Wkrótce p. Beata przystąpiła do pisania scenariusza. Miał się on zacząć narodzinami małego żuberka, który potem, przez cały rok, poznaje świat Puszczy.

– Mój scenariusz wygrał ten konkurs – wspomina p. Beata. – Miałam być też reżyserem filmu – taka była umowa. Zrobiłam nawet pierwsze tzw. „uciekające” zdjęcia świeżo urodzonego żubrzątka w Rezerwacie Pokazowym BPN, ale… ostatecznie film wyreżyserował kto inny. Nie chcę do tego wracać – boli do dziś… Kiedy Simona Kossak dowiedziała się o zamianie reżysera, odmówiła z nim współpracy.

W 2010 roku Beata Hyży-Czołpińska poznała mieszkającego w Białowieży Janusza Korbela – lidera polskiego ruchu ekologicznego, fotografa, publicystę, architekta, założyciela Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i miesięcznika „Dzikie Życie”, autora wielu książek o dzikiej przyrodzie. – Ta znajomość – wspomina reżyser – szybko przekształciła się w przyjaźń i wiele we mnie zmieniła. Wtedy po raz pierwszy naprawdę „zobaczyłam” prawdziwą, dziką Puszczę, w której przyroda rządzi, a nie człowiek. Zaczęłam przyjeżdżać tu coraz częściej i za każdym razem wędrowaliśmy do Rezerwatu Ścisłego. Janusz pokazywał mi różnice pomiędzy lasem naturalnym a gospodarczym, w którym o wszystkim decyduje człowiek. Uczył, dyskutował i… inspirował! Także do robienia filmów, tutaj, w Puszczy Białowieskiej. Zobaczyłam człowieka, który autentycznie kocha dziką przyrodę! I ja, która do tej pory nie przepadałam za lasem (za to kochałam morze i wszelkie sporty związane z wodą – jestem instruktorem pływania, ratownikiem wodnym, sędzią pływackim, nurkiem) zafascynowałam się Puszczą do tego stopnia, że teraz, po śmierci Janusza, chodzę po niej nawet osiem godzin dziennie fotografując i nie dostrzegam upływu czasu!

Przyjaźń z Januszem zaowocowała „puszczańskimi” filmami. W styczniu 2012 roku Beata Hyży-Czołpińska ze swoją ekipą filmową rozpoczęła realizację filmu pt. „W ostatniej Puszczy Europy”. Przedstawia on Rezerwat Ścisły Białowieskiego Parku Narodowego, jako jedyne miejsce w Europie, w którym zachowały się ślady bartnictwa sprzed ponad stu lat. Odkrywają je przed widzami Janusz Korbel i Tomasz Niechoda – członkowie Towarzystwa Ochrony Krajobrazu. Film miał emisję 21 czerwca 2012 roku.

W tym samym roku pani reżyser ukończyła także realizację filmu dokumentalnego pt. „Pamięć domu”. Film porusza problem nieodwracalnych zmian w krajobrazie kulturowym i przyrodniczym rejonu Puszczy Białowieskiej na skutek chaotycznych i niekontrolowanych inwestycji budowlanych. Brak szacunku do tradycyjnej, drewnianej architektury i świadomości jej wyjątkowości powoduje, że mieszkańcy puszczańskich wsi burzą domy po przodkach i budują „murowanki” – brzydkie i takie same, jak w innych regionach Polski. Są jednak i tacy (głównie przyjezdni), którzy chcą ocalić podlaski krajobraz. Kupują zdewastowane, stare domy i restaurują je, przywracając im pierwotny wygląd. Film stawia gorzkie pytanie: kto zdąży pierwszy? Czy szybciej będzie postępowało niszczenie krajobrazu, czy zacznie się proces powstrzymujący?

W 2013 roku dokumentalistka odwiedziła Białowieżę podczas „Nocy Muzeów” (18 maja), by pokazać swoje dwa filmy poświęcone Wiktorowi Wołkowowi – zmarłemu rok wcześniej artyście-fotografikowi specjalizującemu się w fotografii pejzażu oraz przyrody Polski północno-wschodniej. Były to: „Cały Kosmos Wołkowa” i „Cztery pory roku Wiktora Wołkowa”. Po ich projekcji odbyło się spotkanie z autorką.

Od następnego roku Beata Hyży-Czołpińska już na dobre zagościła w Białowieży, realizując tutaj liczne reportaże i filmy dokumentalne, nierzadko po kilka w ciągu sezonu. W 2014 roku widzowie mogli obejrzeć: „Dąb dla Agnieszki” i jego dłuższą wersję „Szukam dębu dla Agnieszki”, film dokumentalny „Miejsce w Raju” i „Carską Białowieżę”.

