Прайшоў фінальны адбор за права прадставіць Польшчу на конкурсу „Еўрабачанне 2025” ў траўні ў Базелі. Вырашалі тэлегледачы TVP2 у смс-галасаванні. Было адзінаццаць фіналістаў, а сярод іх дуэт „Sw@da i Niczos” з Беластока, які заняў высокае другое месца. Уступіў толькі вядомай зорцы польскай эстрады, Юстыне Стэчкоўскай. Гэта незвычайны гурт, якога ствараюць Віктар Шчыгел – музычны прадзюсар з калумбійскімі карнямі па бацьку, і Ніка Юрчук родам з Бельска, якая свайго часу спявала ў калектыве „Жэмэрва” Студыі фальклору падляшскіх беларусаў Музея малой бацькаўшчыны ў Студзіводах.

Вестка пра іх удзел у фінале польскага „Еўрабачання” выклікала эйфарыю ў нашым рэгіёне і не толькі. А гэта таму, што двое сімпатычных маладых людзей прыдумала праспяваць на ўсю Польшчу песню на мове з Падляшша пад загалоўкам „Люстэрка”. Гучаць у ёй словы наперамен сакольска-беластоцкай простай мовы і бельска-гайнаўскай гаворкі. У сацсетках артысты рэкламавалі сябе і сваю песню так:

Мы з Падляшша і на падляшскай мове наша песня „Люстэрка”. (…) Галасуйце за нас, за Падляшша, за нашую мову, каб яна загучала на ўвесь свет з галоўнай сцэны „Еўрабачання”.

На працягу месяца перад фінальным канцэртам яны з дапамогай многіх асоб выканалі аграмадную працу. І ў рэзультаце паказалі сапраўднае шоў. Іх выступ быў на вышэйшым узроўні. Безумоўна падыходзіў пад стандарты неабходныя на сцэне ў Базелі. Зааняўшы ў адборы другое месца набралі 23,69 працэнта галасоў (пераможца Юстына Стэчкоўская – 39,32 прац., а канкурэнт, які заняў трэцяе месца – 13,94 прац.).  

„Sw@da i Niczos”, безумоўна, найбольш галасоў атрымалі з Паляшша. Галасаваць за іх заклікалі людзі з нашага асяроддзя і не толькі, таксама прадстаўнікі беларускай дыяспары. А ў Бельску з’явіліся нават улёткі з заклікам падтрымаць „сваіх”.

Найбольшы шум узнік аднак вакол мовы песні „Люстэрка”. Тэрмін „па-падляшску” – не цалкам дакладны. Бо выканаўцы мелі на ўвазе разнастайную мясцовую мову на Падляшшы. Тымчасам нашага сябра Яна Максімюка з Прагі, стваральніка ўніфікаванай падляскай мовы з яго роднай Бельшчыны і Гайнаўшчыны, ахапіла аграмадная радасць. Ад дваццаці гадоў намагаецца ён разам з жонкай Галінай, каб яе ажыццявіць, а прынамсі запісаць у друку пакуль тыя гаворкі канчаткова не глыне хваля пальшчызны. На жаль робіць гэта крыху насуперак літаратурнай беларускай мовы. Але як толькі даведаўся, што Ніка Юрчук з сябрам прыдумалі пакарыстацца ў сваёй песні пад „Еўрабачання” часткова бельска-гайнаўскімі словамі дзень у дзень пераконваў у допісах у Інтэрнэце і інтэрв’ю для журналістаў, што гэта доказ, што падляская мова гэта не нейкая яго выдумка і ўрэшце пачуе пра яе ўся Польшча. 

Справа аднак ў тым, што словы песні ў прынятай арынжароўцы з прымяненнем шумнай электроннай музыкі, не былі надта чутныя. Але калі ўважліва іх паслухаць, можна заўважыць, што песня не так на падляскай, колькі шырэйшай падляшскай менавіта мове. Для мяне ў многіх месцах яна „па-просту”, значыць па-беларуску. Так як яе загаловак. У складзеным Максімюком слоўніку падляскай мовы няма слова „люстэрка”, ёсць „люстэрко” (дарэчы так як і ў маёй беларускай простай мове).

Юрка Хмялеўскі, Галоўны рэдактар