Было так. Імігранты прайшлі праз месцы, якія дрэнна ахоўваюцца, і ад’ехалі сабе на таксі. Значыць, ёсць прабелы на мяжы з Беларуссю.

Паведамленні аб адсутнасці шчыльнасці польска-беларускай мяжы памнажаюцца, нягледзячы на ўвядзенне надзвычайнага становішча. У Нараўчанскай гміне ахоўная паласа зямлі, якая падпарадкоўваецца правілам надзвычайнага становішча, мае шырыню ўсяго ў тры кіламетры. Па словах аднаго з жыхароў група з некалькіх імігрантаў прайшла праз гэтае вузкае месца і з’ехала ў Польшчу, нікога не турбуючы.

Нагадаем, што надзвычайнае становішча, уведзенае ўрадам, выключае журналістаў з працы па ўсёй працягласці польска-беларускай мяжы. Таму немагчыма падаць чытачам больш дакладную інфармацыю аб падзеях або месцах падзей, альбо незалежна праверыць інфармацыю беларускіх і польскіх службаў.

Памежная служба паведамляе пра 200-300 «спробаў незаконнага перасячэння мяжы» за дзень. Для прыкладу аднаго дня іх было зарэгістравана 211. Арыштавалі 14 нелегальных імігрантаў: 9 грамадзян Турцыі, 4 грамадзян Ірака і грамадзянін Руанды. «Астатнія спробы былі прадухіленыя», – падкрэслівала падляшская памежная служба ў прэс-рэлізе.

З 1 верасня было больш за 4,1 тысячы спроб перасячэння мяжы, – казаў начальнік памежнай службы генерал Тамаш Прага. Паводле запэўнівання кіраўніка Міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі Марыюша Камінскага, для ўмацавання мяжы з Беларуссю накіравана каля 500 дадатковых вайскоўцаў, а падраздзяленне пагранічнай службы Падляшша атрымала восем сучасных назіральных машын для патрулявання мяжы.

У Нараўчанскай гміне зона надзвычайнага становішча –  каля  паўгадзіны хады ад Баб“яй Гары да беларускай мяжы праз лес. «Людзей у памежнай форме не так многа, каб гэта ўпільнаваць. Я не здзіўлены, што некаторым з іх удаецца прайсці, –  распавядае наш беларус з польскага боку, жыхар зачыненай зоны. Апісвае сцэну, якую ўваччу бачыў: – Некалькі чалавек выйшлі з лесу, пераапрануліся ў сухую вопратку, зайшлі ў нашу краму і зрабілі пакупкі за 400 злотых. Праз некаторы час прыехала таксоўка з Гайнаўкі. Перш чым хто-небудзь змог адрэагаваць, ад іх засталося толькі мокрае адзенне. Можа, і лепш, бо якойсьці драмы не было…». Далучаецца да яго Багдан, гаспадар з-пад Кузніцы: «Прыкладна два дні таму я збіраўся працаваць на полі. Убачыў дзвюх замерзлых жанчын, якія сядзелі на прыпынку. Я іх пашкадаваў, думаў, куплю ім штосьці паесці. Калі я вярнуўся да іх з ежай, іх ужо ўхапілі вайскоўцы. Як яны перайшлі тую мяжу? Хіба не ўсіх ловяць, а колькі іх ужо замерзла і ўмерла!»

У ахове мяжы ёсць шчыліны! Людзі даказваюць адсутнасць герметычнасці польска-беларускай мяжы, нягледзячы на ўвядзенне надзвычайнага становішча. Нядаўна солтыска з Міхалоўскай гміны была здзіўлена, што незалежна ад таго што бачыць па тэлебачанні з запэўніванняў што імігрантаў спыняюць, сама ўбачыла: «Тым часам я выходжу з дому, а на дарозе ідзе дзевяцёх чарнаскурых!».

Нямецкая паліцыя захапіла была імігрантаў з Беларусі. Прадставіла яна свае ацэнкі затрымання людзей з «беларускага шляху». Некалькі соцень чалавек, у т.л. іракцы, былі затрыманыя ў Мекленбургу Пярэдняй Памераніі. Тая нямецкая зямля мяжуе з Заходнепаморскім ваяводствам.