Dwa pierwsze filmy poświęcone są nauczycielowi z Lublina, Tomaszowi Niechodzie, a dokładnie jego pasji wyszukiwania i rejestrowania w Puszczy Białowieskiej starych drzew. Pan Tomasz przyjeżdża do Puszczy od ponad trzydziestu lat. Poznał jej najbardziej niedostępne zakątki. W sporządzonym przez siebie rejestrze uwzględnił wszystkie większe drzewa tego kompleksu leśnego, z podaniem ich grubości i wysokości. Sporządził także dokumentację fotograficzną (w sumie ok. 40.000 zdjęć). Niektórym pomierzonym drzewom nadał imiona wybitnych i zasłużonych dla Puszczy lub przyrody osób. Stworzył również największą w Europie stronę internetową poświęconą drzewom oraz założył w internecie „Encyklopedię Puszczy Białowieskiej”. Tytułowa Agnieszka, znawczyni ptaków, w 2012 roku zaczęła towarzyszyć T. Niechodzie w jego puszczańskich poszukiwaniach, a niedługo po emisji filmów została jego żoną.

Film „Miejsce w Raju” został poświęcony nieżyjącej już prof. Simonie Kossak (1943-2007), popularyzatorce nauki, znanej z bezkompromisowych poglądów i działań na rzecz większej ochrony Puszczy Białowieskiej. Film pokazuje ją ze strony prywatnej, osobistej, intymnej – w miejscu, w którym mieszkała przez ponad 30 lat ze swoim życiowym partnerem, Lechem Wilczkiem. Tym miejscem była stara leśniczówka Dziedzinka, leżąca na granicy Rezerwatu Ścisłego. To był prawdziwy raj – nic z klimatu miasta i miastowej cywilizacji, tutaj nie było nawet prądu…

Film pokazała TVP S.A. w całej Polsce, a białowieżanie obejrzeli go podczas przeglądu francuskich filmów przyrodniczych, zorganizowanym w połowie lutego 2015 roku w Białowieskim Parku Narodowym i kinie „Żubr”. Po pokazie odbyło się spotkanie z reżyserką.

W czerwcu 2015 roku międzynarodowe jury pod przewodnictwem Andrzeja Bednarka przyznało filmowi „Miejsce w Raju” Grand Prix XVI Międzynarodowego Festiwalu Filmów Przyrodniczych im. W. Puchalskiego w Łodzi.

Dokument pt. „Carska Białowieża” powstał na zamówienie Stowarzyszenia „Dziedzictwo Podlasia”. Jego specjalny pokaz odbył się w siedzibie Białowieskiego Parku Narodowego 27 grudnia 2014 roku. Narratorem tego 35-minutowego dokumentu jest Janusz Korbel. W filmie pokazano cenne, historyczne zabytki carskiej architektury drewnianej i murowanej z Białowieży i rejonu Puszczy Białowieskiej, które – niestety – w przeważającej większości są niszczone i nie objęte żadną formą ochrony.

W sierpniu 2014 roku dokumentalistka rozpoczęła realizację, także dla TVP S.A., cyklu 24-minutowych filmów pod wspólnym tytułem „Czytanie Puszczy”. Trzynastoodcinkowy cykl został zrealizowany w ciągu trzech lat. Każdy z odcinków jest poświęcony osobie związanej z Puszczą Białowieską, która „czyta” Puszczę na swój sposób, co innego w niej znajduje i inaczej jej doświadcza. To oni – twórcy kultury, naukowcy, filozofowie, dziennikarze i przyrodnicy – „czytają” Puszczę przez cały rok, w różnych jej miejscach. B. Hyży-Czołpińska określiła te filmy jako „filozoficzne opowieści o przyrodzie, stosunku człowieka do niej i naszego w niej miejsca”.

Osiem odcinków telewidzowie mogli obejrzeć już w 2014 roku. We wrześniu wyemitowane zostały filmy: „Wielkie drzewa” (o historyku i miłośniku drzew Tomaszu Niechodzie) i „Droga do siebie” (o białoruskim artyście Todarze, czyli Zmicierze Wajciuszkiewiczu). Dwa kolejne można było obejrzeć w październiku. To: „Nasi sąsiedzi” (o byłym myśliwym Zenonie Kruczyńskim) i „Szacunek do drzewa” (o hajnowskim artyście malarzu Wiktorze Kabacu). W listopadzie premierę miały: „Proces życia” (o dr. filozofii, dziennikarzu i publicyście Marcinie Fabjańskim) i „Pikotek chce być odkryty” (o znanym autorze komiksów i popularyzatorze przyrody dr. Tomaszu Samojliku). Grudzień 2014 roku przyniósł premiery filmów: „Żubry za płotem” (o dziennikarzu i publicyście, specjalizującym się w tematyce przyrody, Adamie Wajraku) i „Jedyne takie miejsce” (o artyście plastyku i fotografiku Lechu Wilczku).

