Na počatku 2011 roku napisała mniê Asia (Joanna) Stelmašuk, kotora same zakônčyła Teatralnu akademiju v Biłostoku, i zapytałasie, čy ja ne môh by perekłasti „Kazku pro kałynovu sopiłku” ukrajinśkoji piśmennici Oksany Zabužki. Asia chotiêła na pudstavi siêtoho tekstu pudhotoviti spektakl-monodramu dla Sceny Ščyty – teatralnoji inicyjatyvy, kotoru vona z kolegami zo Zvjazu biłoruśkoji mołodiožy zasnovała v koliśniuj školi v vjosci Ščyty mižy Biêlśkom i Hajnuvkoju.
Ja chaču, kab isnavała prafesijanaja teatralnaja scena, dzie možna było b pahladzieć prafesijnyja spektakli dla dziaciej, alternatyŭnyja spektakli dla moładzi i ŭvohule dla ŭsich, chto choča. Bielsk, Hajnaŭka, Narva – heta teatralnaja pustynia (ja tut nia ŭličvaju vystupy abjazdnych chałturščykaŭ). Maja mara – kab Scena Ščyty vydavała svaje ŭłasnyja spektakli, u svajoj pastanoŭcy i na svajoj movie. Kab na Scenie Ščyty možna było pahladzieć spektakli i pa-polsku, i pa-biełarusku, i pa-svojmu, – pisała mniê diêvčyna z pokoliênia mojich synôv.
Asia prosiła mene perekłasti tekst Zabužki na pudlaśku movu, i siêtoho odnoho chvatiło b, kob ja zhodivsie. Podumati tôlko, teatralny spektakl po-svojomu! Takoho šče ne było! Ja podumav šče trochi i dojšov do vysnovy, što v nas ne tôlko ne było teatru po-svojomu, ale i naohuł ne było nijakoho profesijnoho biłoruśkoho teatru. Byli v minułosti prôby amatorśkoho teatru, ale vony nikoli ne pudnialisie vyšêj za uroveń vyšyvanok z vycinankami. Profesijny teatr na biłoruśkuj i pudlaśkuj movach pokazavsie mniê vže na samôm starti fantastyčnoju idejoju, a tomu ja bez vahania skazav Asi – tak!
Potum ja podumav šče trochi: dobre składajetsie, što profesijny teatr na pudlaśkuj movi začynajetsie od perekładu z ukrajinśkoji movy. To dla mene ne aby-jakaja okazija dokazati, što perekład z ukrajinśkoji na pudlaśku ne je zvyčajnym perepisaniom tekstu na literaturnuj movi našoju fonetykoju, a je zusiêm samojistnoju literaturnoju spravoju, jak perekład z pôlśkoji na biłoruśku, naprykład.
Ja j u poli verboju rosła
Do liêta 2011 roku ja vže perekłav ciêły tekst dovoli velikoji noveli, choť Asia prosiła mene perekłasti tôlko tyje fragmenty, kotory vona vybrała z pôlśkoho perekładu Zabužki. Ale mniê siêta leksykalno bohata novela, oboperta na ukrajinśkuj kazci, natôlko spodobałasie, sto ja perekłav jijiê ciêłu. Mniê było velmi cikavo, jak Asia, odna na sceni, dasť rady pokazati siêtu narodnu versiju historyji Kaina i Abela, u kotoruj štyry rumnoznačny hieroji: sestry Hanusia i Ołenka i jich baťki, Maryja i Vasil.