– Колькасць нелегалаў, якіх мы затрымалі з пачатку года, складае амаль тысячу. Амаль усе яны былі грамадзянамі Ірака. Яны падарожнічалі па Беларусі, потым па Літве і Польшчы, – паведамляў Вульф Вінтэргоф з Федэральнага ўпраўлення паліцыі ў Бад-Брэмштэдце. Больш падрабязных дадзеных дзеля расследавання не падаецца. Людзей, якія дапамагаюць у перавозе імігрантаў у Нямеччыну, працягваюць шукаць.

Тэарэтычна ні журналісты, ні палітыкі, ні валанцёры выратавальных няўрадавых арганізацый не могуць мець кантакту з імігрантамі. Але высвятляецца, што яны ўвесь час кантактавалі з імі па тэлефоне. – Яшчэ да ўвядзення надзвычайнага становішча член сям’і аднаго з затрыманых даў нам нумар тэлефона, які мелі пры сабе бежанцы. Пакуль прадстаўнікі Фонду маглі прысутнічаць, тэлефонная сувязь была толькі дапаможнай. Пасля ўвядзення надзвычайнага становішча гэта стала адзіным магчымым спосабам атрымаць інфармацыю аб становішчы групы. Бежанцы і бежанкі пісалі, што ім трэба. Размовы адбываліся праз дзень. Усе зносіны адбываліся праз перакладчыкаў на мову дары, – інфармавала Караліна Чварнуг, прэс-сакратар Фонду Выратаванне. Як тлумачыць, яны вырашылі раскрыць запісы і смс, таму што становішча імігрантаў становіцца ўсё больш драматычным. Чатыры чалавекі загінулі ў памежжы за апошнія некалькі дзён. Трое загінулых мужчын былі знойдзены з польскага боку мяжы, адна жанчына – з беларускага боку. Хутчэй за ўсё, яны памерлі ад пераахаладжэння. Справы расследуюць раённыя пракуратуры. Прэс-сакратар падраздзялення пагранічнай службы Падляшша маёр Катажына Здановіч кажа, што тыя, хто знаходзіцца ў лагеры каля Уснара-Верхняга, рэгулярна атрымліваюць дапамогу ад беларускіх службаў.

З-за міграцыйнага крызісу на мяжы з Беларуссю памежная служба пачала выкарыстоўваць у прэс-рэлізах новы тэрмін: «прадухіленне незаконнага перасячэння мяжы». Спроба і прадухіленне – вось дзе нюанс. Прэс-службы памежнай службы выкарыстоўваюць у сваіх зносінах тэрміны «спроба незаконнага перасячэння мяжы» і «прадухіленне незаконнага перасячэння мяжы». Ні закон аб ахове дзяржаўнай мяжы, ні закон аб пагранічнай службе не вызначаюць і не ўтрымліваюць такіх тэрмінаў. – Я не ведаю, як памежнікі разумеюць гэтыя тэрміны. Я магу толькі здагадвацца. На мой погляд, гэтыя прадухіленыя спробы перасячэння мяжы з’яўляюцца нейтральным тэрмінам для практыкі памежнікаў, якія ловяць людзей, якім удалося незаконна перасекчы мяжу, і штурхаюць іх на беларускі бок, то ёсць робяць незаконнае выдварэнне, – каментуе праф. Вітольд Клаўс з Інстытута прававых навук Польскай акадэміі навук.

Па словах праф. Славаміра Патыры з Інстытута прававых навук факультэта права і адміністрацыі Люблінскага ўніверсітэта імя Марыі Кюры-Складоўскай, «прадухіленне перасячэння – гэта сітуацыя, у якой нехта робіць крокі па незаконным перасячэнні дзяржаўнай мяжы, але з-за дзеянняў ахоўнікаў мяжы не перасякае мяжу.

Падпаручнік Ганна Міхальска, прэс-сакратар галоўнакамандуючага пагранічнай службы не адказала на пытанне, як памежная служба вызначае тэрміны «спроба незаконнага перасячэння мяжы» і  «прадухіленне незаконнага перасячэння мяжы». Яна толькі сказала, што падставай для дзеянняў па «прадухіленні перасячэння мяжы» з’яўляецца пастанова Міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі з папраўкамі ад 20 жніўня аб часовым прыпыненні або абмежаванні памежнага руху на некаторых памежных пераходах. У пастанову дададзена палажэнне, згодна з якім у выпадку раскрыцця старонніх асоб на памежным пераходзе, дзе памежны рух быў прыпынены або абмежаваны, і за межамі тэрытарыяльнага дыяпазону пункта пропуску праз мяжу, такія асобы заварочваюцца да дзяржаўнай лініі мяжы». Як гэта выглядае на практыцы? «Мы паведамляем, што такая асоба незаконна знаходзіцца на тэрыторыі Польшчы, і мы просім яе вярнуцца на мяжу», – распавядаў сайту Prawо.pl адзін з памежнікаў.

