У канцы лістапада, калі пачаліся першыя замаразкі, прайшоўся быў я да закінутага хутара. Знаходзіцца ён паміж двумя вёскамі. Ісці трэба кіламетраў каля пяці, спачатку праз лес, а потым палявой дарогай, пакуль не дойдзеш да ўзаранага кавалка поля, засаджанага летам бульбай. Несвядомы не ўцяміць напэўна, адкуль яна там узялося, бо акаліца такая, што хутчэй спалохаеш сарну ці лісу, чым сустрэнеш на сваім шляху жывога чалавека. Адразу за гэтым полем зноў пачынаецца лес. Толькі калі пільна прыглядзецца, то можна ўбачыць сярод дрэў і хмызняку некалькі старых груш і парэшткі хаты, а таксама вялікі драўляны крыж. Гэта ўсё, што засталося ад колішняга хутара. Знаёмыя мужыкі казалі, што ніжэй, зараз гэта ў самым гушчары лесу, стаялі яшчэ іншыя хутары, але ад іх ужо нічога не засталося. Захаваўся толькі гэты. Але як захаваўся – дах у хаце ўжо некалькі гадоў як абваліўся – хутка і яе лес паглыне.
А бульбу дагэтуль прыязджае садзіць дачка Стася-нябожчыка, апошняга гаспадара. Размаўляў быў з ёй некалі, шмат цікавага распавядала пра хутар, дзе правяла дзяцінства. Хату збудаваў яе дзядуля, яшчэ як тут кажуць „за польскім часам”, нядоўга перад сусветнай вайной. Назбіраў грошаў, купіў зямлю і вырашыў жыць на хутары. Ён таксама паставіў той крыж, бо надта набожны быў чалавек. Згодна з сямейнай гісторыяй, падчас вайны крыж выратаваў ад нямецкіх жаўнераў, якія бадзяліся па акаліцах, адбіраючы ў гаспадароў быдла, птушку, яйкі і малако. А хутар не кранулі, пакінулі ў спакоі, бо, казалі, нельга чапаць веруючых людзей.
Гэткім жа рэлігійным чалавекам як дзед быў выхаваны яе бацька Стась. У пасляваенныя камуністычныя часы, калі „змагаліся” з рэлігіяй, а па вёсках пазачынялі храмы, ён кожную суботнюю раніцу пачынаў з малітвы на ружанцы, па нядзелях вазіў дзяцей на імшы да раённага цэнтра, а ў хаце заўсёды віселі абразы. Нікога, відаць, не баяўся, акрамя Бога, ды й упарты быў чалавек. Негледзячы на ўсе спакусы жыцця „у цывілізацыі” так і застаўся на сваім хутары да старасці, хацеў жыць самастойна і ад нікога не залежаць.
У вёсках усім здаўна давалі мянушкі, вось і Стася дзеля яго поглядаў празвалі „Святы”. Нават дырэктар вясковай школы, куды яго дачка з сынам хадзілі, таксама іх так жартаўліва-здзекліва называў. Мо са Стасем і размаўлялі, каб быў як усе, але яго не надта падобныя размовы абыходзілі, жыў як лічыў неабходным. Ужо ў дзевяностыя гады, калі цэрквы і касцёлы паадчынялі, не прапускаў ніводнай нядзельнай імшы ў вёсцы і вельмі гучна спяваў басам псалмы. Кажуць, таварыскі мужык быў, часта заглядалі да яго на хутар паляўнічыя, з якімі любіў пагутарыць за кілішкам, але моцна ніколі не піў. Калі стаў стары і слабы, дзеці ўрэшце забралі яго ў вёску. Але там моцна Стась сумаваў па сваім хутары, поўным прасторы і волі. Пад канец жыцця стаў забывацца і ўходзіў у сваю пустую хату, так моцна яе любіў. Сваякі яго адтуль забіралі, але пакуль мог, зноў туды вяртаўся.
Даўно ўжо Стася няма, сваякі яго параз’яжджаліся па рознах гарадах і краінах, у вёсцы толькі дачка засталася. Яна разам з мужам садціць бульбу на полі каля хутара і даглядае крыж, які Стасяў бацька паставіў. Кажа, аднойчы нехта паваліў яго на зямлю, а вакол панавыкопвалі ямаў, мо шукалі злому ці каштоўнасцяў з металашукальнікамі. Як убачыла гэта, дык не магла слёз стрымаць. Але, дзякуй Богу, паставілі крыж на месца, паабразалі падгніўшае дрэва, дзеля чаго ён стаў трохі ніжэйшы, паставілі замест скрадзенага Распяцця новае. Стасева дачка любіць каля яго памаліцца, падзякаваць за жыццё і папрасіць Пана аб міласэрнасці.
Тэкст і фота Сяргея Александровіча