Tak skłałosie, što ciêły lipeń 2011 ja provjôv z žônkoju i dočkoju na Pudlašy, kursujučy mižy Bielśkom i Biłostokom. Z Asioju ja spotkavsie 14 lipenia v Ščytach. To było naše perše spotkanie, i mniê, zrozumiêło, ne terpiêłosie pobačyti osobu, kotora zachotiêła robiti teatr dla biłorusuv tut i teper. Toj lipeń byv osoblivym miêseciom u mojôm žyci, bo mniê tohdy vdałosie vesti regularny zapisy toho, što ja robiv kažnoho dnia. Pud datoju 14 lipenia (četver) ja zapisav:
U Ščytach Asia pokazała mniê škołu i plac kruhom jijiê, a potum my počytali deveť storônok tekstu, kotory Asia vybrała dla spektaklu. Vona zapisuvała moje čytanie kameroju, ja tože zapisav našu rozmovu na dyktafončyk. Domovilisie, što vona pozvonit mniê na nastupnum tyžniovi, koli vže stane praciovati z pudlaśkim tekstom na sceni. Do siêtoji porê vona praciovała z pôlśkim tekstom, bo jeji profesor, kotory jôj pomohaje, ne vsio rozumiêje po-pudlaśki.
Diêvčyna zrobiła na mniê môcne vraženie – konkretna, viêdaje čoho choče, pry siêtum idealistyčna i optymistyčna. Diakuvała, što ja pomôh jôj zrobiti siêty projekt. Bez mene vohule ne dała b rady, bo pôlśki tekst zvučav by falšyvo. Prôba generalna (i odnočasno premjera) bude v pjatniciu, 29 lipenia. Tohdy zaregistruju trochi spektaklu svojim aparatom.
Druhi raz u Ščyty ja vybravsie 22 lipenia, na prôbu spektaklu po-pudlaśki. Tam ja poznakomivsie z profesorom Bohdanom Głuščakom, kotory byv Asinym mentorom i, možna skazati, spuvrežyserom monodramy. Šče odin zapis z mojoho dennika z lipenia 2011:
O 10.05 ja zajiêchav do Ščytôv, poznakomivsie z profesorom Asi, Bohdanom Głuščakom. Potum pohlediêli prôbu Asi zo spektaklom. Prôba była znakomita. Asia – revelacijna aktorka, u jijiê znakomity pomysły v siêtum spektakli. Odnu zo scenuv z takim znakomitym pomysłom ja zapisav na video.
Ja pochavaliv Asiu i profesora za spektakl, poobiciav, što pomohu pry promociji spektaklu v interneti, spomniv pro svôj vyjizd u Kanadu. Posli prôby my prohovoryli šče koło dvoch hodin.
Asia skazała, što vže diś bude miêti 200 plakatuv spektaklu. Ja poprosiv, kob pokinuła mniê z 20.
Generalna prôba i odnočasno premjera spektaklu Ja j u poli verboju rosła projšła v starôj školi v Ščytach 29 lipenia 2011 roku nadvečorkom. Pryjiêchało mnôho Asinych i mojich znakomych z Biłostoku, atmosfera była serdečna i praznična, sam spektakl Asia zahrała fantastyčno, byli kviêtki i podiaki, ja dostav od Asi šelestuny! Profesor Głuščak, ne menš rozvorušany za mene, zrobiv korotki speech posli spektaklu, u kotorum pudkreśliv pered prysutnymi toje, pro što ja skazav vyšêj: to byv ne tôlko historyčno peršy profesijny spektakl na pudlaśkuj movi (što, naturalno, mene najbôlš radovało), ale i peršy profesijny biłoruśki teatralny spektakl dla biłoruśkoji menšosti naohuł. Inačej skazavšy, deń 29 lipenia 2011 – podvôjno historyčna data dla biłorusuv Pudlaša.
Potum Asia vystupiła z Verboju šče z pjaťdesiat razy v Pôlščy i naveť pryjiêchała zo spektaklom do ceśkoji Prahi na mižynarodny teatralny festyval liêtom 2014 roku. Tohdy vona vže była zamužom i pryjiêchała z mužom Michałom Trocom. I v medyjach jijiê odznačali podvôjnym nazviskom – Stelmašuk-Troc.
PustaJa
Čerez tyždeń posli premjery v Ščytach ja poletiêv do Kanady na mižynarodnu lingvistyčnu konferenciju, kotoru organizovav universytet provinciji Zachôdnie Ontaryjo v miêsti London. Na siêtuj konferenciji ja rozkazav zachodnim lingvistam pro pudlaśku movu i svôj namiêr pudtiahnuti jijiê do takoho urovnia, kob na jôj možna było svobôdno hovoryti ne tôlko za stołom pry kilišku, ale i v radivi čy v televiziji. I kob možna było na jôj svobôdno pisati jakimś unormovanym pravopisom, bo do siêtoho času kažny, chto bravsie pisati po-svojomu, pisav jak jomu zamanułosie, chto kirylicioju, chto łacinkoju, a chto i tak, i siak, i navskosiak.