Паводле інфармацыі памежнай службы, толькі ў жніўні польска-беларускую мяжу 3500 чалавек спрабавалі перасекчы мяжу нелегальна, і больш за 2,5 тысячы спробы былі прадухілены супрацоўнікамі памежнай службы. Амаль 1000 нелегалаў былі затрыманыя за перасячэнне мяжы супраць правілаў, у той час як у жніўні мінулага года не было спробы перасекчы польска-беларускую мяжу ў адпаведнасці з правіламі.

Пракуратуры ў Сувалках, Саколцы і Беластоку расследуюць смерці нелегалаў, якія перасеклі польскую мяжу. Яны былі знойдзены ў розных кутках Падляшскага ваяводства. Асабліва адно канкрэтнае расследаванне будзе праведзена вельмі старанна, а менавіта дбайнае пасмяротнае расследаванне. Існуе вялікая верагоднасць, кажуць памежнікі, таго, што чалавек прыняў нейкую таблетку, якую раней яму далі беларускія службы.

На мяжы адбыўся арышт цяжарнай жанчыны, якая ішла праз мяжу з трынаццаццю дзецьмі з іншых сем’яў. Па словах галоўнакамандуючага пагранічнай службы, сем’і былі падзеленыя з беларускага боку, і жанчына, і дзеці падвяргаліся смяротнай небяспецы. Усе яны былі знясіленыя і прастуджаныя, у паловы дзяцей была дыягнаставана хвароба COVID-19, і таму яны былі шпіталізаваны, і, як высветлілася, усе гэтыя людзі гвалтоўна былі перакінуты беларускімі службамі на польскі бок.

– Мы стараемся па магчымасці дапамагаць і ратаваць жыцці ўсім людзям, якія перасеклі мяжу з Польшчай і былі знойдзены. Можна сказаць, што мы выратавалі жыццё 8 такім людзям, якія апынуліся ў пастцы ў поймах ракі Супрасль, – заяўляў прэм’ер-міністр Матэвуш Маравецкі.

У Беларусі ёсць яшчэ больш за 10 тысяч нелегалаў, якія чакаюць пераводу ў Польшчу. Але гэта яшчэ не ўсё, таму што апошнім часам Беларусь заключыла больш пагадненняў аб бязвізавым рэжыме з краінамі, з якіх тысячы людзей, магчыма, захочуць збегчы ў Еўропу. Гэта, у тым ліку, Іарданія, Егіпет і Паўднёвая Афрыка.

Чарговае расследаванне было распачата раённай пракуратурай у Беластоку. Гэта расследаванне павінна дазволіць вызначыць прычыну смерці, а таксама абставіны прыбыцця мужчыны ў Польшчу. Яго цела было знойдзена каля вёскі Зубры ў Гарадоцкай гміне. Следчыя, і ў гэтым выпадку, не даюць ніякіх падрабязнасцей.

Тое, што робяць беларускія службы па загадзе Аляксандра Лукашэнкі, можна параўнаць са злачынствам. Нелегальных імігрантаў вядуць да польскай мяжы, часцей за ўсё ў месцы, дзе ніхто не павінен знаходзіцца, і прымушаюць перасякаць мяжу з Польшчай. Часам у вельмі густым лесе, а часам праз забалочаныя балоты і багну.

«Учора, гэта значыць 21 верасня, было зроблена 188 спробаў незаконнага перасячэння мяжы з Беларусі ў Польшчу. Было арыштавана 19 нелегалаў: 5 грамадзян Гвінеі, 4 грамадзян Ірака, 2 грамадзян Камеруна, 2 грамадзян Нігерыі, 2 грамадзян Сірыі, 2 грамадзян Кубы, 1 грамадзяніна Конга, 1 грамадзяніна Шры-Ланкі. Іншыя спробы былі прадухілены. # NaStrażyGranic» – абвясціла пагранічная служба ў сваім профілі ў Цвіцеры.

Няма людзей нелегальных.

Міра Лукша