спаткання з мапучамі ўдзельнікі здымачнай групы паўдзельнічалі ў спецыяльнай цырымоніі прывітання – такой самай, у якой у свае часы ўдзельнічаў Ігнат Дамейка – у традыцыйнай хаце з удзелам мясцовых правадыроў і жанчын шаманак.
Варта сказаць, што асоба Дамейкі дагэтуль вядомая ў Чылі перад усім у навуковым асяроддзі. Яго помнік стаіць на тэрыторыі ўніверсітэту ў сталіцы краіны, Сант’яга. Менавіта Дамейка ажыццявіў там рэвалюцыйныя змены, што дазволілі вучэльні стаць на адным узроўні з вядучымі еўрапейскімі ўніверсітэтамі.
На тэрыторыі Польшчы здымкі фільму адбываліся ў Варшаве і Кракаве, бо Дамейка меў цесныя сувязі з Ягелонскім універсітэтам. Пасля прэм’еры ў Польшчы фільм будзе паказаны і ў Амерыцы.
Ігнат Дамейка (1802 – 1889) нарадзіўся ў маёнтку Мядзвядка на Навагрудчыне. Падчас вучобы ў Віленскім універсітэце ўдзельнічаў у таварыстве філаматаў, за што быў арыштаваны, а пазней знаходзіўся пад наглядам паліцыі. Пасля лістападаўскага паўстання вымушаны быў эміграваць у Чылі, дзе арганізаваў шырокае вывучэнне геалогіі і мінералогіі, увёў метрычную сістэму, напісаў падручнікі па фізіцы і мінералогіі. Адначасова быў здольным мастаком, пакінуў таксама цікавыя ўспаміны. Згодна са шматлікімі крыніцамі, наш славуты зямляк таксама уяўляў сабой прыклад сапраўднага веруючага хрысціяніна. Недарма чылійскія католікі патрабуюць распачаць працэс яго бэатыфікацыі.
Віктар Пачук