Svoju vyciečku do Kanady v zvjazku z teatrom Asi Stelmašuk-Troc (rôk čy dva posli premjery v Ščytach vôn stav nazyvatisie Teatrom Czrevo) ja zhaduju tôlko tomu, što v Toronti, idučy za jakimś nevytłumačalnym impulsom, ja kupiv sobiê knižku z koniugacijami hišpanśkich dijesłovuv: The Concise Red Book of Spanish Verbs. Učytisie hišpanśkoji movy v mene ne było ni ochvoty, ni času, ale knižku ja kupiv na vsiaki vypadok: a što, koli vsio ž dovedetsie počytati abo perekłasti jakiś hišpanśkomovny tekst? Kažny, chto probuvav učytisie movuv, viêdaje, što systema dijesłova je škiletom movy, na kotorum deržytsie vsio ostatnie. Koli vy zrozumiêjete, jakuju rolu v frazi vykonuje dijesłôv, to zrozumiêjete i ciêłu frazu. Jak kažut u takich vypadkach, ja v tôj Kanadi jak u vodu divivsie. Bo deś pud kuneć 2012 roku Asia skazała, što choče zrobiti sceničnu adaptaciju štuki hišpanśkoho autora Federica Garcii Lorki „Yerma” po-svojomu, i čy ja ne môh by pospryjati z perekładom. Siêtym razom Asia postanoviła vystupiti razom z Julkoju Doroš z Biêlśka, kotora same kunčała Teatralnu akademiju v Biłostoku i vmiêła hovoryti po-svojomu.
Ja v Prazi zakupiv dva hišpanśko-angielśki słovniki (Oxford i Collins) i za miêseci try perekłav Lorku, spočatku tyje fragmenty, kotory prosiła Asia dla spektaklu, a potum i ciêłu pjesu. Asia i Julka pudhotovili spektakl (postanôvka v pudlaśkuj versiji otrymała nazvu PustaJa) pud okom profesora Bohdana Głuščaka, kotory v siêtum vypadku okazavsie idealnym spicijalistom – svôj dyplom teatralnoho režysera vôn koliś zrobiv na pudstavi analizy pôlśkich perekładuv i postanôvok pjesuv Lorki! Profesor môcno chvaliv praciu Asi i Julki, a pry okaziji i môj perekład. Pôlśki perekład jak sołodka bułočka, kotoru zjisi i druhi raz jiêsti ne zachočeš, a perekład Maksimjuka jak razovy chliêb, kotory jisi ciêłe žycie i vôn nikoli tobiê ne pryjidajetsie – bôlš-menš tak Bohdan Głuščak skazav 31 serpnia 2013 roku, koli na sceni v biłostôćkuj Teatralnuj akademiji Asia z Julkoju pokazali PustuJu. Peršy raz vony pokazali spektakl 30 serpnia, a na siêty druhi pokaz ja zabrav svoju 81-liêtniu mamu, kob, što tut skryvati, pochvalitisie – podiviś, mamo, koliś my vstydalisie hovoryti hołosno po-svojomu na hulici v Biłostoku, a teper lude, i našy, i polaki, divlatsie na teatralny spektakl na našuj vstydlivuj movi…
Ja byv osoblivo zadovolany svojim perekładom „mužyćkich spiêvanok”, kotorych v pjesi „Yerma” nemało. Nažal, koncepcija spektaklu, ohraničanoho vsioho do dvoch aktorok (u hišpanśkum oryginali diêjnych osobuv bôlš za dva desiatki!) ne pozvoliła vykorystati siêtych piseniok. Prozvučała tôlko odna, u vykonani Julki pud kuneć spektaklu. Julka hrała rolu Jermy, „pustoji” vjoskovoji kobiêty, kotoruj los ne dozvoliv zagrubiêti i vroditi ditiatka. O-to taja piêseńka-skarha:
Skôl ideš, luby môj šynočku?