Rok 2015 przyniósł następne odcinki „Czytania Puszczy”. W kwietniu 2015 roku miało emisję „Wielkie życie” (o pani antropolog Magdzie Polkowskiej), w sierpniu „Dzikie jest piękne” (o ekologu dr. Januszu Korbelu), w listopadzie widzowie mogli zobaczyć „Lekcję pokory” (o biologu prof. dr. hab. Tomaszu Wesołowskim) i „Nasze dziedzictwo” (o przyrodniku i ornitologu Arkadiuszu Szymurze).

Trzynasty film cyklu – „Nauczycielka życia”, poświęcony został autorom filmów przyrodniczych Bożenie i Janowi Walencikom. Telewidzowie mogli go obejrzeć w kwietniu 2016 roku.

Janusz Korbel, pomysłodawca „Czytania Puszczy” i jego konsultant merytoryczny nie doczekał końca emisji cyklu – zmarł 7 sierpnia 2015 roku. Tak się dziwnie złożyło, że stało się to w miesiącu, w którym odbyła się premiera odcinka, poświęconego jego osobie.

W pierwszą rocznicę śmierci tego nestora polskiej ekologii, przez szereg lat związanego z Puszczą Białowieską i działającego na rzecz intensyfikacji jej ochrony, Beata Hyży-Czołpińska zorganizowała koncert pt. „Dla Puszczy, dla Janusza”, jemu właśnie poświęcony. Koncert odbył się w Białowieży w dniach 12 i 13 sierpnia 2016 roku. Wystąpił w nim białoruski artysta Todar (bohater drugiego odcinka „Czytania Puszczy”) oraz „Kapela ze Wsi Warszawa”. Było także spotkanie z dr. filozofii Dariuszem Liszewskim, który opowiadał o filozofii tzw. głębokiej ekologii, promowanej przez Janusza Korbela.

Poza ostatnim odcinkiem „Czytania Puszczy”, telewidzowie mogli obejrzeć w 2016 roku jeszcze jeden film B. Hyży-Czołpińskiej – „Środek Puszczy najbliżej absolutu”, poświęcony mieszkającej w Puszczy Białowieskiej Joannie Kossak (ze słynnej krakowskiej rodziny Kossaków) i jej synowi Danowi, któremu Puszcza pozwoliła wrócić do zdrowia. Film ten otrzymał nagrodę dla najlepszego reportażu na XVII Festiwalu Mediów „Człowiek w Zagrożeniu” (Łódź 2017) i wyróżnienie w kategorii „film dokumentalny” na IV Festiwalu Sztuki Faktu (Toruń 2016).

W 2017 roku, na zamówienie TVP S.A., Beata Hyży-Czołpińska zrealizowała na terenie Białowieży i Puszczy Białowieskiej film „Przecież tu jest wszystko” (poświęcony Barbarze Bańce – utalentowanej młodej artystce-plastyczce z Białowieży) oraz cztery odcinki swojego kolejnego, autorskiego cyklu pt. „Świadkowie czasu”. W jego skład weszły filmy: „Ostatnie ślady…” (o badaniach śladów dawnego bartnictwa na terenie BPN, prowadzonych przez naukowca z BPN, Andrzeja Keczyńskiego), „Archeologia w Puszczy” (o badaniach archeologicznych, prowadzonych przez zespół Dariusza Krasnodębskiego z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN), „Sąsiedzi, których nie ma” (o społeczności żydowskiej Białowieży przed II wojną światową) oraz „Kościół z białą wieżą” (o rzymskokatolickim kościele w Białowieży, zaprojektowanym przez wybitnego architekta Borysa von Zinserlinga).

Dwa filmy Beaty Hyży-Czołpińskiej z ostatnich lat zostały zaprezentowane publiczności również na specjalnych pokazach w sali kinowej Białowieskiego Ośrodka Kultury w Białowieży. 5 maja 2017 roku odbył się pokaz filmu „Środek puszczy najbliżej absolutu”, a 17 czerwca tego samego roku – „Przecież tu jest wszystko…”. W pokazach udział wzięła autorka filmów oraz ich bohaterki – Joanna Kossak i Barbara Bańka.

Pani reżyser zrealizowała także reportaż radiowy o Barbarze Bańce, który został wyemitowany na antenie Radia Białystok 3 listopada 2017 roku.

