Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    24. Dochtar Maroz (6)

    U archiwie IPN kromie dakumentaŭ UB majuć jaszcze druhuju dakumentacju – z Wajskowaho rajanowaho sudu ŭ Biełastoku, dzie krychu bolsz infarmacjaŭ pra sprawu Wacława Maroza. Baraniŭ jaho adwakat Alaksandar Saroka z Warszawy. 26 kwietnia 1950 r. jak obrońca wojskowy pasłaŭ da suda ŭ Biełastoku piśmo,…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Hapčyna vnučka

    Siête stałosie v marciovi.

    Porankami šče trochi moroziło, ale dniom sonečko dobre hrêło, sniêh davno rozstav napreč. Posliêdnich para dion pohoda była vže vesnianaja.Agata šparko išła z dočkoju na prystanok, vony vybralisie do Biłostoku do dochtora. Marjola raz-po-raz pudbihała, starajučysie pospiêti za materoju, a siête ne było takoje proste…. ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Фільм

Народжаны пад шчаслівым мінералам

Тамаш Гжывачэўскі ў Чылі з прадстаўніком народу мапучаў
Тамаш Гжывачэўскі ў Чылі з прадстаўніком народу мапучаў

Такую назву атрымаў фільм пра Ігната Дамейка – таленавітага вучонага, моцна звязанага як з польскай, так і з беларускай гісторыяй і культурай. Прэм’ера адбылася у 220 – гадавіну народзін нашага славутага земляка на канале TVP-2.

Сцэны фільму здымалі ў Польшчы і Паўднёвай Амерыцы, а галоўным спонсарам праекту выступіла фірма KGHM, якой належаць медныя руднікі ў Чылі. Вядучым выступіў журналіст і аўтар дакументальных кніг Томаш Гжывачэўскі. Паводле яго слоў, мэтай фільму было паказаць жыхарам Польшчы дасягненні Дамейкі ў Чылі, а чылійцам – радзіму Дамейкі, то бок Польшчу, Літву і Беларусь. Ідэя зняць падобны фільм, кажа пан Томаш, паўстала падчас падарожжа ў мястэчка Мір у Беларусі, дзе каля мясцовага касцёла ён убачыў магілу Іпаліта Дамейкі, бацькі вучонага: „Я зацікавіўся біяграфіяй Дамейкі і даведаўся , што ён нарадзіўся на Навагрудчыне. Яго лёс – гэта незвычайная гісторыя выгнанніка, якая мяне захапіла!”.

Перад падарожжам у Паўднёвую Амерыку ўдзельнікі здымачнай групы пазнаёміліся з творчасцю Дамейкі, перад усім з лістамі, якія вучоны дасылаў Адаму Міцкевічу.

Ігнат Дамэйка
Ігнат Дамэйка

Падчас падарожжа ў Чылі журналісты спаткаліся з рэктарам універсітэту ў Сант’яга, а таксама з патомкамі Дамейкі, якія дагэтуль жывуць у гэтай паўднёваамерыканскай краіне. Дарэчы, сярод нашчадкаў Ігната ёсць не толькі навукоўцы. Некаторыя прадстаўнікі роду ўнаследавалі яго мастацкія здольнасці. Асабліва цікавым было спатканне з прадстаўнікамі народу мапучаў. Гэтыя людзі гістарычна пражывалі ў Араўканіі – рэгіёне на поўдні Чылі. У ХІХ стагоддзі яны доўга супраціўляліся каланізацыі. Дамейка ажыццявіў два падарожжы да мапучаў, стаў абаронцам іх правоў і прысвяціў ім кнігу „Араўканія і яе жыхары”. Падчас спаткання з мапучамі ўдзельнікі здымачнай групы паўдзельнічалі ў спецыяльнай цырымоніі прывітання – такой самай, у якой у свае часы ўдзельнічаў Ігнат Дамейка – у традыцыйнай хаце з удзелам мясцовых правадыроў і жанчын шаманак.

Варта сказаць, што асоба Дамейкі дагэтуль вядомая ў Чылі перад усім у навуковым асяроддзі. Яго помнік стаіць на тэрыторыі ўніверсітэту ў сталіцы краіны, Сант’яга. Менавіта Дамейка ажыццявіў там рэвалюцыйныя змены, што дазволілі вучэльні стаць на адным узроўні з вядучымі еўрапейскімі ўніверсітэтамі.

На тэрыторыі Польшчы здымкі фільму адбываліся ў Варшаве і Кракаве, бо Дамейка меў цесныя сувязі з Ягелонскім універсітэтам. Пасля прэм’еры ў Польшчы фільм будзе паказаны і ў Амерыцы.

