Pa prostu / Па-просту

  • Płacz zwanoŭ

    23. Zabytaja tragedia kala Krynak (4)

    Syne, kab adkapać ich, paprasili Bronisia Czarnamysaho z susiednich Klabanaŭcaŭ. Toj uziaŭ z saboju jaszcze dvoch mużczyn i noczu pajechali na miesca tragedii. Kali paczali raskopvać jamu, z siaredziny trysnuła kroŭ. Pamału vyciahnuli dva trupy Sidaroviczaŭ i pa cichu pryviaźli ich da Kundziczaŭ. Myła ich…ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

Po pudlaśki / По-пудляські

  • Kinoman

    13. Stan nevyznačanosti

    Orła wrona nie pokona! [Antykomunistyčne hasło v vojennum stani v Pôlščy.] Statut Białoruskiego Zrzeszenia Studentów (BAS) pisavsie mnoju miêseci dva. Odnočasno my začali vyšukuvati „našych” studentuv u akademikach raznych vyžšych škôł u Varšavi i psychologično pudhotovlati jich do toho, što budemo rejestrovati biłoruśku studenćku organizaciju… ЧЫТАЦЬ ДАЛЕЙ / CZYTAJ DALEJ

RSS і Facebook

У лістападзе

505 – 1519 г. Заканчэньне пабудовы Барысаглебскай царквы ў Навагарадку, помніка архітэктуры готыкі.

445 – 1579 г. Пераўтварэньне Віленскай Езуіцкай Акадэміі ў Віленскі Унівэрсытэт – першы унівэрсытэт ва ўсходняй Эўропе.

405 – 1619 г. Надрукаваньне „Грамматики словенския правильная синтагма” Мялеція Сматрыцкага.

325 – 1699 г. Пачатак выдавецкай дзейнасьці ў Амстэрдамe беларускага кнігавыдаўца й асьветніка Ільлі Капіевіча, які выдаў там каля 20 навуковых кнігаў.

310 – 25.11.1714 г. каля Наваградка нар. Тамаш Жэброўскі, архітэктар і матэматык. Выкладаў у Віленскай Езуіцкай Акадэміі (1752-1758) і Полацкім калегіюме. Асноўныя працы: езуіцкі касьцёл у Бабруйску (1745-46), будынак езуіцкага калегіюма ў Жодзішках, касьцёл сьв. Ігнацыя, абсэрваторыя езуіцкага калегіюма ў Вільні; кіраваў будаўніцтвам Полацкага езуіцкага кляштара. Памёр 18.03.1758 г. у Вільні. 

255 – 1769 г. Пабудова ў Жыровічах каля Слоніма Богаяўленскай і Крыжаўзьдзьвіжанскай цэркваў.

240 – 8.11.1784 г. у Шаўрах (цяпер Гродзенская вобл., Воранаўскі р-н) нар. Тэадор Нарбут (пам. 26.11.1864 г. у Вільні), гісторык і археоляг, аўтар „Гісторыі літоўскага народа”. Пахаваны ў Начы (Гродзенская вобл., Воранаўскі р-н).

240 – 19.11.1784 г. у Вульцы Бельскага пав. нар. Міхал Баброўскі, слявіст і арыенталіст. У  1822-1824 гг. і ў1826-1833 гг. прафэсар Віленскага ўнівэрсытэта, з 1933 г. атрымаў прыход у Шэрашаве, дзе і памёр 3.10.1848 г. 

165 – 29.11.1859 г. у в. Корніца каля Белай-Падляшскай нар. Мікалай Янчук (пам. 6.12.1921 г. у Маскве; пахаваны на Новадзявічых могілках) выдатны этнограф, фальклярыст, літаратуразнавец, пісьменьнік, прафэсар Беларускага Дзяржаўнага Унівэрсытэту.

140 – 6.11.1884 г. у в. Мікалаеўшчына каля Стаўпцоў нар. Язэп Лёсік (пам. 1.04.1940 г. у Саратаве), выдатны грамадзкі й палітычны дзеяч, мовазнавец, пісьменьнік, пэдагог. У 1911 г. за незалежніцкую дзейнасьць сасланы ў Сібір. Падтрымліваў сувязь з „Нашай Нівай”, са ссылкі вярнуўся ў палове 1917 г., стаў адным з лідэраў Беларускай Сацыялістычнай Грамады, у 1917-1918 гг. рэдагаваў газэту „Вольная Беларусь”. Адзін з ініцыятараў абвяшчэньня незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі.  Аўтар між іншым „Практычнай граматыкі беларускай мовы”, названай пасьля яе друку „контррэвалюцыйнай”. У 1922 г. быў першы раз арыштаваны бальшавікамі. Чарговы раз быў арыштаваны ў 1930 г., сасланы ў глыб імпэрыі, арыштаваны ў 1938 г. ды закатаваны  НКВД.

