Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    Za rasstreł kaniec kancoŭ nikoho nie abwinawacili

    Potym Jurczeniu na UB dapytwali jaszcze czatery razy. Na kaniec pry prysustwi prakuratara. Jurczenia szczacielno raskazwaŭ, jak zaŭdawaŭ Niemcam ludziej, jakich pośle rasstralali. Nadto nie piareczyŭ toża, kali pytali jaho, ci heto praŭda, szto świedczyli ludzi. Na kaniec 15 stycznia 1953 r. pryznaŭso da winy,…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Kinoman

    14. Chto vpravo, chto vliêvo, chto v błudy

    Posłuchavšy v radivi 13 hrudnia 1981 promovu generała Jaruzelśkoho razy dva-try, my z Gienikom R. i Janom G. vyryšyli, što nam u Varšavi nema sensu zmahatisie ni za socijalizm, ni proti socijalizmu, i postanovili evakuovatisie na Biłostôčynu. Zreštoju, šče pered południom toho samoho dnia administracija domów studenta ohołosiła zarządzenie, što studenty povinny pokinuti akademiki i jiêchati dochaty. ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

Як пераносіў пана Міхась Васілёк

Сёння ў Беларусі рэдка прыгадваюць Міхася Васілька (Міхася Касцевіча,1905-1960) – заходнебеларускага паэта, публіцыста і журналіста. Ён быў родам з вёскі Баброўня Гродзенскага павета. У 1920-х-1930-х гадах прымаў актыўны ўдзел у грамадска-культурным і палітычным жыцці Заходняй Беларусі. Быў сябрам Беларускай сялянска-рабочай грамады, ТБШ, арганізоўваў гурткі ТБШ, вёў культурна-масавую работу, працаваў сакратаром часопіса „Маланка”.

Міхась Васілёк

Друкавацца Міхась Васілёк пачаў у 1926 годзе ў віленскіх беларускіх газетах „Народная справа”, „Наша праўда”, часопісе „Маланка”, сябраваў з Валянцінам Таўлаем, Анатолем Іверсам, Максімам Танкам. У Вільні ў 1929 годзе выдаў  зборнік вершаў „Шум баравы”, які быў канфіскаваны польскімі ўладамі. А ў 1937 годзе выйшаў яго другі паэтычны зборнік „З сялянскіх ніў”.

Вельмі папулярнымі ў 1920-х -1950-х гадах былі сатырычныя вершы паэта „Эх, каб грошы…” „Гарэліца” і „Як я пана перанёс”. Асабліва беларусы любілі слухаць, як чытаў са сцэны сам Міхась Васілёк свой верш „Як я пана перанёс”. Прыгадваецца ўспамін пісьменніка Аляксея Карпюка, як у 1960-м годзе прыехалі яны выступаць у Скідзель у РДК. У зале было шмат людзей. Старшыня выканкама аб’явіў, што першым выступіць пісьменнік Аляксей Карпюк. У гэты час наступіла мёртвая цішыня. Не паспеў Карпюк дайсці да трыбуны, як з залы нехта крыкнуў: „А мы прыехалі не яго слухаць, а Васілька. Васілька нам давай!”. А потым уся зала закрычала: „Васілька давай! Мы яго хочам паслухаць! Няхай нам прачытае „Як я пана перанёс!”. І Карпюк пакінуў сцэну, а да людзей выйшаў Міхась Васілёк і пачаў чытаць і „Эх, каб грошы…”, і „Гарэліцу” і „Як я пана перанёс”. І зала ад задавальнення проста гудзела як вулей.

Верш „Як я пана перанёс!” Міхася Васілька ў Заходняй Беларусі быў самым папулярным сярод простага люду, асабліва на вёсцы. Вяскоўцы гатовы былі яго слухаць штодзень, слухаць і смяяцца бясконца. Ды і самі людзі гэты верш завучвалі на памяць. Ён  – сапраўдны ўзор палітычнай лірыкі. Як лічыў Уладзімір Калеснік, у першапачатковай рэдакцыі верш называўся „Як я трапіў у камуністы”. Рускі паэт са Смаленшчыны Міхаіл Ісакоўскі пачуў гэты верш ад насельніцтва Заходняй Беларусі ў верасні 1939 года і пераклаў яго на рускую мову як народны твор.

Часопіс Маланка, дзе працаваў і друкаваўся Міхась Васілёк

На думку таго ж Уладзіміра Калесніка, аўтар заслужыў гонару і пахвальбы менавіта ўдала знойдзенымі характарамі вобразаў-антаганістаў, селяніна і паліцыянта (паліцмана), а таксама  востраю сатырычнай сітуацыяй, у якой трапна раскрылася істота ўзаемаадносін паміж прыгнечанымі і прыгнятальнікамі ў глухой, забітай правінцыі.

На пытанне паліцмана, як перайсці на другі бераг  рэчкі, касец адказвае ветліва:

– Порткі скінь, – кажу, – панок,

І брыдзі паволі,

Тут вады, мой галубок,

Па трыбух, не болей!

Для панскага вуха сялянская гаворка здалася грубаю кпінай. І ён сеў яму на карак і сказаў „нясі на другі бераг”. У першапачатковай рэдакцыі верша было напісана, што селянін пакорна нёс паліцэйскага, пакуль не адчуў каля вуха рэвальвера:

Гэткай штукі, далібог,

Я не бачыў зроду:

Сеў ад страху, а панок –

Ды булдых у воду…

(Уладзімір Калеснік, „Лёсам
пазнанае”. Мн., 1982. с. 53).

