W latach siedemdziesiątych z Białowieży do Topiła wytyczono dziewiętnastokilometrowy szlak żółty. Natomiast od czerwca 2003 roku funkcjonuje nowy, niebieski szlak rowerowy o długości 42 km, który prowadzi wzdłuż kilku rezerwatów przyrody do Topiła, a następnie przez wsie Piaski i Orzeszkowo do Hajnówki. W okolicy wsi znajdują się rezerwaty Sitki (utworzony w 1967 roku), Starzyna i Michnówka (utworzone w 1979 roku) oraz Olszanka-Myśliszcze i Berezowo (utworzone w 1995 roku).
Szczególnie ważnym dniem w historii Topiła był 5 września 1991 roku. Wtedy właśnie odbył się pierwszy przejazd turystyczny na jedenastokilometrowym odcinku kolejki wąskotorowej z Hajnówki do leśnej osady. Na stałe kursowanie trzeba było jednak poczekać jeszcze kilka lat. W 1999 roku Nadleśnictwo Hajnówka oddało do użytku budowaną od 1996 roku ścieżkę dydaktyczną „Kolejką wąskotorową z Hajnówki do Topiła”. Na trasie zlokalizowano osiem przystanków dydaktycznych, ukazujących charakterystyczne elementy przyrody Puszczy Białowieskiej. W 2000 roku w ramach tej ścieżki uruchomiony został punkt informacji turystyczno-przyrodniczej w Zwierzyńcu oraz miniskansen kolejki wąskotorowej w bazie byłego Ośrodka Transportu Leśnego w Hajnówce.
Trzeba przyznać, że przejazdy kolejką podniosły znacznie atrakcyjność turystyczną Topiła. Sprawiły one, że odwiedza je teraz znacznie większa liczba turystów, a także ważnych osobistości goszczących na Podlasiu. Na przykład z przejazdu kolejką skorzystali w lutym 2002 roku minister spraw zagranicznych Grecji Georgios Papandreu wraz z rodziną oraz wiceminister spraw zagranicznych Szwecji Leif Pagrotsky, przebywający w Białowieży i Hajnówce z nieoficjalną wizytą na zaproszenie ministra spraw zagranicznych RP Włodzimierza Cimoszewicza. A we wrześniu 2009 roku dotarli tutaj kolejką uczestnicy międzynarodowej konferencji naukowej w Białowieży, będącej centralnym punktem obchodów 600-lecia ochrony Puszczy Białowieskiej.
Kolejka wąskotorowa do Topiła wywołuje duże zainteresowanie również osób zajmujących się edukacją leśną. Przykładem może być grupa dwudziestu ośmiu leśników z nadleśnictw podlegających Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie, która w czerwcu 2008 roku zapoznawała się z tym oryginalnym szlakiem. Być może pomysł hajnowskich leśników i działaczy turystycznych wykorzystają w organizacji ruchu turystycznego na swoim terenie.
W Topile odbywają się także różne uroczystości. W 1997 roku bielski „Unibud” urządził w Topile uroczystości z okazji swego 25-lecia. Brał w nich udział między innymi premier RP Włodzimierz Cimoszewicz. A w maju 2003 roku Nadleśnictwo Hajnówka zorganizowało we wsi piknik pod nazwą „Wiosna Leśnych Ludzi”, w którym wzięli udział pracownicy Białowieskiego Parku Narodowego i puszczańskich nadleśnictw z członkami swych rodzin. W ramach tej samej imprezy w czerwcu 2007 roku w Topile odbyła się biesiada wieczorna przy ognisku. Jej uczestnicy dotarli tutaj, a jakże, kolejką wąskotorową.
11 listopada 1998 roku, w 80. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, w Topile odsłonięto pomnik pamięci leśników i ich rodzin zmarłych w łagrach i obozach w latach 1939-45. Odsłonięcia dokonał zastępca dyrektora Rejonowej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku, Piotr Zbrożek. Środki na budowę pomnika w 80 procentach zapewniło Nadleśnictwo Hajnówka, resztę zdobył komitet społeczny (Jerzy Ługowoj, Wiktor Kabac, Kazimierz Kubacki i Józef Sawicki). Obok pomnika i obelisku z płytą pamiątkową umieszczono kapliczkę ekumeniczną wykonaną w grubym pniu lipy przez Wiktora Kabaca. Aktu poświęcenia tych obiektów dokonali ks. biskup Antoni Dydycz i ks. dziekan Michał Niegierewicz.