135 – 22.11.1889 г. у Малышаўцы каля Дубровы Беластоцкай нар. а. Люцыян Хвецька, каталіцкі сьвятар, ініцыятар і першы рэдактар-выдавец „Крыніцы”, працаваў рэктарам Місіянерскага Інстытуту ў Любліне (1920-1931), пасьля прафэсар духоўнай каталіцкай сэмінарыі ў Пінску. З 1940 г. быў пробашчам у парафіі Хотава каля Стоўбцаў, дзе ў 1944 г. быў катаваны, пасьля чаго 28.04.1944 г. памёр у шпіталі ў Стоўбцах. Пахаваны ў Хотаве пры касцёле.

125 – 18(20).11.1899 г. у Сялітранцы каля Барысава нар. Міхась Клімковіч, пісьменьнік, аўтар гімна БССР. Памёр 5.11.1954 г. у Менску; пахаваны на Вайсковых могілках.

120 – 5.11.1904 г. у Асецішчах каля Докшыц нар. Надзея Хадасевіч-Лежэ, мастачка. З 1924 г. жыла ў Парыжы. Памерла 7.11.1982  г. у Грасэ; пахавана на могілках у Кальян. 24 кастрычніка 2019 г. у Нацыянальным мастацкім музеі ў Менску адкрылі выставу прымеркаваную да 115-годзьдзя з дня нараджэньня, якая працягвалася да 24 лістапада. У 2019 г. выйшла прысвечана ёй кніга Караліны Зыховіч  «Nadia konstruktorka. Sztuka i komunizm Chodasiewicz-Grabowskiej-Leger” (Warszawa 2019).

115 – 2.11.1909 г. у Прусах Слуцкага пав. нар. Максім Лужанін, паэт, aўтар між іншым паэмаў „Неаплачаны рахунак”, „Галасуе вясна за вясну”. Памёр 16.08.2001 г. у Менску; пахаваны ў Паперні.

110 – 16.11.1914 г. у Пятровічах каля Сьмілавіч нар. Язэп Семяжон (сапр. Семяжонаў), пісьменьнік і перакладчык. Памёр 16.08.1990 г. у Менску, пахаваны на Паўночных могілках. 

110 – 25.11.1914 г. у Дзедзінцы Браслаўскага пав. нар. а. Часлаў Сіповіч, каталіцкі сьвятар усходняга абраду, марыянін. Пасьля ІІ сусьветнай вайны жыў у Лёндане, дзе быў ініцыятарам і заснавальнікам Беларускага дому айцоў марыянаў. Памёр 4.10.1981 г. у Лёндане, пахаваны на могілках сьв. Пянкрата. 

100 – 10.11.1924 г. у Вільні памёр а. Міхал Галянкевіч, праваслаўны сьвятар (нар. у 1852? у Бельскім пав.), заангажаваны ў беларускі нацыянальны рух у І сусьветную вайну і пасьля яе. 

95 – 4.11.1929 г. у в. Таргуны каля Докшыц нар. Сяргей Карніловіч, выпускнік Гімназіі імя Янкі Купалы ў Віндышбэргэрдорфе (Нямеччына). З 1949 г. жыў у эміграцыі ў Кліўлендзе (ЗША). Адзін з самых актыўных арганізатараў беларускага грамадзка-рэлігійнага жыцьця ў гэтым горадзе, між іншым Беларуска-Амэрыканскага Грамадзкага Цэнтру „Полацак”, якога 18 гадоў быў старшынёй. Памёр 29.10.1993 г. Пахаваны на могілках Рывэрсайд у Кліўлендзе.

85 – 1.11.1939 г. былы настаўнік музыкі й дырыжор хору Віленскай Беларускай Гімназіі прыступіў у Беластоку да арганізаваньня прафэсійнага ансамбля песьні й танца, які зараз называецца Дзяржаўнай Акадэмічнай Капэлай імя Рыгора Шырмы.