У першай рэдакцыі верша паліцыянт арыштаваў селяніна за наўмысны замах на яго асобу. Верш выкрываў паліцэйскі гвалт над чалавечай годнасцю. Але паэт-сатырык міжвольна прыніжаў і селяніна, трактуючы яго як бедалагу-пакутніка. Селянін з верша Міхася Васілька скардзіцца на здзек, распавядае пра гвалт і ўніжэнне, а значыць – ён горка адчувае няволю, значыць – ён стаіць на парозе духоўнага абнаўлення. Таму гэты верш тады і быў народным творам. Менавіта ён зацікавіў і Міхаіла Ісакоўскага. Але Міхась Васілёк палічыў неабходным яго перапісаць па-іншаму, зрабіць іншы варыянт верша. І гэта яму ўдалося ажыццявіць даволі паспяхова. У новым варыянце верша селянін з напалоханага небаракі стаў дасціпным і смелым чалавекам. Нават патрыётам, які знарок шабулдыхнуў паліцмана ў ваду. Менавіта гэты смелы ўчынак селяніна і радаваў увесь просты люд, які слухаў паэтаў верш. Людзі атрымлівалі задавальненне не так ад самога верша ў цэлым, як ад таго факту, як смелы селянін кінуў паліцэйскага ў ваду. Людзі ўяўлялі гэты малюнак і… ад задавальненя радаваліся і смяяліся.

Прапаную чытачам „Czasopisu” верш Міхася Васілька „Як я пана перанёс” (Міхась Васілёк. Выбраныя вершы. Мн., 1950. С.53-56).

Сяргей Чыгрын

Як я пана перанёс

Добра помню – на Іллю

Чорт падбіў грашыці!

Ўзяў касу я ды смалю

За раку касіці.

Вось праз рэчку перабрыў –

Мост вадой пагнала, –

Выняў люльку, закурыў

Ды кашу памалу.

Бачу – паліцман ідзе

(Трэба ж знекуль ўзяцца!)

Ды пытае, як і дзе

Было б перабрацца.

– Порткі скінь, – кажу, – панок,

І брыдзі паволі,

Тут вады, мой галубок,

Па трыбух, не болей!

Здэцца, мовіў, як умеў,

Чым не спадабаўся?

Паліцман мой аж збялеў –

Гэтак узлаваўся.

– Я цябе, – кажа, – ў астрог” –

І кудысь яшчэ там…

Так дзярэцца, хоць, дальбог,

Развітайся з светам.

Лаяў, бэсціў ён мяне

Як толькі папала,

А яшчэ, нарэшце, не, –

І гэтага мала!

Азірнуцца не паспеў

(Каб ты праваліўся!),

Пан на карак мне уссеў,

Як мядзведзь, узбіўся.

– Во, нясі, – крычыць панок, –

На той бераг, хаме!

Ботам штурхае пад бок,

Лаецца „па маме”…

Павалок яго, быка,

Што ж пачнеш рабіці?

Неўпяршынку мужыкам

Панства валачыці.

Вось да пупа і вышэй

І вышэй займае.

Мой панок аж да вушэй

Ногі задзірае.

Да глыбокага дапёр

І сабраўся з духам:

Будзеш помніць, жывадзёр,

Пачакай, псяюха!..

Гэткай штукі важны пан

Не чакаў ад роду:

Я прысеў, а паліцман –

Шабулдых у воду.

Вось як вам на мужыку

Ездзіць ды глуміцца:

Давядзецца ездаку

Ўрэшце і ўтапіцца!

Міхась Васілёк, 1927 г.

 

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны.

Календарыюм

Гадоў таму

  • У сакавіку

    – забойства язычнікамі ў 1250 г. ігумена Лаўрышаўскага манастыра, прападобнага Елісія, кананізаванага як сьвяты Беларусі. – 31.03.1785 г. у Варшаве памёр Антоні Тызэнгаўз (нар. у 1733 г. у Новаельні на Гродзеншчыне), палітычны і грамадзкі дзеяч ВКЛ, асьветнік, з 1765 г. …ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (240) – 31.03.1785 г. у Варшаве памёр Антоні Тызэнгаўз (нар. у 1733 г. у Новаельні на Гродзеншчыне), палітычны і грамадзкі дзеяч ВКЛ, асьветнік, з 1765 г. падскарбі надворны літоўскі, гродзенскі стараста. Быў ініцыятaрaм развіцьця прамысловасьці, рамяства і культуры ў Гродне, пазьней – у Паставах, дзе правёў апошнія гады жыцьця. Пахаваны ў Жалудку.
  • (56) – 31.03.1969 г. пам. у Чыкага (ЗША) Мікола Шчаглоў-Куліковіч (нар. 4.04.1893 г. на Смаленшчыне) кампазытар, этнограф, паэт. Выпускнік Маскоўскай Кансэрваторыі. Працаваў настаўнікам музыкі, з 1939 г. быў дырыжорам сымфанічнага аркестра Усебеларускага Радыёкамітэту ў Менску. У час нямецкай акупацыі займаўся творчай працай у Менску. З 1950 г. жыў у ЗША. У 1950 г. заснаваў у Нью-Ёрку беларускі хор, потым  кіраваў беларускімі хорамі ў Кліўлендзе й Чыкага. Пакінуў вялікую музычную спадчыну; быў аўтарам опэр, сымфоній, вакальных твораў, апрацовак народных песень. Пахаваны на могілках сьв. Адальбэрта ў Чыкага.

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2025 Czasopis