Ігнат Дамейка (1802 – 1889) нарадзіўся ў маёнтку Мядзвядка на Навагрудчыне. Падчас вучобы ў Віленскім універсітэце ўдзельнічаў у таварыстве філаматаў, за што быў арыштаваны, а пазней знаходзіўся пад наглядам паліцыі. Пасля лістападаўскага паўстання вымушаны быў эміграваць у Чылі, дзе арганізаваў шырокае вывучэнне геалогіі і мінералогіі, увёў метрычную сістэму, напісаў падручнікі па фізіцы і мінералогіі. Адначасова быў здольным мастаком, пакінуў таксама цікавыя ўспаміны. Згодна са шматлікімі крыніцамі, наш славуты зямляк таксама уяўляў сабой прыклад сапраўднага веруючага хрысціяніна. Недарма чылійскія католікі патрабуюць распачаць працэс яго бэатыфікацыі.

Віктар Пачук

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны. Неабходныя палі пазначаны як *

Календарыюм

Гадоў таму

  • у траўні

    – у 1085 г. дружыны Полацкага княства на чале з князем Усяславам Чарадзеем абаранілі беларускія землі ад захопніцкага нашэсьця князя кіеўскага Усяслава Манамаха. Захопнікі зьнішчылі Менск. Як пісаў кіеўскі летапісец „Не засталося ні чалавека, ні жывёлы”. – напады крыжакоў у …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (145) – 25.05.1880 г. у фальварку Лябёдка на Наваградчыне нарадзіўся выдатны грамадзка-палітычны дзеяч Вацлаў Іваноўскі. Між іншым быў адным з заснавальнікаў першага беларускага выдавецтва „Загляне сонца і ў наша аконца”. Забіты 07.12.1943 г. у Менску. Пахаваны там на Кальварыйскіх могілках.
  • (87) – 25.05.1938 г. у Менску адкрыўся Беларускі Дзяржаўны Тэатр Оперы і Балета.
  • (83) – 25.05.1942 г. у турэмным шпіталі ў Горкім памёр Іван Замоцін (нар. 1.11.1873 г. у Крыуліне Цьвярской губ.), літаратуразнавец. З 1908 г. быў прафэсарам Варшаўскага ўнівэрсытэта, з 1922 г. – Беларускага дзяржаўнага унівэрсытэта ў Менску. У 1937 г. быў арыштаваны і асуджаны на 8 год выпраўленча-працоўных лагераў.
  • (61) – 25.05.1964 г. у Маскве памёр Васіль Залатароў (нар. 7.03.1872 г. у Таганрогу), кампазытар і пэдагог. У 1933 – 1941  гг. вёў клас кампазыцыі ў Беларускай кансэрваторыі. У беларускую музычную культуру ўвайшлі яго балеты „Князь-возера” (1949)
  • (57) – 25.05.1968 г. у Рочэстэры (ЗША) памёр Францішак Кушаль – грамадзкі дзеяч, вайсковец (нар. 16.02.1895 г. у в. Першаі, Менскага павету). Сярэднюю адукацыю атрымаў у Вільні ў 1916 г. У час І сусьветнай вайны даслужыўся званьня штабс-капітана. У 1919-1921 гг. уваходзіў у Беларускую Вайсковую Камісію. З 1922 г. на службе ў польскім войску (не атрымліваў авансу). У верасьні 1939 г. удзельнічаў у баях у раёне Львова. Трапіў у савецкі палон, знаходзіўся ў Старабельскім лагеры, потым у маскоўскай турме (Бутыркі). Са сьнежня 1943 г. уведзены ў склад Беларускай Цэнтральнай Рады, стаў начальнікам аддзела вайсковых справаў. Пасьля вайны на эміграцыі ў ЗША. Адзін з заснавальнікаў газэты „Бацькаўшчына”, удзельнічаў у выдаваньні „Беларуса”. Пахаваны на могілках Маўнт Хоўп.
  • (38) – 25.05.1987 г. памёр у Кліўлендзе (ЗША) Аўген Калубовіч-Каханоўскі (нар. 5.03.1910 г. у Ціхінічах, Рагачоўскага пав.), гісторык, палітычны дзеяч, настаўнік. Падчас нямецкай акупацыі кіраваў Аддзелам Культуры Беларускай Цэнтральнай Рады. Аўтар між іншым прац „Мова ў гісторыі беларускага пісьменства”, „Айцы БССР і іхны лёс”, успамінаў „На крыжавой дарозе”. Пахаваны на могілках Рыверсайд у Кліўлендзе.
  • (34) – у днях 25-27.05.1991 г. у Менску праходзіў І Міжнародны Кангрэс Беларусістаў.

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2025 Czasopis
Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com