80 –  22.11.1944 г. памёр у турме ў Менску Кузьма Чорны (сапр. Мікалай Раманоўскі), пісьменьнік (нар. 24.06.1900 г. у маёнтку Боркі Слуцкага пав.). Пахаваны на Вайсковых могілках у Менску.

75 – 29.11.1949 г. у лагеры Тайшэт, Іркуцкай вобл. памёр кс. Адам Станкевіч – сьвятар, палітычны, рэлігійна-культурны дзеяч. Нар. 6.01.1892 г. у в. Арляняты, Ашмянскага павету. У 1914 г. скончыў Віленскую Каталіцкую Сэмінарыю. Як адзін зь першых ксяндзоў стаў ужываць беларускую мову ў набажэнствах. У 1922 г. быў абраны паслом у польскі Сойм. Быў ініцыятарам, кіраўніком, рэдактарам многіх беларускіх арганізацыяў, публікацыяў. Прасьледаваны польскімі ўладамі. Нямецкую акупацыю перажыў у Вільні, трымаючыся здаля ад акупацыйных уладаў. У 1944 г. не падаўся ў эміграцыю, быў арыштаваны савецкімі ўладамі.

65 – 19.11.1959 г. у Менску памёр Мікалай Нікольскі, гісторык, усходазнавец (нар. 13.11.1877 г. у Маскве), дасьледаваў гісторыю Царквы на беларускіх землях; этнаграфію і фальклёр Беларусі, з 1931 г. узначальваў сэктар этнаграфіі і фальклёру Інстытута гісторыі АН Беларусі, у 1937-1953 гг. дырэктар Інстытута.  

60 – 8.11.1964 г. памёр Валянцін Волкаў, мастак (нар. 19.04.1881 г. у г. Ялец Ліпецкай вобл.), выкладаў у Віцебскім Мастацкім Тэхнікуме і Беларускім Тэатральна-Мастацкім Інстытуце.

40 – 1.11.1984 г. у Вільні памёр Пётра Сергіевіч, беларускі мастак (нар. у 1900 г. у Стаўрове на Браслаўшчыне). Пахаваны на Антокальскім вайсковым могільніку.

25 – 13.11.1989 г. у Менску памёр Фёдар Янкоўскі, мовазнавец і пісьменьнік (нар. 21.09.1918 г. у в. Клетнае каля Глуска). Аўтар працаў: „Беларускае літаратурнае вымаўленьне” (1976), „Сучасная беларуская мова” (1984), „Гістарычная граматыка беларускай мовы” (1989). Пахаваны на Усходніх могілках у Менску.

Апрацавалі Вячаслаў Харужы
і Лена Глагоўская 

Календарыюм / Kalendarium

Сёньня

  • (461) – У берасьцейскай друкарні у 1563 г. была надрукавана Біблія – адно з самых поўных і лепшых тагачасных выданьняў, вядомая як „Радзівілаўская Біблія”.
  • (142) – 3.11.1882 г. у Акінчыцах нар. Якуб Колас (сапр. Канстанцін Міцкевіч, пам. 13.08.1956 г. у Мeнску), пісьменьнік, грамадзкі дзеяч, адзін з заснавальнікаў беларускай літаратуры. Друкавацца пачаў у 1906 г. у газэце „Наша Доля”, паэмы „Новая зямля” (1923), „Сымон-музыка” (1925), „Суд у лесе” (1943), „Адплата” (1946), „Рыбакова хата” (1947), аповесьці, п’есы, каля дваццаці зборнікаў вершаў, апавяданьняў, нарысаў ды іншых.
  • (114) – выданьне у 1910 г. першага зборніка вершаў Якуба Коласа „Песьні жальбы”.
  • (87) – 3.11.1937 г. расстраляны саветамі Максім Бурсевіч (нар. 9.08.1890 г. у Чамярах каля Слоніма), нацыянальны дзеяч, сакратар БСР Грамады.
  • (87) – 3.11.1937 г. расстраляны саветамі Павал Валошын (нар. 10.07.1891 г. у Гаркавічах Сакольскага павету), дзеяч БСР Грамады, дэпутат Сойма (1923-1928).

Новы нумар / Novy numer

Папярэднія нумары

Усе правы абаронены; 2024 Czasopis