Beata Hyży-Czołpińska jest znaną scenarzystką i reżyserką filmów dokumentalnych. Pracuje głównie dla TVP S.A. na zlecenie anten: TVP1, TVP2, TVP3, TVP Kultura i TVP Polonia. Jest także wykładowcą akademickim m.in. w Akademii Fotografii i Przedsiębiorczości w Białymstoku, prowadzi szkolenia i warsztaty z reportażu i filmu dokumentalnego na terenie całego kraju, a także spotkania autorskie, połączone z pokazami swoich filmów.
Specjalizuje się w filmie dokumentalnym, ale zajmuje się też reportażem telewizyjnym. W programach, realizowanych na Podlasiu, promuje przyrodnicze i kulturowe dziedzictwo tego regionu, które jest dla niej twórczą inspiracją. Reżyserowała też filmy w innych rejonach Polski i za granicą – w Europie, USA i Kanadzie. Jest laureatką wielu nagród na polskich i zagranicznych festiwalach filmowych, m.in. Ogólnopolskiego Konkursu Reportażystów MELCHIORY 2017 w kategorii Inspiracja Roku, Grand Prix XVI Międzynarodowego Festiwalu Filmów Przyrodniczych im. W. Puchalskiego (2015), Grand Prix Ogólnopolskiego Konkursu „Audycja Historyczna Roku 2016”, nagród na festiwalach: Circom Regional Denmark (2006), Brazil’s 3rd Disability Film Festival (2007), International Film, TV & Radio Festival Tabor (2009), Atlant’s International Sportsfilm Festival Moskwa (2013), Festiwalu Mediów w Łodzi „Człowiek w zagrożeniu” (2009 i 2017), Festiwalu Sztuki Faktu w Toruniu (2013 i 2016), a także nagród Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za rok 2008, 2009, 2011 i 2015, na Przeglądach i Konkursach Dziennikarskich Oddziałów Terenowych TVP S.A. (2000, 2004, 2007, 2008, 2010, 2011, 2012, 2015, 2016) oraz głównych nagród w Konkursie Dziennikarskim „Oczy otwarte” (2002 i 2007).
(Fot. Janusz Korbel)
Realizacje Beaty Hyży-Czołpińskiej o tematyce żydowskiej można oglądać w Instytucie Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem w Jerozolimie.
Dla białostockiego ośrodka TVP S.A. zrealizowała kilka autorskich cykli reportersko-dokumentalnych, z których najdłuższym jest „Znane Nieznane” (ponad 80 filmów). Kolejne to: „Pozytywni”, „Pasjonaci”, „Czas niedawno przeszły” i realizowany obecnie „Świadkowie czasu”.
Pani reżyser, wraz ze swoją ekipą filmową, po raz pierwszy odwiedziła Białowieżę w listopadzie 1999 roku. Zrealizowała wówczas dla TVP S.A. dwudziesty trzeci odcinek cyklu „Znane Nieznane” pt. „Białowieża”. Starała się pokazać w nim fakty z dziejów miejscowości, znane tylko nielicznym i zainteresować tym, czego nie opisują żadne przewodniki. Pracy przy tym odcinku nie wspomina jednak zbyt dobrze, głównie z powodu niezbyt szczęśliwie wybranego narratora – przewodnika białowieskiego, który „mylił fakty z bajaniem”. W Puszczy Białowieskiej wtedy nie była.
– Nie czułam żalu – zwierza się
p. Beata. – Białowieża była wtedy po prostu kolejnym miejscem na mapie moich dokumentalnych wędrówek z kamerą. Jeździłam po całym województwie i opowiadałam obrazem o fascynujących postaciach, miejscach i zdarzeniach z przeszłości. Najbardziej interesowało mnie to, co ludzie widzą codziennie i mijają obojętnie, bo wydaje im się to zwyczajne, mało warte… Takie ukryte historie… Pojechałam dalej, w inne miejsca – całe Podlasie jest piękne! Zwłaszcza tam, gdzie człowiek z szacunkiem podchodzi do tego, co zostawiły poprzednie pokolenia – nie ścina starych drzew i alei przydrożnych, nie prostuje rzek, nie niszczy starej architektury… Goniły mnie terminy emisji kolejnych odcinków – tak wygląda praca w telewizji przy cyklicznych programach. Ciągle człowiek goni…
– To zresztą były początki mojej pracy w TVP S.A. – kontynuuje dokumentalistka. – Niewiele wówczas wiedziałam o tym, jak zrobić dobry reportaż, film… Działałam intuicyjnie, ale też podglądałam mistrzów – jednym z nich była Tamara Sołoniewicz, wybitna dokumentalistka pochodząca z Narewki. Puszcza Białowieska często była obecna w jej twórczości, a ja, zachwycając się tymi filmami czułam, że jest w niej coś, co dziwnie mnie pociąga… Dużo się wtedy nauczyłam – także na błędach. Dopiero potem rozpoczęłam studia na wydziale reżyserii filmowej i telewizyjnej w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.
W kwietniu 2004 r. Beata Hyży-Czołpińska przyjechała do Białowieży po raz drugi. Zrealizowała wtedy kolejny odcinek cyklu „Znane Nieznane” pt. „Muzeum w Białowieży”, poświęcony świeżo udostępnionej dla zwiedzających nowej ekspozycji Muzeum Przyrodniczo-Leśnego Białowieskiego Parku Narodowego. Jesienią tego samego roku, w dniach 11 i 12 października, była tu po raz trzeci. Tym razem tematem odcinka został miejscowy, ekumeniczny cmentarz. Reportaż pt. „Cmentarz w Białowieży” został wyemitowany 6 listopada 2004 roku w programie TVP 3 Białystok.
Miesiąc później, przy okazji nowego, autorskiego cyklu pt. „Pasjonaci”, pani reżyser ponownie przyjechała do Białowieży, by opowiedzieć o osobie Jacka Wysmułka (1937-1983), b. leśniczego w Białowieskim Parku Narodowym, twórcy kilku szlaków turystycznych i koncepcji ochrony drzew – pomników przyrody w Puszczy Białowieskiej. Poznała wtedy prof. nauk leśnych Simonę Kossak – kierownika miejscowego Zakładu Lasów Naturalnych Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży. W siedzibie przedwojennego Nadleśnictwa Jagiellońskiego (obecnie mieści się tutaj Ośrodek Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”) Simona Kossak opowiadała o bohaterze programu. Właśnie z nią, po raz pierwszy, p. Beata weszła do Puszczy. Niestety, trwało to krótko, trzeba było jechać dalej, natomiast reportaż pt. „Jacek Wysmułek” został wyemitowany w TVP 3 Białystok 16 grudnia 2004 roku.
Mniej więcej w tym samym czasie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił ogólnopolski konkurs na serię filmów o parkach narodowych. Zainteresowana nim reżyser przyjechała do Białowieży z projektem filmu o Białowieskim Parku Narodowym, w który zaangażowała się Simona Kossak i naukowcy z Instytutu Biologii Ssaków PAN.
Dokończenie nastąpi
Piotr Bajko