– Ja pokinuv temnu i chołodnu nôčku.
Kudy chočeš, luby môj synočku?
– Ja choču do tebe, pud tepłu soročku.
Kudy treba, luby môj synočku?
– Treba do matuli biêłych buhoročkuv.
Skažu tobiê, synočku miły,
čekati mniê vže ne chvataje siły.
Koli budu tebe pud serciom nositi?
Koli vže budu tebe v sobiê kołychati?
Koli vže zachočeš synočkom mniê stati?
A teper ja zacytuju kilka viêršykuv z erotyčnymi pudtekstami. Jak kažut polaki, głowy nie dam, što v Lorki je dosłôvno tak, ale duchom siêty spiêvanki, jak dumaju, velmi bliźki do toho, što chotiêli vyraziti joho andaluzyjśki baby.
Spiêvanka perša:
Čy tvojomu mužykovi
Siêmja stało škoda?
Čom v tvojôm horôdčykovi
Ciêły čas nevroda?
Spiêvanka druha:
Na mojôm zahoni vjanut
ruta z kropivoju,
choč u boroziônci syro
liêtom i vesnoju.
Spiêvanka tretia:
Čołoviêk vernuvsie z pola
čuť noha za nohu.
Zaorav vsiu oziminu –
ja ležu odłohom.
Nu i šče odna:
Ja postaviła večeru
i vinečka butel.
Vôn najiêvsie i napivsie
i zasnuv jak truteń.
Non-fiction Teatru Czrevo
U 2014 roci razom z licejistami Asia pudhotoviła spektakl Biêženci po-svojomu. Postanôvka dotyčyła biêženstva 1915 roku – musit, najbôlš traumatyčnoji podiêji v historyji pravosłavnych na Pudlašy v XX viêkovi.
Posli spektaklu Ja j u poli verboju rosła z jakichś pryčyn (ja ne dopytuvavsie, z jakich) rozładiłasie spuvpracia Asi zo Scenoju Ščyty, i vona była vymušana pošukati inšoho locum dla teatralnych prôbuv. Znajšła miêstie v Biłoruśkum muzejovi v Hajnuvci i začała rozhladatisie za adeptami teatralnoho mastactva sered učenikôv u biłoruśkum liceji. Jakraz z jimi postanoviła zrobiti Biêženciuv.
Jak mniê dumajetsie, za tekstovu osnovu spektaklu Asia vziała knižku pro biêženstvo, kotoru zo vspominok svojoji simjiê i svojakôv (z koreniami v Ploskach) napisała Božena Demjaniuk, dvojurodna sestra mojoji žônki. Ja perekłav libretto spektaklu z pôlśkoji movy v 2014 roci, ale samuju postanôvku pohlediêv ono v 2017 roci v Dobryvodi koło Kliščeluv. Viêršykuv tam, jak zdajetsie, nijakich ne było, ale mniê zapometałosie, što ja tohdy perekłav velmi dobre złožanu molitvu, kotora kunčała spektakl. Pohrôbšysie v komputernych zasiêkach, ja znajšov toj tekstik:
Molitva za moju simju, kotora vyžyła; za tych, kotorych zabrała vujna; za tych, kotory terpiêli hołod; za tych, kotory propali od chvorobuv; za tych, kotory vmerlí bez spovedi i pochoronuv; za tych, kotory vernulisie; za tych, kotory miêli nadiêju i za tych, kotory jijiê stratili; za tych, kotory prosíli i za tych, kotory podililisie tym, što miêli; za našych pradiduv-biêženciuv tysiača deveťsot petnadcetoho roku.