Urokliwe Topiło nie uszło uwadze hajnowskich artystów. W sierpniu 2002 roku w Topile odbył się pierwszy międzynarodowy sympozjon artystyczno-programowy pod hasłem „Utopia”, zorganizowany przez hajnowskie Stowarzyszenie „Artyści w Naturze”. Uczestniczyli w nim artyści z Polski, Francji, Włoch i Australii. Gospodarzem spotkania był Jarosław Perszko – artysta rzeźbiarz z Hajnówki. Podczas czwartego spotkania, w sierpniu 2005 roku, w międzynarodowym sympozjonie artystycznym „Utopia” uczestniczyło już kilkunastu artystów z Francji, Niemiec, Białorusi, Polski oraz Szwecji. Ideą przedsięwzięcia było tworzenie projektów zainspirowanych pobytem w Puszczy Białowieskiej. Oryginalnym pomysłem uczestników spotkania stała się mapa Puszczy Białowieskiej z zaznaczonymi miejscami magicznymi.
W Topile organizowane są też rekonstrukcje historyczne. W maju 2008 roku drużyna strzelecka, działająca przy Zespole Szkół Leśnych w Białowieży, przeprowadziła rekonstrukcję potyczki 1. szwadronu V Brygady Wileńskiej, stoczonej na tym terenie z jednostką NKWD 28 maja 1945 roku. Warto tutaj dodać, że 9 stycznia 2020 roku na miejscu bitwy, podczas narady leśników z udziałem przedstawicieli duchowieństwa Archidiecezji Białostockiej, został poświęcony krzyż upamiętniający to wydarzenie.
Nie ominęła tej puszczańskiej wsi również aktywność sportowa. W ostatnim dniu maja 2006 roku czternastu biegaczy, uczestniczących w puszczańskim etapie III Kwietnego Biegu, poświęconego pamięci papieża Jana Pawła II, wyruszyło z Topiła do Białowieży. W następnym roku przy ognisku w Topile bawili się uczestnicy IV Biegu. W maju 2009 roku w Topile kilkuosobowa drużyna VI Biegu z Hajnówki przejęła pałeczkę i wyruszyła do Białowieży, a stąd do Narewki. Przez Topiło prowadziła też trasa VII Biegu (w czerwcu 2010 roku). A w 2018 i 2019 roku Starostwo Powiatowe w Hajnówce zorganizowało tutaj marsz na orientację „Żubrowym Szlakiem”. Imprezę prowadził PTTK Łucznik. Start i meta marszów mieściła się w Topile. Imprezy kończyły się tradycyjnym ogniskiem, połączonym z pieczeniem kiełbasek.
Zaciszne okolice Topiła zachęcały niegdyś niektórych tutejszych mieszkańców do uprawiania kłusownictwa. Jaskrawym tego przykładem, o którym donosiła prasa białostocka, było wpadnięcie żubra we wnyk ze stalowej linki, ustawiony w pobliżu wsi w końcu listopada 1967 roku. Żubr zwalił brzozę, do której była umocowana linka, i przeszedł około 300 metrów. Następnego dnia udało mu się samodzielnie uwolnić z linki.
Duża ilość zwierzyny w tej części Puszczy sprawia, że polują na nią także leśne drapieżniki. Zdarza się, że ofiarą pada sam król Puszczy – żubr. W maju 2020 roku miejscowy leśniczy znalazł niedaleko Topiła szczątki około dwudziestoletniej żubrzycy, rozszarpanej przez wilki.
Czasem ludziom przychodzi ratować zwierzynę z opresji, w którą sama wpada. Ot, chociażby historia z grudnia 2019 roku, kiedy na zamarzniętym stawie w Topile uwięzły dwa młode jelenie. Na pomoc pośpieszyli im strażacy z Hajnówki i Orzeszkowa oraz leśnicy z Nadleśnictwa Hajnówka, którzy schwytali jednego jelenia, wciągnęli go do łodzi i przetransportowali na brzeg. Drugi jeleń, spłoszony, sam wydostał się z pułapki. O zdarzeniu donosiły liczne media.
„Dzikość” tego zakątka Puszczy sprawia, że niektórzy obcokrajowcy mają nadzieję na udane przekroczenie w tym miejscu, bez paszportu, granicy państwowej. Na przykład w kwietniu 1996 roku funkcjonariusze Straży Granicznej zatrzymali w lesie pomiędzy Topiłem a Starzyną czterech Kurdów, przetrzymywanych w obozie dla uchodźców pod Moskwą. Kurdowie zamierzali dotrzeć do Niemiec.
Mieszkańcy Topiła mogą z rzadka obserwować w swojej okolicy strażackie ćwiczenia gaśnicze. Ostatnie ćwiczenie odbyło się na początku lipca 2019 roku. Na szczęście pożary tu są rzadkie – ostatni, spowodowany przez nieostrożność ludzką, odnotowano w kwietniu 2020 roku. Spaliło się tylko 0,5 ha łąki.
Do wsi można dojechać jedynie prywatnym samochodem z odległej o trzynaście kilometrów Hajnówki. Jedzie się w kierunku Kleszczel. W Poryjewie należy skręcić w lewo na Orzeszkowo, potem jeszcze siedem kilometrów drogą przez Puszczę.
Piotr Bajko
