Краязнавец, калекцыянер і рэстаўратар Алесь Сярожкін жыве ў Оршы. Напачатку 1990-х гадоў ён з сябрамі выдаваў вельмі цікавую газету „Беларускі калекцыянер”. Выйшлі з друку 25 нумароў. На жаль, цяпер гэта выданне не існуе і не радуе калекцыянераў і краязнаўцаў. З-за недахопу фінансаў, выданне спыніла сваё існаванне.
Алесь Сярожкін сябраваў з многімі беларускімі творчымі людзьмі, у тым ліку і з беларускім гісторыкам, археолагам, фалькларыстам, літаратуразнаўцам, краязнаўцам, які ўсё сваё жыццё прысвяціў роднаму Маладзечанскаму краю, Генадзем Каханоўскім (1936-1994). Сёлета 8 студзеня Генадзю Аляксандравічу споўнілася б 85 гадоў з дня нараджэння. Маладзечанскі гісторык вельмі радаваўся выхадам „Беларускага калекцыянера”. Пра гэта ён не раз казаў Алесю Сярожкіну. У спадара Сярожкіна да сённяшніх дзён захаваліся тры лісты Генадзя Каханоўскага, які ён перадаў у мой асабісты архіў. Лісты былі напісаны напачатку 1980-х гадоў. Гэта не проста невялікія пісьмы, а пісьмы-скарбы, якія хочацца чытаць і перачытваць. Таму сёння ёсць нагода іх поўнасцю працытаваць і апублікаваць. Дык давайце разам пачытаем, што пісаў вядомы даследчык нашай культуры Генадзь Каханоўскі Алеся Сярожкіну ў Оршу амаль 30 гадоў таму.
Ліст першы.
Глыбокапаважаны Аляксандр Міхайлавіч!
Дзякуй Вам за добрае слова пра маю кнігу „Адчыніся, таямніца часу”. Я меў на ўвазе расказаць папулярна пра забытае, знікшае, страчанае.
Падзяляю Ваш клопат аб нашай спадчыне, пра аршанскія помнікі дойлідства. Сапраўды, такая багатая гісторыя Оршы і раптам яна знікае на вачах у тысяч людзей. У Оршы павінен абавязкова быць музей. Гэта ж не вёска сярод балот, а вялікі прамысловы і культурны горад на скрыжаванні мноства бойкіх дарог.
Пра ўсё тое, што мне Вы напісалі, напішыце таксама ў рэдакцыю газеты „Літаратура і мастацтва” ці ў часопіс „Мастацтва Беларусі”, які ўжо Вам вядомы. А хутчэй за ўсё ў „Літаратуру і мастацтва”. Магчыма, дадайце і фотаздымак Куцеінскага манастыра, калі гэта магчыма сфатаграфаваць. Сапраўды, гонар Оршы – Куцеінская друкарня. Напішыце пра страту роспісаў і г.д.
Пра пляшку я матэрыял Ваш перадам спецыялісту Маі Міхайлаўне Яніцкай – кандыдату мастацтвазнаўства, яна працуе ў Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР (горад Мінск, вул. Сурганава, д. 1, корп. 2). Яна з Вамі звяжацца. У яе ёсць кнігі пра беларускае мастацкае шкло. Талковая даследчыца і цудоўны чалавек.
Дасылаю Вам сваю брашуру пра Янку Купалу, а таксама самаробную Навагоднюю паштовачку.
Яшчэ раз Вам дзякуй! Пішыце. Буду рад. Генадзь Каханоўскі.
Ліст другі.
Добры дзень, Аляксандр Міхайлавіч!
Дзякуй Вам за памяць, за цікавы ліст! Я ўжо пісаў, што малюнак пляшкі я перадаў Маі Міхайлаўне Яніцкай, кандыдату мастацтвазнаўства нашага Інстытута. Яна спецыяліст па беларускаму шклу, аўтар трох кніг пра яго. Лепш за яе ніхто не ведае шкла.
Пра разбурэнні помнікаў архітэктуры ў Оршы я расказаў С. В. Марцэлеву, члену-карэспандэнту АН БССР, які з’яўляецца намеснікам старшыні Рэспубліканскага Савета таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры. Няхай і ён ведае. Раскажу яшчэ і другому намесніку – А. П. Куліку. Я не ведаю, што яны змогуць, але хай ведаюць пра разбурэнні.
Прыемна, што ў Оршы плануецца краязнаўчы музей. Даўно пара! Я некалькі гадоў назад пісаў у Вашу раённую газету пра вывезеныя ў час Першай сусветнай вайны з Мінска, Ліды, Гродна розныя дакументы, кнігі, старадрукі… След іх страціўся. Хоць вядома, што яны даехалі да Оршы. Праўда, полацкія хронікі аказаліся аж у Сімбірску, якія прадавалі пудамі, як паперу для абгорткі на рынку. Толькі беларус А. Жыркевіч іх убачыў, скупіў усе і здаў у Сімбірскі архіў. Вось якія штукі бывалі.
Вы малады чалавек і яшчэ не позна вучыцца, хоць бы завочна. Маглі б працаваць у тым жа Аршанскім краязнаўчым музеі. Станеце лепшым краязнаўцам рэспублікі, бо іх у нас вельмі мала. У Вас ёсць зацікаўленасць, а гэта самае дарагое ў чалавека.
Я сам працаваў 18 гадоў у музеі і не шкадую. Толькі ў свае 45 вырашыў паслухаць калег і пайшоў у АН БССР. Музейную работу я любіў усёй душой, бо быў заўсёды краязнаўцам. Шмат вандраваў. Гэта бачыце і па маіх кнігах.
Высылаю Вам яшчэ адну паштовачку. Гэта я выпусціў працуючы ў музеі. Тыраж малы. Значкоў пра Маладзечна больш. У мяне іх тры. Ёсць і пра Уладзіміра Караткевіча.
Усяго Вам найлепшага! Здароўя, поспехаў! Генадзь Каханоўскі.
Ліст трэці.
Добры дзень, Алесь Міхайлавіч!
Дзякуй за цікавыя знаходкі, якія мне прыслалі! Вядома, я цяпер падумаю, як іх перадаць у адпаведны музей. Магчыма і ў наш Мінскі абласны краязнаўчы, дзе я доўгі час сам працаваў. На такія рэчы трэба, каб народ глядзеў, таму трымаць дома проста няёмка.
У падзяку высылаю Вам сваю кнігу па археалогіі і гістарычным краязнаўстве. Прачытайце і выкажыце мне свае ўражанні.
Варта пачытаць маленькую кніжачку беларускага таленавітага археолага Міхася Чарняўскага „Страла Расамахі”. Вельмі карысная. Раю пачытаць, хоць яна і адрасуецца школьнікам. З М. М. Яніцкай я яшчэ раз пагавару.
Са святам вясны, яе наступленнем. Генадзь Каханоўскі, 12.04.1985 г.
Вось такія лісты ад Генадзя Каханоўскага захоўваў калекцыянер з Оршы Алесь Сярожкін. Захаваў спадар Алесь і дзве паштоўкі, выдадзеныя, дзякуючы Генадзю Аляксандравічу. Адна паштоўка, прысвечана Новаму году са словамі Янкі Купалы:
З Новым годам, з Новым годам!
З новай песняй, з новай казкай!
Зачаруем мімаходам
Долі ходы думкай-краскай!
А на другой паштоўцы – постаць самога песняра. Дзе, калі і хто іх выдаваў на паштоўках не абазначана. Але мы цяпер ужо ведаем.
Сяргей Чыгрын