U 2016 roci Asia razom z Tomkom Tarantom z Biêlśka pudhotovili postanôvku Popiół i pamięć. 1946 na osnovi vspominuv ludi, kotory perežyli krovavy rajd „Buroho” zimoju 1946 roku, i na pudstavi dokumentuv sliêdstva, kotore puv stoliêtija puzniêj provodiv IPN. Asia poprosiła mene, kob uspominy ludi, opublikovany mnoju i mojimi kolegami v „Nivi” po-biłoruśki, ja perekłav na pudlaśku movu i takim sposobom zachovav movny autentyzm rozkazuv našych ludi pro toj strašny čas. Značyt, spuvpraciujučy z Teatrom Czrevo, mniê dovełosie zrobiti štoś, što mało komu z perekładčykuv na sviêti traplajetsie: perekłasti z perekładu (biłoruśkoho v gazeti) nazad na oryginał (lude ž mniê i mojim kolegam z „Nivy” rozkazuvali pro „Buroho” po-svojomu).
I šče v tôm samum roci Asia z licejistami pudšykovała postanôvku Apošnija śviedki na pudstavi dokumentalnoji knižki biłoruśkoji nobelistki Śviatłany Aleksijevič. Kilka fragmentuv dla toho spektaklu mniê dovełosie perekłasti na pudlaśku movu z rosijśkoji.
Kazki po-svojomu
Nadzvyčajno płôdnym u našuj spuvpraci okazavsie 2017 rôk, koli my postanovili, što poprobujemo dojti z pudlaśkim słovom do diti z perevažno pôlśkomovnych pravosłavnych siêmjuv u miêsti. Ja perekłav z pôlśkoji movy velmi chorošu kazku Bohdana Dudki Wilczek Milczek (Vovčok Movčok), a Asia razom z Tomkom postavili jijiê na sceni. Ja pryjiêchav na spektakl spicijalno z Prahi do Biłostoku i bačyv na svojiê očy, jak choroše diêti reagovali na toje, što Asia z Tomkom staralisie peredati jim zo sceny na „ekzotyčnuj” movi, jakaja, jak ni divno, velmi organično vpisuvałasie v historyju małoho vovčuka, kotoromu dovełosie bez baťkôv vychovuvatisie i dorosliêti v puščy. Viêršyki (piseńki) u kazci Bohdana Dudki byli kolosalno chorošy, i mniê nikoli v žyci ne perekładałosie tak radosno i dobre, jak tohdy.
Piêseńka dzika:
Chrum, chrum chrum, dla dzika dobre žyti
bo vôn može v liêsi vsio rozryti
nakopati robakôv, naorati rozpłuhôv
poroznositi nasiênie
kob naliêto vyrosło rostiênie.
Piêseńka lisnych stvorêniuv:
Siêty vovk ne vmiêje vyti
jak vôn bude z nami žyti?
To ničoho, to ničoho
Nohi šparko nosiat joho.
Druha piêseńka lisnych stvorêniuv:
Juchu, juchu, vsiê vovki spivajut kôlko duchu
Vyjut vsiê na miêseć, vyjut vsiê na chołod
Tôlko vôn ne vyje, tôlko vôn stojit bez ruchu
Ne bere joho ni vovčy spiêv, ni hołod.
A nakuneć spektaklu šče takaja:
Nedaleko vašych siołuv
Vyniatkove miêstie je
Tut žyve muraščka j zuber
Tut nočuje bober, jôž
Tut sova hnizdo buduje
Piêsniu cvičyt ščasny drôzd
Diachtioł v jôłci vydziovbaje
Dla svojiê simjiê dupło.
A ja puščy ne pokinu
Pušča to dla mene dôm
Vovk, vavjôrka, lis i zajeć
Miêstia ode chvatit vsiêm
U błudilni dikuj puščy
Tôlki noruv i łazôv
Tut tkačê zjidajut chvoji
A ptaški jidiat tkačôv
Na kornatci nove žycie
Moch, trava, rustki, hryby
Vsiê spivajut siêtu piêsniu
Zaspivaj jijiê i ty.