Latem 2017 roku dokumentalistka w filmie pt. „Skansen” opowiedziała historię Skansenu Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej w Białowieży. Pokazano go podczas konferencji na temat historii oraz spuścizny duchowej i kulturowej mniejszości wschodniosłowiańskich w Polsce, która odbyła się 29 lipca 2018 roku w białowieskim skansenie. W pokazie uczestniczyła autorka filmu.

W styczniu 2019 roku Beata Hyży-Czołpińska zrealizowała film o białowieskiej lekarce Lucynie Marciniak pt. „Z pamiętnika Lucyny”. Miał on emisję 2 lutego 2019 roku. Dzień wcześniej, 1 lutego 2019 roku, rozpoczęła zdjęcia do kolejnego filmu o słynnym żubrze Puszczy Białowieskiej – Wikingu i naukowcu, który pasjonuje się tymi zwierzętami i bada je od lat. To Rafał Kowalczyk, dyrektor Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży.

Trzeba też wspomnieć, że p. Beata nie tylko filmuje, ale także fotografuje. Obecnie przygotowuje pierwszą wystawę swoich fotografii o Puszczy Białowieskiej, która odbędzie się w białostockim ratuszu.

Stały kontakt z Puszczą Białowieską sprawił, że dokumentalistka zaangażowała się także w działania zmierzające do większej ochrony tego niezwykle cennego kompleksu. Służą temu przede wszystkim prezentacje jej filmów na festiwalach polskich i zagranicznych, pokazujące czym Puszcza Białowieska różni się od lasu gospodarczego i na czym polega jej wyjątkowość. Po pokazach pani Beata odpowiada na pytania, dyskutuje – czasem spory bywają bardzo gorące… Razem z grupą przyjaciół kontynuuje także bloga puszczańskiego, prowadzonego niegdyś przez Janusza Korbela.

Pani reżyser przyznała, że wszystkie swoje puszczańskie filmy robiła zgodnie z radą, którą kiedyś dał jej Janusz Korbel: „nie myśl, co możesz z Puszczy wziąć, tylko co możesz jej dać”. Pan Janusz towarzyszył każdej jej realizacji, wszystkie dokumentując fotograficznie. Najczęściej był też pomysłodawcą tematów, no i znał wszystkich bohaterów filmowych opowieści, co bardzo ułatwiało realizację.

Dorobek twórczy reżyser Beaty Hyży-Czołpińskiej jest zauważany i doceniany przez władze wojewódzkie i środowisko filmowe. W 2001 roku została uhonorowana Nagrodą Prezydenta Miasta Białegostoku za film „Doktor z Hajnówki” o postaci światowego formatu, doktorze Tadeuszu Rakowieckim (1878-1965). W 2010 roku Marszałek Województwa Podlaskiego ufundował Beacie Hyży-Czołpińskiej stypendium w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony dóbr kultury, na realizację programu „Przygotowanie profesjonalnego scenariusza pełnometrażowego filmu fabularnego dla dzieci, którego akcja rozgrywa się na Podlasiu” (w ramach stypendium powstał scenariusz pt. „Zaginiona ikona”).

W 2016 i 2018 roku p. Beata otrzymała stypendium Prezydenta Miasta Białegostoku przyznawane osobom profesjonalnie zajmującym się twórczością artystyczną, upowszechnianiem kultury i opieką nad zabytkami. Umożliwiły one powstanie filmów: „Segal” (o wybitnym malarzu, urodzonym na początku XX wieku w Białymstoku) i „Kościół z Kamiennej Litanii” (o historii kościoła św. Rocha w Białymstoku).

W 2014 roku B. Hyży-Czołpińska otrzymała Nagrodę Marszałka Województwa Podlaskiego w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury za „wybitne zasługi na rzecz ukazywania najwartościowszych, często niedocenianych i nieznanych ludzi i miejsc tworzących kulturę regionu”.

Ważnym docenieniem jej osiągnięć twórczych było też przyznanie dokumentalistce statuetki Melchiora w „Ogólnopolskim Konkursie Reportażystów „Melchiory 2017” – „za różnorodność podejmowanych tematów, za umiejętność operowania sztuką filmową i budowanie interesujących metafor”.

Warto też wspomnieć, że Beata Hyży-Czołpińska, jako jedyna z TVP S.A., została uwieczniona w monografii pt. „Artyści Białegostoku XVIII-XX wiek”, wydanej przez Białostocki Ośrodek Kultury w 2005 roku, a zawierającej około 300 biogramów białostoczan działających w dziedzinie kultury i sztuki.

Piotr Bajko