U Asi i Michała zjavilisie diêti, Nikita, Lonia, potum Olga, i my podumali, što nekiepśko było b dati baťkam z takimi małyšami knižku z kazkami po-svojomu, kob vony, naveť koli ne hovorat z ditima po-svojomu, mohli jim počytati na movi jich didôv i pradiduv. U mene vže była prôba takoji publikaciji, koli liêt vôsim raniêj ja pudšykovav dla dočki adaptaciju po-svojomu najbôlš viêdomych u europejśkuj tradyciji kazok i rozdrukovav jich u odnôm ekzeplarovi razom z ilustracijami, kotory „pereder” z odnoho čeśkoho vydania. Ja šče raz perehlanuv tyje adaptaciji, dodav kilka inšych, i my z Asioju i Michałom drukonuli v Biłostoku 750 (simsot pjaťdesiat!) ekzemplaruv knižki pud nazvoju Kazki po-svojomu. Najpiękniejsze baśnie w języku Białorusinów Podlasia.
Asia i Michał napisali v Posłowiu do siêtoho vydania:
Nasze dzieci rozmawiają na co dzień po polsku, oglądają bajki w języku polskim, angielskim albo jeszcze jakimś innym – czemu więc w tej układance nie znaleźć kilku minut na pielęgnowanie języka tak bliskiego naszym sercom? Myślimy, że to nie tylko nasz dylemat, jak w atrakcyjny sposób przemycić do uszu naszych dzieci ten bardzo ważny język – swój własny, zachowany i przekazany nam przez naszych dziadków.
Jak zdajetsie, my znajšli dobry odkaz na siêty dylemat, bo Kazki po-svojomu rozprodalisie bez velikoho problemu, choť i ne odrazu. Dumaju, što nemałaja v siêtum zasłuha i ilustratorki, aktorki Łucji Grzeszczak, kotoru Asia poprosiła proilustrovati naše vydanie, i Łucja zrobiła siête z velikim gustom i talentom.
U 2019 roci, znov razom z Łucjoju, my zrobili namnôho ambitniêjše vydanie – ja perekłav z danśkoji movy dvanadceť najbôlš popularnych kazok Hansa Chrystiana Andersena. Siêtym razom my byli ostorožniêjšy – nadrukovali 550 ekzemplaruv, bo košt druku takoji gruboji knižki byv dosyć vysoki. Knižka prodajetsie, ale ne tak dynamično, jak poperednia – u promociji kazok Andersena pomišav nam COVID-19. Ale ničoho, nema strachu, što knižka ne prodastsie. Ruzdvo ž je kažnoho roku, i kažnoho roku baťki zadumovujutsie, što kupiti svojim diêtiam pud jôłku…
Na zakunčenie siêtoho kazočnoho rozdiêłu ja zacytuju piêseńku z kazki Andersena „Ole Zaplušč-Očko”, kotoru spivajut hosti na lalčynum vesiêli:
Naš spiêv v šyroki sviêt ide,
Jak môcny viêtior chaj hude!
Takoho bôlš nema nihde,
Chiba što tôlko de-ne-de,
Kob tak ženilisie ludé!
Chaj naša piêsnia v sviêt ide!
Čechov i Hrabal
Velika problema zo spektaklami po-pudlaśki, jak i z tymi po-biłoruśki, takaja, što pokamiś ne chvataje profesijnych aktoruv, kotory dobre, bez akcentu, hovoryli b na pudlaśkuj i/abo biłoruśkuj movach. Do siêtoji porê Asia jakoś vykručuvałasie. Koli jôj zachotiêłosie postaviti humoresku Antona Čechova Priedłoženije, u kotoruj je roli dla troch aktoruv – odna ženśka i dviê mužčynśki – to Asia postanoviła, što zamiś pomiêščyka Stiepana, dočka kotoroho, Natalija, choče vyjti zamuž za susiêda Ivana, u pudlaśkuj versiji bude pomiêščycia Stiepanida. I diêło pujšło. Asia vziała na sebe rolu Stiepanidy, Tomek Taranta zajhrav Ivana, a Magda Taranta (žônka Tomka) vykonała rolu Nataliji. Otrymavsie čudiesno lohki, dovtipny i smiêšny spektakl Divosnuby, na premjery kotoroho v ramkach festyvalu ODE v veresni 2019 hledačê od počatku do kuncia zachodilisie smiêchom.
I wisienka na torcie: Asi zachotiêłosie, kob spektakl začynavsie jakojuś chorošeńkoju, sentymentalnoju piêseńkoju. My zhodilisie, što rosijśka piêsnia Babje leto, kotoru v svôj čas spopularyzovav Vołodimir Vysoćki, bude same rychtyk dla Divosnubuv:
To klony zabałachtiêli
Čarodiêjnym jarkim cviêtom –
i pryjšło, jak vsiê chotiêli,
babje liêto, babje liêto.
Čom tak chutko taje listie –
mniê ničoho ne poniatno.
Ja łovlu, jak siête listie,
našy daty, našy daty.
Tôlko môcno łaje mama,
što mene ne zrozumiêti,
što ja velmi často pjany
babjim liêtom, babjim liêtom.
Ja vlubivsie vsioj dušoju
v šałaputlivu kobiêtu.
Ja davno chotiêv takuju
i znajšov pud babjim liêtom.
Ja zabyv koli byv doma,
na jakôm žyvu ja sviêti.
Što daliêj – mniê nevjadomo:
babje liêto, babje liêto.
Na siêtum samum festyvali ODE licejistka z Hajnuvki Dominika Puc vystupiła v monodrami Pudstryžyny podług noveli znakomitoho čeśkoho piśmennika Bohumila Hrabala. Jak tôlko ja pryjiêchav u Čechiju i stav učytisie čeśkoji movy, odrazu podumav, što mniê musovo perekłasti siêty hrabaluvśki tekst. Zrozumiêło, tohdy ja dumav pro perekład na biłoruśku movu, ale daliêjše žycie v Čechiji vnesło istotnu korektyvu do mojich perekładčyćkich zacikavleniuv, i posli dvadceti liêt ja perekłav fragmenty siêtoho tekstu na pudlaśku movu dla Dominiki. U Dominiki je toje, što nazyvajetsie naturalnym aktorśkim talentom, tomu ja môcno zasmutkovav, koli doznavsie, što posli liceja Dominika vybrała politechniku, a ne teatralnu škołu…
Poka što na Divosnubach i Pudstryžynach, čerez epidemiju koronavirusu, skônčyłasie moja spuvpracia z Teatrom Czrevo pry spektaklach. Ja zrobiv šče odin perekład dla Asi, jak mniê zdajetsie, dla najbôlš ambitnoho našoho projektu, ale pokôlko sprava teper zavisła v poviêtry, to ne budu pisati ničoho konkretnoho. Zakônču cytatoju z siêtoho perekładu, kob narobiti smaku na budučyniu:
KATIA. Vona nas lubit. Vona dobra. Pani je dobra! Pani nas obohovlaje.
SONIA. Lubit nas jak svojiê foteli. Jak ružu z porcelány na svojôm sedesi. Jak svôj bidet. A my ne možemo polubiti odna odnu. Brud…
KATIA. Ach!
SONIA. …ne lubit brudu. I ty dumaješ, što ja budu prodovžati siêtu ihru i kažny večur voročatisie do svojoho zeliêznoho łôžka? Čy my naohuł zmožemo prodovžati siêtu ihru? Bo ja, koli ne zmohu oplovuvati osoby, kotora nazyvaje mene Katarzynoju, zadušusie od svojiê sliny! Mojiê plujki to mojiê dyjamenty!
KATIA. (Ustaje, płačučy.) Tišêj, prošu tebe, hovory… Hovory pro dobrotu pani.
SONIA. Pro jeji dobrotu! Jôj lohko byti dobroju, pryludnoju i łaskavoju! Koli vona takaja hoža i bohata. A pobuď ty dobroju, kolí słužyš! My možemo pokazati sebe tôlko tohdy, koli pračemo abo myjemo posudu. Abo koli machajemo viênikom, jak vachlarom. Našy gesty eleganćki, kolí my vpravlajemsie z onučkoju. Abo koli, jak ty, dozvolajemo sobiê vnočê luksus projtisie po panśkich apartamentach.
Nu ot, jakoś tak. Mnohaja liêta dla Asi i Michała! Mnohaja liêta dla Teatru Czrevo! Šče popraciujem!
Jan Maksimjuk
